Hoa mắt vì tiền điện 'nhảy bậc'

HÓA đơn tiền điện tăng lũy tiến

Giá bán lẻ điện bình quân được điều chỉnh tăng 4,8% lên 2.204 đồng/kWh (chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng), áp dụng chính thức từ ngày 10.5, cộng thêm sản lượng điện tiêu thụ tăng trong những tháng nắng nóng, khiến hóa đơn tiền điện sinh hoạt trong 2 tháng vừa qua bị áp lực tăng kép.

Theo phản ánh của người tiêu dùng, chỉ số điện của các hộ gia đình qua mỗi tháng đều tăng bất thường. Hóa đơn tháng 6 tăng so với hóa đơn tháng 5, tháng 7 lại tăng so với tháng 6 khiến tiền điện sau 2 tháng hè tăng đột biến so với những tháng trước. Đơn cử, hóa đơn tiền điện của nhà chị Hà Khanh (xã Nhà Bè, TP.HCM) từ tháng 1 đến tháng 4 duy trì mức bình quân 550.000 đồng/tháng, thế nhưng từ tháng 5 đến tháng 7 vọt lên từ 730.000 - 790.000 đồng/tháng. Hóa đơn tiền điện gia đình bà An Yến (P.Tân Hưng, TP.HCM) tháng 7 tăng 8,2% trong khi tháng 6 cũng đã tăng mạnh so với tháng 5... Chị Hà Khanh nói, từ tháng 7 thời tiết mát hơn, nên tiền điện tăng không đáng kể so với tháng 6. Tuy nhiên, điều dễ thấy nhất là khi dùng nhiều, số tiền phải trả theo bậc giá cao, đẩy tổng tiền điện phải trả trên hóa đơn tăng nhanh hơn.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Điều này rõ hơn đối với khu vực phía bắc đang đối diện với nắng nóng gay gắt thời gian qua. Ngày 7.8, một số bạn đọc phản ánh đến Báo Thanh Niên, hóa đơn tiền điện trong tháng 7 tăng mạnh, từ 20 - 30%. Ông Nguyễn Công Dũng (Hà Nội) cho biết mùa nắng nóng nên gia đình mở máy lạnh tăng về số máy lẫn thời gian dùng, nên tiền điện tăng là điều hiển nhiên. Tuy nhiên, ông nhận thấy hóa đơn tăng vì bị nhảy bậc, từ duy trì đầu bậc 4 nay nhảy qua hết bậc 5. "Số kWh điện trước mùa nắng nóng dùng từ 350 - 405 kWh/tháng, nay nhảy lên 480 kWh, trong đó có 100 kWh phải trả giá điện cao hơn mức giá bình quân 10%; 100 kWh kế tiếp cao hơn 38%; 100 kWh cao hơn 54%; rồi 80 kWh cao hơn 59%... Thế nên tổng số tiền trả phải cao hơn. Vấn đề là khi nhu cầu dùng điện tăng vì thời tiết, tiền điện nhảy bậc quá nhanh, nhìn số tiền phải đóng mà hoa cả mắt", ông Dũng nói trong thư gửi Báo Thanh Niên.

Trong thực tế, giá điện sinh hoạt tính theo bậc lũy tiến đã từng được nhiều chuyên gia góp ý nên chọn cách chia bậc nhiều hơn nhằm giảm tối đa mức chênh lệch giữa các bậc. Với 6 bậc đang được áp dụng hiện nay, chỉ có bậc 1 và 2 bằng 92 - 95% giá điện bình quân, còn từ bậc 3 (từ 101 kWh điện) trở lên, giá điện sinh hoạt phải trả cao hơn mức giá bình quân, mức tăng lũy tiến từ 110 - 159%. Trong tương lai, biểu giá bán điện mới có hiệu lực từ ngày 29.5 theo Quyết định 14/2025 của Thủ tướng Chính phủ (áp dụng từ ngày thực hiện điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân gần nhất sau ngày Quyết định 14 có hiệu lực thi hành - NV) có mức chênh lệch giữa các bậc cao hơn, từ 108 - 180% (từ bậc 2 - 5), dự báo các hộ dùng điện nhiều càng bị nhảy bậc tăng nữa.

