Cũng nhiều xe máy như Việt Nam, Philippines "háo hức" đổi sang xe điện từ rất sớm: Ai ngờ gặp ngay vấn đề

Kế hoạch từ rất sớm

Philippines, một quốc gia với hơn 110 triệu dân, từ lâu đã được định hình bởi sự hiện diện phổ biến của xe hai bánh và ba bánh. Đây không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là huyết mạch của nền kinh tế, phục vụ nhu cầu giao thông cá nhân, vận chuyển hàng hóa quy mô nhỏ và dịch vụ vận tải công cộng.

Cũng giống như mọi thị trường xe máy lớn trên thế giới, Philippines đã để tâm đến chuyển hướng sang phương tiện năng lượng mới từ lâu, thậm chí còn là một trong những quốc gia tiên phong ở Đông Nam Á.

Ngay từ 2006, nước này đã có các sắc lệnh giảm thuế suất nhập khẩu đối với các linh kiện xe điện xuống 0%, tạo điều kiện cho các nhà sản xuất và lắp ráp trong nước có thể nhập khẩu linh kiện với chi phí phải chăng hơn, qua đó đặt nền móng cho ngành công nghiệp non trẻ này.

Hiệp hội Xe điện Philippines (EVAP), được thành lập vào năm 2008, là một trong những hiệp hội ngành công nghiệp xe điện lâu đời nhất ở Đông Nam Á.

Nền tảng cho sự tăng tốc gần đây của thị trường xe điện Philippines được xây dựng trên hai trụ cột chính là Đạo luật Phát triển Ngành Công nghiệp Xe điện (EVIDA) và Lộ trình Toàn diện cho Ngành Công nghiệp Xe điện (CREVI).

Trong đó, các hoạt động sản xuất và lắp ráp xe điện , trạm sạc, pin và các linh kiện liên quan có thể được xem xét được hưởng các ưu đãi miễn thuế.

Người dùng xe điện chạy pin (BEV) được giảm 30% phí sử dụng phương tiện cơ giới, trong khi người dùng xe hybrid (HEV) được giảm 15%. Ưu đãi này có hiệu lực trong tám năm, từ 2022 đến 2030.

CREVI đặt ra các mục tiêu đầy tham vọng cho việc áp dụng xe điện đến năm 2040, đặt mục tiêu 10% tổng số phương tiện trên đường là xe điện vào năm 2040. Điều này tương đương với việc có khoảng 1.74 triệu xe điện và 41,700 trạm sạc vào thời điểm đó.

Tuy nhiên, có một khoảng cách đáng kể giữa tham vọng chính sách và năng lực thực thi hiện tại, đặc biệt là về cơ sở hạ tầng.

Ví dụ, kịch bản của CREVI đặt mục tiêu triển khai 66,500 trạm sạc vào năm 2028. Thế nhưng, tính đến cuối tháng 3/2024, cả nước chỉ có 912 trạm sạc công cộng đang hoạt động. Sự chênh lệch khổng lồ này cho thấy một thách thức cực kỳ lớn về tốc độ triển khai và vốn đầu tư.

Dữ liệu từ Hiệp hội Xe điện Philippines (EVAP) cho thấy quá trình chuyển đổi xe điện nước này có khởi đầu khiêm tốn.

Trong giai đoạn 11 năm từ 2010 đến 2021, có tổng cộng 13,934 xe điện được đăng ký. Trong số này, xe ba bánh điện (e-trikes) chiếm số lượng lớn nhất với 7,220 chiếc (51.8%), tiếp theo là xe máy điện (e-motorcycles) với 5,520 chiếc (39.6%). Hai phân khúc này cùng nhau chiếm tới 91.4% tổng số xe điện đã đăng ký.

Tuy nhiên, kể từ khi EVIDA có hiệu lực, thị trường đã chứng kiến một sự bùng nổ. Dữ liệu cho thấy một sự tăng trưởng đột biến: chỉ trong nửa đầu năm 2024, đã có 10,001 xe điện mới được đăng ký, một con số gần như bằng tổng số của cả năm 2023 là 10,388 chiếc. Sự tăng trưởng theo cấp số nhân này báo hiệu một bước ngoặt quan trọng trong việc chấp nhận xe điện tại Philippines.

Mặc dù tốc độ tăng trưởng theo tỷ lệ phần trăm là rất ấn tượng, con số tuyệt đối vẫn còn nhỏ bé so với quy mô tổng thể của thị trường xe cộ. Với khoảng 20,000 xe điện được dự kiến bán ra trong năm 2024, con số này vẫn chỉ là một phần rất nhỏ so với tổng số 13 triệu phương tiện đã đăng ký vào năm 2021.

