Khi 'đất vàng' được trả về cho cộng đồng

Những ngày qua, quyết định của Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang về việc chuyển hai khu “đất vàng” (khu Bến Nhà Rồng - Khánh Hội và khu số 1 Lý Thái Tổ) thành công viên công cộng nhận được sự đồng tình của đông đảo người dân.

Dưới góc nhìn của giới chuyên môn, đây không chỉ là một quyết định quy hoạch, mà còn là tuyên ngôn về tư duy phát triển đô thị mới, chuyển từ “thành phố kinh tế” sang “thành phố đáng sống”. Trả lời PV Báo Điện tử VTC News, TSKH.KTS Ngô Viết Nam Sơn - chuyên gia quy hoạch đô thị quốc tế, người nhiều năm lên tiếng bảo vệ không gian công cộng của TP.HCM bày tỏ sự hoan nghênh trước quyết định này.

Không gian xanh - điều TP.HCM đã nợ người dân quá lâu

“Tôi thật sự vui mừng, vì đây là điều tôi đã kiến nghị từ rất lâu, nhưng những năm qua thành phố chưa thể thực hiện. Chính tôi từng nhiều lần đề xuất phải giữ hai khu đất ấy làm công viên và công trình văn hoá", KTS Ngô Viết Nam Sơn mở đầu.

Theo ông, khu Điện Biên Phủ - Lý Thái Tổ nên được quy hoạch thành vùng di sản đặc biệt, giữ lại toàn bộ biệt thự Pháp cũ để phục vụ văn hoá - giáo dục. Khu này nằm cạnh trường Đại học Sư phạm, Đại học Khoa học Tự nhiên, Trường chuyên Lê Hồng Phong… Nếu làm đúng, có thể biến cả khu này thành "phố học thuật - văn hoá", rất đẹp và giàu bản sắc.

Còn khu vực Bến Nhà Rồng, thay vì cao ốc, nên dành ít nhất 50-60% diện tích cho không gian xanh và công trình công cộng.

“Thành phố đã quá thiếu chỗ cho con người được hít thở. Việc Bí thư Trần Lưu Quang quyết định giữ lại không gian xanh giữa lõi trung tâm là cực kỳ đúng đắn", ông nói.

Theo số liệu ông dẫn chứng, diện tích không gian xanh bình quân đầu người tại khu nội thành TP.HCM hiện chỉ khoảng 0,5m²/người - thấp nhất khu vực. Trong khi mục tiêu của Liên Hợp Quốc là 10m²/người, và nhiều thành phố phát triển như Singapore, New York, Vancouver đạt tới 30-40m².

"Chúng ta đang nợ người dân không gian sống, nợ họ những chỗ hít thở, đi dạo, vui chơi", KTS Ngô Viết Nam Sơn nhấn mạnh.

Ông cho rằng, với lợi thế sông rạch dày đặc, TP.HCM hoàn toàn có thể tạo mạng lưới không gian xanh nếu trả lại hành lang sông và kênh rạch cho cộng đồng. Chỉ cần tuân thủ đúng quy định 30m ven sông, 10-15m ven kênh, thành phố đã có hàng nghìn hecta hành lang xanh. Thế nhưng, bao năm qua, thành phố để cho bê tông và cao ốc lấn dần ra bờ nước.

Ông cũng nhắc lại, từ năm 2016, khi TP mời hãng Sasaki Associates (Mỹ) làm quy hoạch cao tầng khu trung tâm, ông từng lên tiếng phản đối việc “xây bức tường cao ốc dọc sông Sài Gòn”. Người làm nghề nào cũng biết, hướng phát triển đó là sai. Nhưng phải đến bây giờ, mới có lãnh đạo đủ bản lĩnh nói không với lợi ích ngắn hạn để giữ lấy lợi ích lâu dài cho cộng đồng.

Tầm nhìn đầy kỳ vọng

KTS Ngô Viết Nam Sơn đánh giá, quyết định của Bí thư Trần Lưu Quang không chỉ là câu chuyện quy hoạch, mà còn là một lựa chọn chính trị khó khăn và đầy bản lĩnh.

"Lâu nay, ai cũng sợ đụng đến 'đất vàng'. Nhưng lần này, lãnh đạo thành phố chọn phần khó nhất, là từ bỏ hiệu quả kinh tế trước mắt để mở ra tương lai phát triển bền vững. Đó mới là tầm", ông nói.

Ông cho rằng, bối cảnh TP.HCM sau khi mở rộng địa giới (khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu) đã khác xưa. Thành phố nay có thể “thở” với quỹ đất vùng ven, không cần dồn nén phát triển trong lõi trung tâm như trước.

