Cải hoán xe máy xăng sang điện có thực sự là giải pháp xanh?

Gần 20 năm làm nghề sửa xe tại một gara trên đường Phan Văn Trị (thuộc phường An Hội Tây, TP.HCM), ông Dương Hoàn Vũ cho rằng việc cải hoán xe máy xăng sang điện là ý tưởng đáng khích lệ nếu làm đúng cách.

“ Nếu làm được thì cũng tốt, giúp giảm ô nhiễm môi trường. Nhưng để biến một chiếc xe xăng thành xe điện mà vẫn đảm bảo an toàn, đạt chuẩn kỹ thuật là rất khó ”, ông nói.

Theo ông Vũ, việc gắn thêm mô-tơ điện vào xe xăng không phải là điều mới. Vài năm gần đây, một số người đã thử lắp động cơ điện ở bánh trước, giữ nguyên động cơ xăng ở bánh sau để chạy song song.

Tuy nhiên, hiệu quả không như mong đợi. Tay lái nặng, khó kiểm soát, dây điện lằng nhằng, pin chiếm hết cốp. Nhiều người làm rồi nhưng sau đó bỏ vì bất tiện và không an toàn.

Ông Vũ cho rằng, nếu việc cải hoán được thực hiện bởi những doanh nghiệp có đủ năng lực kỹ thuật, được cấp phép thí điểm và kiểm định nghiêm túc, người dân sẽ cảm thấy yên tâm hơn khi sử dụng. Theo ông, xe máy là phương tiện gắn bó hằng ngày, nên chỉ cần một sai lệch nhỏ trong cân bằng hay kết cấu cũng có thể dẫn đến rủi ro.

Ông Nguyễn Thạch Lân, đại diện Motorcycles TV - đơn vị đề xuất hệ thống chuyển đổi động cơ điện dành cho xe chạy xăng với Sở Xây dựng TP.HCM - cho rằng, cải hoán không đồng nghĩa với việc thay toàn bộ động cơ xăng.

“ Chúng tôi không chuyển đổi hoàn toàn xe xăng sang xe điện, mà chỉ lắp thêm một bộ động cơ điện gọi là hybrid retrofit, tức là lắp thêm động cơ điện vào xe máy xăng hiện có, giúp xe có thể vận hành bằng cả hai nguồn xăng và điện, mà không thay đổi kết cấu gốc ”, ông giải thích.

Cụ thể, bộ động cơ điện sẽ được gắn vào bánh xe, còn pin và bộ điều khiển nằm gọn trong cốp. Xe vẫn giữ nguyên kết cấu gốc với khung, công suất, thông số đăng kiểm… Người dùng có thể chuyển đổi chế độ vận hành tùy theo khu vực, đi ngoại ô bằng xăng, vào nội đô bằng điện.

Theo tính toán của Motorcycles TV, với bộ chuyển đổi này, quãng đường di chuyển có thể tăng gấp 3 lần, khoảng 150 km/lít xăng, trong khi xe nguyên bản chỉ đạt 50 km. Động cơ điện sử dụng pin natri, có khả năng chống cháy nổ, ngập nước.

Trả lời PV Báo Điện tử VTC News, từ góc độ kỹ thuật, TS Trần Đăng Long, Khoa Kỹ thuật Giao thông, Trường Đại học Bách khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) cho rằng, ý tưởng hoán cải xe xăng sang điện hoặc xe lai điện hoàn toàn khả thi.

Ông phân tích, xe điện có hiệu suất năng lượng gấp 3-4 lần xe xăng khi di chuyển trong đô thị, đặc biệt trong điều kiện tắc nghẽn hoặc dừng, khởi động liên tục. Về lý thuyết, đây là giải pháp phù hợp với giao thông đô thị, giúp giảm phát thải rõ rệt.

Tuy nhiên, theo ông Long, thách thức lớn nhất là an toàn kỹ thuật và tiêu chuẩn kiểm định. Tuỳ thuộc vào trọng lượng và vị trí bộ pin, khung xe có thể phải điều chỉnh kết cấu. Các bộ phận lắp thêm phải chống nước, chống ẩm và đảm bảo cách điện hoàn toàn.

“ Nếu chỉ gắn tạm mà không có thiết kế kết cấu bổ sung, nguy cơ cháy nổ, chập điện là có thật. Cải hoán có thể là hướng đi, nhưng chỉ khi có chuẩn mực kỹ thuật, vật tư linh kiện được kiểm định và quy trình được phê duyệt rõ ràng ”, ông nhận định.

TS Trần Đăng Long cũng nhấn mạnh, hoạt động hoán cải chỉ nên thực hiện tại các cơ sở được cấp phép, có quy trình kỹ thuật và chịu sự giám sát của cơ quan quản lý. Bên cạnh đó, cần có hệ thống kiểm định định kỳ và quy định trách nhiệm bảo dưỡng, nhằm tránh tình trạng “độ chế” tự phát.

Cũng liên quan vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tuần hoàn (ICED) đánh giá, việc cải hoán xe máy xăng sang điện là “giải pháp trung gian hợp lý” trong lộ trình chuyển đổi xanh của Việt Nam.

Ông cho rằng, mục tiêu của chuyển đổi xanh không phải thay toàn bộ xe xăng bằng xe điện ngay lập tức, mà là giảm phát thải từ phương tiện cơ giới bằng nhiều cách khác nhau.

“ Ví dụ như ở Đức, họ có những giải pháp chuyển tiếp như gắn bộ lọc giảm phát thải, phát triển mô hình hybrid (xe lai chạy bằng cả xăng và điện) hoặc retrofit (hoán cải, gắn thêm thiết bị điện vào xe cũ) vừa giảm ô nhiễm, vừa không tạo ra rác thải cơ giới ”, ông dẫn chứng.

Theo PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, nếu được nghiên cứu và triển khai đúng kỹ thuật, việc cải hoán giúp tận dụng vòng đời phương tiện, tránh lãng phí và giảm phát thải nhanh hơn.

Tuy nhiên, để mô hình cải hoán xe máy xăng sang điện có thể vận hành bền vững, ba yếu tố then chốt phải song hành: Người dân hiểu đúng, doanh nghiệp có niềm tin để đầu tư và cơ quan quản lý có công cụ kiểm soát rõ ràng.

Ông lưu ý, nếu chỉ một trong ba mắt xích này bị đứt, chính sách khó đi vào thực tế. Bên cạnh đó, cần tránh tình trạng độc quyền hay lợi ích nhóm, bởi chỉ khi có nhiều doanh nghiệp cùng tham gia và người dân thực sự có quyền lựa chọn, giải pháp này mới có thể tồn tại lâu dài.