Cần thưởng phạt rõ ràng trong tiết kiệm năng lượng?

Theo báo cáo của Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững, Bộ Công Thương: Phát thải khí nhà kính từ ngành năng lượng chiếm khoảng 63% tổng phát thải khí nhà kính của Việt Nam năm 2010 và vào năm 2020, 2030, con số này sẽ lần lượt là 83% và 86%.

Nhờ Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (VNEEP) giai đoạn 1 (2006-2010) và giai đoạn 2 (2012-2015), Việt Nam đã đạt mục tiêu tiết kiệm được 3,4% tổng mức tiêu thụ năng lượng toàn quốc trong giai đoạn 2006 – 2010, tương đương với 4,5 triệu tấn dầu quy đổi (TOE) và tiết kiệm được 5,65% trong giai đoạn 2011-2015, tương đương với 11,261 triệu TOE.

Ngoài ra, các Chương trình này đã triển khai các hoạt động nâng cao năng lực cho các tổ chức tài chính nhằm phát triển dịch vụ tài chính đầu tư cho các dự án có liên quan đến tiết kiệm năng lượng; thí điểm mô hình kinh doanh Công ty dịch vụ năng lượng (ESCO) và cung cấp dịch vụ tư vấn/hỗ trợ tài chính để thực hiện các dự án đầu tư tiết kiệm năng lượng.

Hơn 10.000 mẫu sản phẩm thuộc 15 nhóm sản phẩm mục tiêu đã được dán nhãn năng lượng. Số lượng bóng đèn sợi đốt tiêu thụ hàng năm giảm mạnh từ khoảng 50-55 triệu bóng đèn năm 2011 xuống chỉ còn dưới 5 triệu bóng đèn trong năm 2015…

Mặc dù vậy, ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững cho biết: Trong thời gian qua, việc thi hành các quy định về sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả còn chưa nghiêm. Nhiều doanh nghiệp chưa thực sự thực hiện các yêu cầu theo quy định đã ban hành.

Sau Chương trình giai đoạn 1 và 2, nhiều chương trình, hoạt động về sử dụng tiết kiệm năng lượng bị gián đoạn, ảnh hưởng tới việc thực hiện các mục tiêu về tiết kiệm năng lượng ảnh hưởng tới cam kết của Việt Nam về giảm phát thải nhà kính.

Việt Nam đã cam kết sẽ cắt giảm 8% phát thải khí nhà kính trong giai đoạn 2021-2030 với kịch bản thông thường và sẽ đạt tới 25% với sự hỗ trợ quốc tế có hiệu quả.

Hiện, Bộ Công Thương đã tiến hành xây dựng “Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030”. Chương trình được thiết kế với mục tiêu tăng cường thực thi Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả thông qua việc triển khai đồng bộ và nghiêm các giải pháp quản lý và kỹ thuật trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, tập trung vào các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng…

Xung quanh vấn đề tiết kiệm năng lượng tại Việt Nam, ông Nguyễn Đình Hiệp, Phó Chủ tịch Hội Khoa học công nghệ Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả nêu quan điểm: Các khảo sát và tính toán cho thấy, Việt Nam còn nhiều cơ hội để giảm thiểu thất thoát và lãng phí trong cung cấp và sử dụng năng lượng tại tất cả các lĩnh vực như sản xuất công nghiệp, thương mại dịch vụ, hộ gia đình.

Đánh giá mức tiết kiệm năng lượng trong VNEEP giai đoạn 1 và 2 chưa tương xứng với tiềm năng, một số chuyên gia đưa ra kiến nghị cần phải có Chương trình quốc gia mới với cơ chế thưởng phạt liên quan đến việc tuân thủ, thậm chí là các thủ tục cưỡng chế thực thi.

Cụ thể, phải xác định nội dung mục tiêu và chỉ tiêu cho rõ hơn, đồng thời chuyển từ chương trình tự nguyện sang bắt buộc; có cơ chế tăng cường xử phạt vi phạm và tạo cơ chế khuyến khích về tài chính qua thưởng…