ILO: Cần công nhận giúp việc gia đình là một nghề chính thức

Theo báo cáo mới của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về Người giúp việc gia đình, điều kiện làm việc của nhiều người làm nghề giúp việc đã không được cải thiện trong một thập kỷ và ngày càng trở nên tồi tệ hơn do đại dịch COVID-19. Những người giúp việc vẫn đang đấu tranh để được công nhận là một nghề chính thức và được hưởng những chính sách lao động như những ngành nghề khác.

Bản công ước số 189 về Người giúp việc gia đình được thông qua (2011) định nghĩa giúp việc gia đình (domestic workers) là công việc được thực hiện trong hoặc cho một hộ gia đình hoặc các hộ gia đình, trong mối quan hệ việc làm và trên cơ sở nghề nghiệp.

Trong khi những người giúp việc gia đình thường đảm nhận công việc dọn dẹp, nấu nướng và chăm sóc trẻ em và người già và người tàn tật, cũng như làm vườn, lái xe và bảo vệ các hộ gia đình tư nhân. Thực tế, nhiệm vụ của những người này sẽ theo thời gian mà thay đổi và tùy thuộc vào văn hóa từng quốc gia.

Nguồn: Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO)

Thời điểm dịch Covid-19 đang ở mức báo động, tình trạng mất việc làm của lao động giúp việc gia đình dao động từ 5-20% ở hầu hết các nước ở châu Âu, cũng như Canada và Nam Phi. Ở châu Mỹ, tình hình còn tồi tệ hơn, với tỷ lệ mất việc lên tới 25-50%. Trong cùng thời kỳ, tỷ lệ mất việc làm của các người lao động ở hầu hết các quốc gia khác chưa đến 15%.

Dữ liệu trong báo cáo cho thấy 75,6 triệu lao động giúp việc gia đình (4,5% người lao động) trên thế giới đã phải chịu thiệt hại đáng kể. Điều này dẫn đến gia đình của họ trở nên khó khăn hơn do khoản thu nhập để trang trải cuộc sống của những người này bị giảm xuống hoặc gần như bằng không.

Theo quan điểm của Tổng giám đốc ILO - Guy Ryder, cuộc khủng hoảng đã nêu bật nhu cầu cấp thiết phải công nhận giúp việc gia đình là một công việc chính thức. Điều này để đảm bảo những người lao động sẽ tiếp cận được những ưu đãi, chính sách cơ bản mà một người lao động sẽ được hưởng. Bắt đầu bằng việc mở rộng và thực hiện luật lao động và an sinh xã hội cho tất cả người lao động giúp việc gia đình.

Một thập kỷ trước, việc thông qua Công ước về Người giúp việc gia đình năm 2011 (số 189) đã được ca ngợi là một bước đột phá đối với hàng chục triệu người giúp việc gia đình trên khắp thế giới - hầu hết trong số họ là phụ nữ.

Tuy nhiên, một tỷ lệ lớn lao động giúp việc gia đình (36%) vẫn không thuộc phạm vi điều chỉnh của các luật lao động. Điều này cho thấy tính cấp thiết của việc phải thu hẹp khoảng trống về pháp lý, đặc biệt là ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và các Quốc gia Ả-rập. Những khu vực này được coi là những khu vực hiện khoảng trống về pháp lý lớn nhất.

Ngay cả khi lao động giúp việc gia đình thuộc phạm vi điều chỉnh của luật lao động và bảo trợ xã hội, việc áp dụng những điều luật này vẫn là một vấn đề quan trọng. Theo báo cáo, khoảng 18,8% lao động giúp việc gia đình được hưởng bảo hiểm xã hội liên quan đến công việc họ làm.

Trên thế giới, có khoảng 57,7 triệu phụ nữ làm giúp, chiếm 76,2% tổng số lao động giúp việc gia đình, chiếm phần lớn lực lượng lao động ở châu Âu, Trung Á và châu Mỹ. Trong khi đó, số lượng nam giới làm nghề này nhiều hơn phụ nữ ở các nước Arập (63,4%) và Bắc Phi, và chỉ chiếm dưới một nửa tổng số lao động giúp việc gia đình ở Nam Á (42,6%).

Ở Việt Nam, hầu hết những người làm giúp việc đa phần là phụ nữ. Trong đó, công việc chính của những người này phần lớn là dọn dẹp (chiếm 90%), tiếp theo đó là những công việc như chăm sóc, bảo mẫu (6,6%). Trong khi đó, nam giới ngoài dọn dẹp (chiếm khoảng 70,1%) thì họ còn làm những công việc như lái xe, bảo vệ,…

Báo cáo cũng chỉ ra, phần lớn lao động giúp việc gia đình tập trung ở khu vực ở châu Á - Thái Bình Dương, chiếm khoảng 50% (38,3 triệu). Trong khi đó ở châu Mỹ, tỷ lệ này chỉ chiếm khoảng 25% (17,6 triệu).

Người giúp việc gia đình ngày nay cần được đối xử tốt hơn và có thể tự đại diện để bảo vệ quan điểm và lợi ích của mình. Các tổ chức, hộ gia đình sử dụng lao động giúp việc gia đình đã đang và sẽ đóng một vai trò quan trọng trong quá trình đạt giúp những người lao động này được hưởng những chính sách lao động như những ngành nghề khác.