Thị phần hỗn hợp

Về thị phần, thương hiệu TailG của Trung Quốc chiếm vị trí dẫn đầu với 54.6%, theo sau là thương hiệu địa phương Motorstar của Philippines với 28.9%. Các vị trí tiếp theo cũng thuộc về các thương hiệu quốc tế, chủ yếu là từ Trung Quốc, như Yadea (4.7%) và Vmoto (3.1%).

Sự thống trị này cho thấy thị trường Philippines phụ thuộc rất nhiều vào xe và linh kiện nhập khẩu, đặc biệt là từ Trung Quốc. Các nhà sản xuất Trung Quốc có lợi thế cạnh tranh rất lớn về giá cả nhờ quy mô sản xuất khổng lồ và chuỗi cung ứng đã được thiết lập tốt, khiến các sản phẩm của họ trở nên hấp dẫn trong một thị trường nhạy cảm về giá như Philippines.

Các công ty Trung Quốc đang dẫn đầu thị trường về cả số lượng và sự đa dạng. Họ cung cấp một dải sản phẩm rộng, từ các mẫu xe tay ga đô thị thanh lịch như Yadea Orla đến các mẫu xe hiệu suất cao hơn như Sunra MIKU SUPER, tập trung vào thiết kế hiện đại và công nghệ pin lithium-ion.

Tuy nhiên, tổng thể xe điện ở quốc gia này vẫn được thống trị bởi các thương hiệu giá rẻ đến từ Trung Quốc sử dụng pin axit-chì để giữ giá thành ở mức thấp nhất, nhắm đến những người dùng có ngân sách eo hẹp và nhu cầu di chuyển cơ bản.

Các mẫu xe máy điện chất lượng tốt, sử dụng pin lithium-ion từ các thương hiệu uy tín vẫn có giá cao hơn đáng kể so với các mẫu xe tay ga chạy xăng phổ biến, cơ sở hạ tầng trạm sạc công cộng còn rất hạn chế và phân bố không đồng đều, khiến nhiều người ngần ngại.

Trên các diễn đàn trực tuyến như Reddit và các trang web đánh giá xe, người dân nước này có nhiều trăn trở về xe điện .

Một lo ngại phổ biến là chất lượng và độ bền của các mẫu xe giá rẻ, đặc biệt là khả năng hoạt động trong điều kiện thời tiết mưa nhiều và ẩm ướt của Philippines. Nhiều người dùng chia sẻ rằng họ phải tự thực hiện các biện pháp chống nước cho xe để tránh hư hỏng.

Một vấn đề đáng lo ngại là hình ảnh tiêu cực gắn liền với người lái xe điện . Do nhiều xe điện hạng nhẹ trước đây không yêu cầu đăng ký hoặc bằng lái, một bộ phận lớn người dùng không tuân thủ luật lệ giao thông, đi vào làn đường không phù hợp và gây nguy hiểm. Điều này đã tạo ra sự kỳ thị và phản ứng tiêu cực từ cộng đồng.

Bất chấp những thách thức, thái độ của người tiêu dùng Philippines đối với xe điện nhìn chung là tích cực và ngày càng cởi mở hơn. Một cuộc khảo sát do Nissan thực hiện cho thấy 46% người Philippines sẽ cân nhắc mua một chiếc xe điện cho lần mua xe tiếp theo của họ.

Một nghiên cứu khác còn cho thấy kết quả lạc quan hơn, với 89% người được hỏi (bao gồm 53% "phần nào đồng ý" và 36% "hoàn toàn đồng ý") có ý định mua một chiếc xe hybrid hoặc xe điện trong tương lai gần.

Nhưng thách thức lớn nhất và rõ ràng nhất của nước này là sự thiếu hụt nghiêm trọng cơ sở hạ tầng sạc. Sự thiếu hụt này tạo ra một bài toán kinh điển "con gà và quả trứng": người tiêu dùng ngần ngại mua xe điện vì không có đủ trạm sạc, trong khi các nhà đầu tư lại do dự xây dựng trạm sạc vì chưa có đủ xe điện trên đường.

Vấn đề càng trở nên trầm trọng hơn bởi sự phân bố không đồng đều của các trạm sạc hiện có. Hầu hết chúng đều tập trung tại các trung tâm đô thị lớn như Manila, và thường được đặt trong các trung tâm thương mại cao cấp hoặc tòa nhà văn phòng, khiến việc tiếp cận trở nên khó khăn đối với người dân ở các tỉnh lẻ hoặc những người không thường xuyên lui tới các địa điểm này.

Ngoài ra, Philippines là một trong những quốc gia có giá điện cao nhất ở châu Á , điều này làm giảm đi phần nào lợi thế về chi phí năng lượng của xe điện so với các nước khác trong khu vực.

Cuối cùng, sự phụ thuộc gần như hoàn toàn vào chuỗi cung ứng pin và linh kiện từ nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc, tạo ra một điểm yếu chiến lược cho ngành công nghiệp xe điện non trẻ của Philippines.