Thành phố có thể chuyển áp lực đầu tư, dân cư, công nghiệp sang các cực phát triển mới. Bình Dương là cực công nghiệp - công nghệ cao, TP.HCM là cực tài chính - giáo dục, còn Bà Rịa - Vũng Tàu là cực kinh tế biển. Như vậy, thành phố vừa có thể giãn dân, vừa giữ được trung tâm cho văn hóa và con người.

Chính vì có tầm nhìn vùng như vậy, việc trả đất vàng trung tâm cho công viên và văn hóa là khả thi và cần thiết.

“Không phải hy sinh kinh tế. Ta chỉ đang chuyển lợi ích sang chỗ khác hợp lý hơn. Chẳng hạn như tăng chiều cao ở Thủ Thiêm, phát triển vùng ven, chứ không phải bê tông hoá lõi cũ nữa”, ông ví dụ.

Ông không ngại nói quy hoạch Thủ Thiêm hiện nay đã lạc hậu.

“Ngược đời ở chỗ khu hiện hữu bên này thì cao tầng chật chội, còn Thủ Thiêm, nơi hạ tầng hiện đại, quỹ đất rộng lại thấp tầng. Nếu cho phép Thủ Thiêm phát triển cao tầng, dồn dòng tiền đầu tư sang đó, thì thành phố đã không phải chịu cảnh kẹt xe, ngập úng ở Nguyễn Hữu Cảnh bao năm qua".

Việc chuyển khu Bến Nhà Rồng thành công viên - văn hóa sẽ giúp giảm gánh hạ tầng đáng kể. Nếu giữ khu đất này để xây cao ốc, thành phố sẽ lại phải làm đường ngầm Tôn Đức Thắng, cực kỳ tốn kém. Trong khi nếu là công viên, thành phố không cần đường ngầm, không cần chống thấm, lại được một không gian xanh quý giá cho cộng đồng.

Theo ông, quyết định này không chỉ mang lại lợi ích quy hoạch, mà còn có giá trị biểu tượng. TP.HCM từng lớn lên nhờ tư duy "mở". Giờ là lúc phải trở lại tinh thần đó, dám chọn con đường khó để phát triển bền vững.

Ông mong lãnh đạo thành phố giữ vững quyết tâm này, không để áp lực kinh tế làm thay đổi định hướng. Bởi phát triển bền vững không thể chỉ nhìn vào doanh thu đất, mà phải cân bằng giữa kinh tế - môi trường - xã hội.

"Biến đất vàng thành công viên, thành nhà hát, bảo tàng, là mang lại lợi ích lớn nhất cho người dân. Khi người dân hạnh phúc, môi trường sống được cải thiện, kinh tế tự khắc sẽ phát triển", ông nói.

Ông cũng tin rằng việc giữ thoáng không gian khu Bến Nhà Rồng sẽ kéo theo lợi ích lan tỏa cho khu Quận 4 cũ. Hiện "cù lao" quận 4 có bốn mặt sông, đẹp nhưng chưa thể phát triển vì bị che khuất tầm nhìn. Nếu làm công viên, phía sau sẽ có cơ hội hồi sinh, chỉnh trang, nâng cấp hạ tầng, tạo động lực đầu tư mới.

"Còn nếu ta xây cao ốc, coi như tương lai khu quận 4 chấm dứt", ông nói thẳng.

TP.HCM đang đứng trước thời khắc quan trọng. Nếu giữ vững quyết định này, thành phố không chỉ “giữ lại mảng xanh” mà còn giữ lại niềm tin của người dân. Ông nói, điều quý giá nhất trong quyết định lần này của Bí thư Trần Lưu Quang không phải là hai khu đất, mà là việc lãnh đạo thành phố dám chọn vì cộng đồng, không vì lợi ích ngắn hạn.

Ngày 18/10, tại hội nghị tổng kết 50 năm văn học - nghệ thuật TP.HCM, Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang cho biết thành phố từng giao đất cho nhà đầu tư triển khai dự án nhà ở thương mại tại khu vực Bến Nhà Rồng (31ha, Quận 4 cũ). Tuy nhiên, Thường trực Thành ủy TP.HCM đã thống nhất dừng dự án này để dành quỹ đất mở rộng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh - một trong những công trình biểu tượng của thành phố trong tương lai.

Đối với khu đất số 1 Lý Thái Tổ (3,7ha, có 3 mặt tiền Lý Thái Tổ - Hùng Vương - Trần Bình Trọng), Thành ủy sẽ chỉnh trang khu vực thành công viên đa công năng, nơi tổ chức hoạt động văn hóa nghệ thuật và đặt tượng đài tưởng niệm người dân mất vì COVID-19.