Hộ kinh doanh chờ gỡ vướng chính sách thuế

Nghị định 70/2025 và Thông tư 32/2025/TT-BTC (quy định hộ, cá nhân kinh doanh doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên trong các lĩnh vực ăn uống, lưu trú, siêu thị, bán lẻ… phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền) đã có hiệu lực hơn 2 tháng. Song đến nay, chị N.T.T, chủ một nhà hàng nhỏ ở TP HCM, vẫn loay hoay với việc hạch toán doanh thu và cân đối chi phí.

Áp lực kê khai từ củ gừng, trái tắc

Chị T. cho biết trước đây, mọi thứ chỉ cần ghi sổ đơn giản, tính toán trên giấy nhưng nay phải có hóa đơn, chứng từ.

"Bây giờ không chỉ thịt, cá, rau mới cần hóa đơn. Ngay cả củ gừng, trái tắc, chai nước mắm hay gói bột ngọt cũng phải có hóa đơn hoặc giấy tờ đầu vào. Trong khi đó, nếu mua tất cả nguyên liệu ở siêu thị thì giá cao hơn nhiều so với ở chợ đầu mối hay chợ lẻ. Khổ nỗi, người bán ở chợ lại không xuất hóa đơn. Tháng rồi, tôi đành mua chỗ có hóa đơn nhưng chi phí đội lên cao quá" - chị T. than thở.

Không chỉ vướng ở khâu đầu vào, việc ghi chép và kê khai cũng khiến chị T. ngày càng áp lực. "Bán hàng cả ngày, tối về lại cặm cụi làm sổ sách, tôi không kham nổi nên buộc phải thuê dịch vụ khai báo thuế, tốn thêm một khoản phí hằng tháng chỉ để bảo đảm kê khai đúng quy định" - chị cho biết.

Tình cảnh của chị T. không phải cá biệt. Chị T.T.B, chủ một cửa hàng tạp hóa lớn gần chợ Bình Tây, cũng lúng túng không kém. "Tôi quen bán hàng và nộp thuế khoán nhiều năm. Giờ nghe kê khai doanh thu, chi phí, hóa đơn chứng từ… là thấy rối, không biết bắt đầu từ đâu cho đúng" - chị B. bày tỏ.

Nhiều hộ kinh doanh khác cho biết trở ngại lớn nhất của họ là sự phức tạp trong việc chuẩn bị hóa đơn, chứng từ các mặt hàng nhỏ lẻ, thường được mua từ nhiều nguồn, nhất là chợ truyền thống. Họ cũng chưa được tập huấn cụ thể, thiếu sự hỗ trợ trực tiếp từ cán bộ thuế nên lo ngại dễ mắc sai sót và bị xử phạt.

Theo những hộ này, áp lực lớn nhất không nằm ở chuyện thuế cao hơn (vì thuế giờ tính trên doanh thu thực) mà ở thủ tục đôi lúc phức tạp, đòi hỏi kiến thức về kế toán và thuế, mà phần lớn họ chưa từng được đào tạo.

Hỗ trợ phần mềm kế toán cho hộ kinh doanh

Cả nước hiện có khoảng 1,5 triệu hộ kinh doanh nộp thuế. Trong đó, nhiều hộ có doanh thu lớn nhưng vẫn đóng thuế theo phương pháp khoán. Bộ Tài chính cho rằng việc chuyển sang kê khai sẽ minh bạch hóa doanh thu, chi phí, bảo đảm công bằng giữa các loại hình kinh doanh. Tuy nhiên, khi triển khai việc này lại bộc lộ nhiều bất cập.

Để tháo gỡ, Bộ Tài chính đang lấy ý kiến đóng góp dự thảo nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị quyết 198/2025/QH15 về cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Một trong những điểm mới là nhà nước sẽ cung cấp miễn phí nền tảng số cho doanh nghiệp (DN) siêu nhỏ, nhỏ, hộ và cá nhân kinh doanh; tích hợp phần mềm kế toán có thể kết nối với phần mềm hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, kèm dịch vụ chữ ký số. Ngoài ra, các đơn vị này sẽ được đào tạo miễn phí về quản trị DN, kế toán, thuế, nhân sự.

Theo giới chuyên môn, yêu cầu kê khai minh bạch doanh thu, chi phí là xu hướng tất yếu để bảo đảm công bằng về thuế, hạn chế thất thu ngân sách và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh. Song, điều quan trọng là cần có lộ trình phù hợp, hỗ trợ mạnh mẽ để các hộ làm quen.

"Để đi vào cuộc sống, quy định mới cần giúp giảm gánh nặng thủ tục, nâng cao năng lực quản trị cho hộ kinh doanh và DN nhỏ, từ đó tạo điều kiện mở rộng quy mô hoặc chuyển đổi thành DN khi đủ điều kiện" - một chuyên gia nhận xét.

Giải pháp được nhiều người đồng tình là hỗ trợ phần mềm ghi chép thu chi miễn phí, tính toán tự động các chỉ tiêu thuế, đồng thời giảm yêu cầu chứng từ với chi phí nhỏ lẻ, đơn giản hóa hồ sơ kê khai và tăng hỗ trợ trực tuyến. "Nếu được thông qua, nghị định mới sẽ giải quyết một phần khó khăn, nhất là khâu chứng từ nhỏ lẻ. Cần tổ chức các khóa tập huấn, hướng dẫn trực tiếp tại địa phương, vì nhiều hộ kinh doanh chưa quen công nghệ, hướng dẫn online thôi là chưa đủ" - chuyên gia trên nêu ý kiến.

Theo TS Huỳnh Thanh Điền, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, việc nhà nước đầu tư phần mềm kế toán miễn phí cho hộ kinh doanh và DN nhỏ là bước tiến quan trọng. Bởi lẽ, hiện nay, tất cả cá nhân, tổ chức kinh doanh đều phải kê khai thuế, góp phần tạo sự minh bạch và chống hàng giả, hàng nhái.

Ông Điền đề xuất nên có lộ trình bỏ hẳn thuế khoán, vì nếu tiếp tục duy trì sẽ khiến một bộ phận hộ kinh doanh giấu doanh thu, dẫn đến tiêu cực và khó kiểm soát chất lượng hàng hóa. Ông gợi ý: "Bộ Tài chính cần ban hành quy định kê khai đơn giản hơn đối với DN, thiết kế phần mềm có mẫu sẵn, dễ sử dụng, chỉ cần nhập thông tin mua gì, bán gì, doanh thu bao nhiêu, hệ thống sẽ tự tính thuế".

TS Điền nhấn mạnh để hộ kinh doanh yên tâm chấp hành quy định, cần có một chế độ kế toán riêng, đơn giản, đi kèm phần mềm thân thiện, dễ sử dụng. Điều này giúp họ giảm bớt gánh nặng thủ tục, còn nhà nước bảo đảm nguồn thu ngân sách, chống hàng giả, hàng nhái hiệu quả.