Cuộc xung đột đang viết lại câu chuyện về các khối thương mại toàn cầu – Ai là kẻ thắng, người thua?

Đặc biệt, cuộc xung đột ở Ukraine đã khiến các nước nghĩ đến việc cần có thêm các đối tác thương mại đáng tin cậy.

Peter Martin, giám đốc nghiên cứu tại công ty nghiên cứu hàng hóa Wood Mackenzie cho biết: "Nếu đại dịch Covid-19 nêu bật nhu cầu rút ngắn chuỗi cung ứng, thì cuộc chiến ở Ukraine nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có các đối tác thương mại đáng tin cậy."

Giá năng lượng đã tăng vọt trong năm nay do cuộc xung đột Nga - Ukraine gây bất ổn cho thị trường và các quốc gia phương Tây đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Moscow.

Trong tuần này, Liên minh châu Âu đã đồng ý cấm 90% lượng dầu nhập khẩu của Nga vào cuối năm nay. Moscow trước đó cũng đe dọa cắt nguồn cung để trả đũa. Điều đó đã khiến một quan chức Nga cho biết nước này sẽ tìm các nhà nhập khẩu khác khi mà lượng mua dầu từ Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng vọt trong năm nay.

Hợp đồng tương lai dầu thô Brent (6 tháng)

Liên minh châu Âu nhận được khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên từ các đường ống của Nga và khoảng 1/4 trong số đó chảy qua Ukraine.

Việc xuất khẩu những loại ngũ cốc quan trọng như lúa mì đã bị ảnh hưởng. Hàng triệu tấn lúa mì từ Ukraine, một trong những nhà xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, đã bị mắc kẹt trong nước và không thể đến được các quốc gia cần chúng. Lý do là bởi các lực lượng quân sự của Nga đã phong tỏa Biển Đen, nơi có các cảng quan trọng của Ukraine.

Trước cuộc xung đột, các cảng ở Biển Đen của Ukraine chiếm khoảng 90% lượng ngũ cốc xuất khẩu của nước này, theo Andrius Tursa, cố vấn Trung và Đông Âu tại công ty tư vấn Teneo Intelligence.

Đề cập đến xung đột cũng như đại dịch, Martin nói thêm: "Những điều này có thể dẫn đến sự sắp xếp lại thương mại toàn cầu một cách lâu dài. Nền kinh tế toàn cầu cần trở nên khu vực hoá hơn, chuỗi cung ứng ngắn hơn với các đối tác "đáng tin cậy."

Khối thương mại

Martin nói rằng đó "không phải là dấu chấm hết" của toàn cầu hóa, nhưng thương mại toàn cầu có thể tổ chức lại thành hai hoặc nhiều "khối riêng biệt".

Khối đầu tiên sẽ bao gồm Liên minh châu Âu, Mỹ và các đồng minh của họ - những người đã áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Nga và liên kết trong việc cô lập Nga, theo Martin. Các đồng minh đó có thể bao gồm Vương quốc Anh và Nhật Bản.

Một nhóm khác có thể là các quốc gia muốn chơi với cả hai bên.

 "Sẽ có một khối các quốc gia như Trung Quốc và Ấn Độ duy trì thương mại với cả các đồng minh bị trừng phạt và Nga. Họ có thể lấy nhiều năng lượng và tài nguyên hơn từ Nga nhưng cần duy trì quan hệ tốt với các nền kinh tế lớn trong khối đầu tiên chiếm một tỷ trọng đáng kể trong nhu cầu xuất khẩu của mình," Martin nói.

Các tuyến đường thương mại

Martin cũng cho biết: "Các tuyến đường thương mại bằng cả đường bộ và đường biển hay khối lượng giao dịch thương mại đi qua những tuyến này sẽ bị ảnh hưởng."

Kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu, những bên phụ trách việc vận tải hàng hoá đã tránh Biển Đen, nơi hoạt động quân sự của Nga đã ngăn chặn vận chuyển thương mại. Điều đó đã gây ra tắc nghẽn ở các cảng khác ở châu Âu vì những bên phụ trách vận tải hàng hoá đã phải thay đổi tuyến đường của họ.

"Hoạt động quân sự của Nga ở Biển Đen, các cuộc tấn công liên tục vào các cảng của Ukraine và hoạt động khai thác khoáng sản ở vùng biển xung quanh các cảng khiến việc vận chuyển thương mại trở nên bất khả thi", Tursa viết trong một ghi chú vào ngày 25/5.

Ông nói rằng không có cách nào để có thể dễ dàng bỏ chặn các cảng của Ukraine. "Nhiều đề xuất khác nhau để bỏ chặn việc tiếp cận Biển Đen của Ukraine đang được thảo luận, nhưng không có đề xuất nào dễ dàng hoặc có khả năng xảy ra," ông nói.

Ukraine hiện đang cố gắng phát triển các tuyến đường sông và mặt đất thay thế để xuất khẩu các sản phẩm thực phẩm sang các nước khác.

"Mặc dù công suất của các tuyến thay thế dự kiến ​​sẽ tăng dần, nhưng việc xuất khẩu như vậy có thể sẽ phức tạp hơn và tốn kém hơn so với tuyến đường biển. Cuộc xung đột có thể làm công tác hậu cần trở nên phức tạp thêm," Tursa nói.

Kẻ thắng người thua

Theo Martin, bất kỳ sự chuyển hướng nào do những thay đổi đối với thương mại toàn cầu sẽ khiến một số nền kinh tế được hưởng lợi, chẳng hạn như Đông Nam Á, Mỹ Latinh và Châu Phi.

Ông nói: "Xuất khẩu sẽ bị chuyển hướng. Điều đó đòi hỏi phải tìm được thị trường mới cho hàng hóa và dịch vụ, và dịch vụ hậu cần được đưa vào để thích ứng với các luồng thương mại mới."

Martin nói: "Nga có thể sẽ là bên thua thiệt nhiều nhất vì mặc dù có thể xoay chuyển một số liên kết thương mại, nhưng nước này sẽ bị loại khỏi một tỷ trọng lớn của nền kinh tế toàn cầu."

Các đợt phong toả ở Trung Quốc - trung tâm sản xuất của thế giới - cũng góp phần gây ra sự hỗn loạn của ngành vận tải biển và thương mại.

Các tuyến đường có thể thay đổi và có thể có lợi cho một số quốc gia Đông Nam Á - nơi càng lúc càng có nhiều các công ty đã và đang sản xuất hàng hóa của họ hơn.

Mặt khác, ông nói thêm rằng những nơi như Singapore - nơi tàu bè thường đi qua trên đường đến Mỹ - có thể bị bỏ qua khi các bên vận tải hàng hoá xuất phát từ các trung tâm sản xuất mới nổi của Campuchia trực tiếp đến Bờ Tây của Mỹ. 

Jason McMann, trưởng bộ phận phân tích rủi ro địa chính trị của Morning Consult, cho biết: "Một số công ty đang bắt đầu sản xuất gần mình hơn để hạn chế tình trạng chậm trễ giao hàng do đóng cửa nhà máy, giảm nguồn cung cấp lao động và các yếu tố khác".

Họ cũng có thể chuyển sang duy trì lượng hàng tồn kho lớn hơn thay vì có chuỗi cung ứng ngắn hơn, ông nói thêm.

Tham khảo CNBC