Điện hạt nhân, bước đi chiến lược cho an ninh năng lượng Việt Nam

Tại Hội nghị Khoa học và Công nghệ hạt nhân toàn quốc lần thứ 16 (VINANST-16), theo Tiến sĩ Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, dự án điện hạt nhân quốc gia hiện do Bộ Công Thương chủ trì, với sự tham gia của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN).

Bộ KH-CN chịu trách nhiệm giám sát, đánh giá an toàn và hỗ trợ kỹ thuật. Trong đó, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam đảm nhận vai trò tư vấn khoa học và công nghệ, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến an toàn lò phản ứng.

Theo Tiến sĩ Trần Chí Thành, Việt Nam hiện đang làm việc với các đối tác từng hợp tác trong chương trình điện hạt nhân trước đây, trong đó có Liên bang Nga và Nhật Bản, nhằm trao đổi, cập nhật và xúc tiến các nội dung hợp tác kỹ thuật. Ông cho biết, các bên đang tiếp tục thảo luận để xác định khuôn khổ hợp tác và bước đi phù hợp trong giai đoạn mới. Chủ trương, đường lối đã rõ ràng; vấn đề là làm sao để triển khai nhanh, bài bản và bảo đảm tuyệt đối an toàn.

Tiến sĩ Trần Chí Thành cho rằng, trong lĩnh vực điện hạt nhân, an toàn là yếu tố tiên quyết. “An toàn phải đặt lên hàng đầu, bởi chỉ khi bảo đảm an toàn thì mới có hiệu quả kinh tế. Để làm được điều đó, yếu tố con người là then chốt – từ công tác tổ chức, quản lý dự án cho đến đào tạo nhân lực chuyên môn cao,” ông nói, đồng thời cho biết Việt Nam đang nỗ lực học hỏi và tiếp thu kinh nghiệm quốc tế để bảo đảm các tiêu chuẩn an toàn cao nhất.

Về công tác ứng phó sự cố, Tiến sĩ Trần Chí Thành khẳng định Việt Nam đã có kinh nghiệm diễn tập, huấn luyện từ nhiều năm qua tại các cơ sở hạt nhân hiện có. Đây là yêu cầu bắt buộc của ngành hạt nhân – phải luôn sẵn sàng cho mọi tình huống nhằm bảo vệ con người và môi trường. Việc tập huấn là công tác chuẩn bị cần thiết, chứ không phải vì lo ngại sẽ xảy ra sự cố.

Đề cập về tầm nhìn phát triển điện hạt nhân của Việt Nam, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử cho rằng, sau gần một thời gian dài, nay là thời điểm thích hợp để khởi động lại chương trình điện hạt nhân quốc gia.

“Chúng ta có đầy đủ chủ trương của Đảng và Nhà nước, có sự ủng hộ từ các đối tác quốc tế sẵn sàng chia sẻ công nghệ, đào tạo nhân lực và hỗ trợ về an toàn. Tuy nhiên, cơ hội không chờ đợi ai – nếu chậm trễ, chúng ta có thể đánh mất những điều kiện thuận lợi hiện nay,” Tiến sĩ Trần Chí Thành nhấn mạnh.

Theo Tiến sĩ Trần Chí Thành, điện hạt nhân là nguồn điện nền ổn định, giúp hệ thống điện quốc gia vận hành bền vững trong bối cảnh các nguồn năng lượng tái tạo ngày càng chiếm tỷ trọng lớn. “Không thể chỉ dựa vào điện gió, điện mặt trời – nếu không có điện nền, hệ thống điện sẽ mất cân bằng. Trong khi đó, điện hạt nhân là giải pháp thay thế hiệu quả cho điện than, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng và thúc đẩy tăng trưởng xanh,” Tiến sĩ Trần Chí Thành phân tích.

Ông cũng cho rằng việc phát triển điện hạt nhân không chỉ tạo ra nguồn năng lượng sạch mà còn giúp Việt Nam nâng cao năng lực khoa học, công nghệ và đào tạo đội ngũ nhân lực chất lượng cao. “Kỹ thuật hạt nhân ngày nay được ứng dụng rộng rãi trong y học, nông nghiệp, môi trường, công nghiệp... Vì vậy, phát triển điện hạt nhân cũng chính là nâng tầm năng lực quốc gia,” Tiến sĩ Trần Chí Thành khẳng định.

Trong khi đó, ông Chae-Young Lim, Phó Chủ tịch Viện Nghiên cứu năng lượng nguyên tử KAERI, Hàn Quốc nhấn mạnh: “Hàn Quốc khởi đầu từ công nghệ đơn giản, từng bước tiến tới hiện đại, với tinh thần tự lực, tự cường. Việt Nam nên xây dựng lò phản ứng nghiên cứu của riêng mình hoặc bắt đầu tổ máy đầu tiên, với sự hỗ trợ của các đối tác phát triển. Hy vọng một trong những đối tác ấy sẽ là Hàn Quốc."

Từ góc nhìn quốc tế, ông Koguchi Masamori, Chủ tịch Cơ quan năng lượng nguyên tử JAEA, Nhật Bản phát biểu: "Sự cố hạt nhân Fukushima cho chúng tôi nhiều bài học kinh nghiệm, chúng tôi nhận ra rằng tất cả những gì mình làm đều phải dựa trên sự ủng hộ của người dân. Chắc chắn những kiến thức và kinh nghiệm về an toàn hạt nhân của chúng tôi có thể đóng góp cho phát triển hạt nhân an toàn trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia khu vực Đông Á."