Chuyên gia kinh tế, PGS-TS Ngô Trí Long cho rằng giá điện sinh hoạt đang được tính theo lũy tiến nên càng dùng nhiều, phải trả cao hơn mức sử dụng thực tế. Đáng lưu ý, cách tính toán các mức giá trong từng bậc thang chênh lệch sớm khiến người dùng điện nhiều chịu thiệt. Căn cứ vào biểu giá điện của 6 bậc thang hiện nay thì mức giá của bậc 1 và 2 đang thấp hơn giá bán lẻ bình quân từ 5 - 8%; nhưng từ bậc 3, dùng chỉ từ 101 - 200 kWh điện, đã phải đóng cao hơn 10%; còn bậc 4 thì cao hơn 38%, bậc 5 cao hơn 54%, bậc 6 cao hơn 59%. Trong khi các bậc 3, 4, 5 là có nhiều hộ gia đình sử dụng nhất. Mức chênh lệch giữa các bậc sau mỗi lần điều chỉnh đều cao hơn và mới đây, giá điện tính theo 5 bậc (đã có hiệu lực nhưng chưa chính thức áp dụng) thì mức chênh lệch giữa các bậc cao hơn mức cũ, từ 108% (bậc 2) đến 180% (bậc 5).

Nên giảm mức chênh lệch giữa các bậc

"Ở các nước phát triển, điện sinh hoạt thường được tính 2 - 3 bậc do mức sống của người dân không chênh nhau nhiều. Tại các quốc gia đang phát triển hoặc kém phát triển hơn, để đảm bảo an sinh xã hội, giá điện được chia bậc càng nhiều càng tốt, các nước trong khu vực như Philippines, Thái Lan, Malaysia đang tính giá điện từ 6 - 8 bậc; VN nếu vẫn áp dụng chính sách an sinh xã hội cho giá điện sinh hoạt, nên chia nhỏ các bậc ra, hoặc giảm mức chênh lệch giữa các bậc xuống thấp nhất có thể", PGS-TS Ngô Trí Long đề nghị.

Ở góc nhìn khác, chuyên gia năng lượng Ngô Đức Lâm cho rằng không nên tính giá điện theo bậc vì không giải quyết được vấn đề. Hiện tại, khi nhu cầu tăng, lý thuyết người dùng điện nhiều bù tiền cho người dùng điện ít lại thấy rõ nhất, nhưng vô lý nhất. "Kinh tế phát triển, GDP Chính phủ đặt ra năm nay phải tăng hơn 8%, tiến đến 2 con số, thì chắc chắn nhu cầu dùng điện tại hộ gia đình sẽ tăng chứ không giảm bởi đó là nhu cầu. Tính kiểu nào đi nữa thì số hộ dùng điện trên 400 kWh, thậm chí 700 - 900 kWh/tháng sẽ tăng theo thời gian. Thế nên, việc tăng thu tiền điện từ nhóm khách hàng này là điều vô lý mà thực tế đang chứng minh rất rõ trong những tháng nắng nóng này. Đó là chưa nói người dùng điện nhiều đang bù chéo cho giá điện sản xuất", ông Lâm nói và kiến nghị, trong khi áp dụng giảm bậc điện sinh hoạt xuống 5 bậc chưa chính thức bắt đầu, nên chăng giá điện giảm tối đa các bậc, thậm chí bỏ bậc, bỏ bù chéo. Chúng ta đã có luật Điện lực, có chiến lược xây dựng thị trường mua bán điện cạnh tranh, không cần giữ biểu giá điện sinh hoạt theo phương thức lũy tiến thang bậc lâu quá như vậy.

Giá điện sinh hoạt tính lũy tiến, mặc dù khuyến khích tiết kiệm điện, nhưng có thể gây ra một số bất lợi. TS Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia kinh tế, cho biết khi Bộ Công thương lấy ý kiến cho dự thảo Quyết định 14, ngoài việc đề xuất cho rút ngắn bậc thang giá điện từ 6 bậc xuống 5 bậc và thay đổi cơ cấu tỷ trọng các bậc theo đề xuất của Tập đoàn điện lực VN (EVN) thì bộ phận tư vấn nhiều lần có ý kiến là rút bậc mà tăng giá đối với các bậc cao là không phù hợp. Tuy nhiên, những góp ý của các chuyên gia không được tiếp thu.

"Việc giá điện bình quân phải tăng trong thời gian qua là điều cần thiết bởi EVN không thể bù lỗ mãi dược. Bên cạnh đó, ngành cần có nguồn tài chính để tiếp tục đầu tư hạ tầng lưới điện… Vấn đề là khi giá điện tăng cũng có thể tạo ra sự bất công giữa các khu vực. Gia đình có điều kiện kinh tế, nhu cầu sử dụng điện nhiều lại phải trả tiền nhiều hơn, "gánh" cho khu vực sử dụng ít. Cần phải có sự công khai, minh bạch hóa hơn thị trường điện (nhất là thị trường bán điện đầu cuối)", TS Việt nói thẳng.