Mối “thâm tình” giữa tỷ phú Elon Musk với Trung Quốc

"Cái ôm nồng hậu" của Trung Quốc dành cho Tesla

Chủ tịch Tập Cận Bình coi doanh nhân sinh ra ở Nam Phi là một người trung lập về chính trị và công ty Tesla của ông được cho là có thể giúp Trung Quốc trở thành cường quốc về ô tô năng lượng mới.

Ông Tập đã soạn lại sách luật để "mở đường" cho Elon Musk xây dựng nhà máy sản xuất xe điện ở Thượng Hải. Các nhà chức trách đã cung cấp cho Musk những mảnh đất rẻ, các khoản vay lãi suất thấp và ưu đãi thuế. Đổi lại, công ty Tesla của Elon Musk sẽ thu hút các nhà cung cấp địa phương và thúc đẩy các công ty sản xuất xe điện đang tụt hậu của Trung Quốc.

Theo số liệu sản xuất và giao hàng quý 3 của công ty và dữ liệu Hiệp hội Xe du lịch Trung Quốc, hơn một nửa số xe của Tesla hiện tại được sản xuất ở Trung Quốc. Doanh thu từ Trung Quốc đã giúp Tesla đạt được lợi nhuận năm 2020 và mang lại khoảng 1/4 doanh thu của Tesla trong 9 tháng đầu năm 2021. Đồng thời, Elon Musk đã củng cố vị trí của mình là người giàu nhất thế giới.

Nhưng Tesla đang phải đối mặt với một môi trường kinh doanh ngày càng khó khăn ở Trung Quốc. Tesla hứng chịu những lời chỉ trích về chất lượng xe từ các tài xế cũng như quan chức Trung Quốc và bị cuốn vào cuộc kiểm soát từ chính phủ đối với big tech.

Trung Quốc đang yêu cầu các công ty nước ngoài đáp ứng chính sách nghiêm ngặt về bảo mật dữ liệu. Tesla hiện phải lưu giữ tất cả hồ sơ kỹ thuật số từ khách hành địa phương và phải được các cơ quan chức năng phê duyệt trước khi cập nhật phần mềm trên ô tô ở Trung Quốc.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tỏ ra thất vọng với hiệu quả hoạt động của các công ty sản xuất xe điện trong nước và coi Tesla là cơ hội để thiết lập lại ngành công nghiệp ô tô của đất nước. Tesla dự kiến ​​sẽ nội địa hóa chuỗi cung ứng của mình và hỗ trợ các nhà sản xuất Trung Quốc những bước đi có thể thúc đẩy ngành công nghiệp trong nước.

Xe Tesla tại phòng trưng bày ô tô ở Thượng Hải vào tháng 4. Ảnh: Reuters

Elon Musk từ lâu đã quan tâm đến việc xây một nhà máy ở Trung Quốc, nơi có thể giúp Tesla bán xe với giá rẻ hơn trên thị trường ô tô lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, Musk không muốn liên doanh với một đối tác Trung Quốc như các nhà sản xuất ô tô nước ngoài khác.

Vào tháng 7/2018, Tesla đã ký một thỏa thuận xây dựng nhà máy ở Thượng Hải. Các nhà chức trách Trung Quốc ca ngợi thỏa thuận này sẽ tạo việc làm và khoảng 345 triệu USD tiền thuế hàng năm. Bắc Kinh còn tạo điều kiện cho tỷ phú Elon Musk đến mức đề nghị cấp cho ông "thẻ xanh của Trung Quốc". Theo nguồn thạo tin, một số người tại Tesla phản đối các khía cạnh của việc đẩy mạnh mở rộng Trung Quốc do lo ngại một số vấn đề như đánh cắp tài sản trí tuệ.

Năm 2019, sự ra mắt của chiếc Tesla Model 3 sản xuất tại Trung Quốc đã giúp thuyết phục người tiêu dùng rằng loại xe này là một giải pháp thay thế khả thi cho xe chạy xăng. Những chiếc ô tô do nội địa sản xuất đã khôi phục niềm tin của các nhà đầu tư Trung Quốc vào thị trường xe điện, giúp thúc đẩy các công ty khởi nghiệp gặp khó khăn trong nước. Hiệu ứng Tesla cũng thúc đẩy chuỗi cung ứng, đáp ứng mục tiêu quan trọng của các nhà lãnh đạo Trung Quốc.

Các cánh tay robot hoạt động trên dây chuyền lắp ráp ở Hợp Phì, Trung Quốc, của Nio Inc., một công ty sản xuất xe điện từng gặp khó khăn đã được hưởng lợi từ sự hiện diện của Tesla tại Trung Quốc. Ảnh: Bloomberg News.

Vào đầu năm 2021, Tesla cho biết họ đã đạt trên 90% "tỷ lệ tìm nguồn cung ứng nội địa" tại nhà máy ở Thượng Hải. Tom Zhu, giám đốc điều hành hàng đầu của hãng tại Trung Quốc, cho biết Tesla đang đi đúng hướng để cung cấp tất cả các linh kiện nội địa cho xe vào cuối năm nay.

Chặng đường ngày một "gập ghềnh" của Tesla

Các công ty sản xuất xe điện đối thủ ở Trung Quốc hiện đang nhắm đến Tesla. Nhiều doanh nghiệp trong số họ không hài lòng về những ưu đãi mà quan chức dành cho một nhà sản xuất ô tô nước ngoài.

Bắc Kinh hạn chế sử dụng xe Tesla trong các khu vực nhạy cảm và đề xuất các quy định nghiêm ngặt về thu thập dữ liệu ô tô. Vào tháng 8, những đề xuất này đã trở thành luật, theo hướng dẫn chính thức do Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin ban hành sau đó. Luật bảo vệ dữ liệu cá nhân có hiệu lực từ ngày 1/11 và có thể sẽ hạn chế hơn nữa khả năng thu thập thông tin kỹ thuật số của Tesla từ người tiêu dùng Trung Quốc.

Các yêu cầu mới có thể sẽ khiến Tesla khó phát triển và triển khai các phương tiện tự hành ở Trung Quốc, bởi vì những yêu cầu này phụ thuộc vào một loạt các cảm biến thu thập lượng lớn dữ liệu. Các tính năng hỗ trợ người lái hiện tại của Tesla không thể giúp xe tự lái.

Xe Tesla tại một phòng trưng bày ở Thượng Hải. Ảnh: Reuters

Một điểm nhức nhối đối với các đối thủ nội địa của Tesla là chính sách của chính phủ nhằm khuyến khích các nhà sản xuất ô tô sản xuất nhiều xe điện hơn. Tesla là một trong những người hưởng lợi chính từ quy tắc này.

Tesla đã sử dụng khoản tiết kiệm từ việc có các nhà cung cấp nội địa, giữ giá xe thấp để người mua đủ điều kiện nhận trợ cấp của chính phủ Trung Quốc. Vào tháng 7, Tesla đã tung ra mẫu xe thể thao đa dụng nhỏ gọn Model Y có giá dưới 300.000 nhân dân tệ (khoảng 47.000 USD), giúp người mua có thể nhận được các khoản trợ cấp này.

Các nhà phân tích trong ngành nhận định về lâu dài, Tesla có thể sẽ mất vị thế tại Trung Quốc vào tay các đối thủ trong nước do cạnh tranh và các chính sách khuyến khích công ty trong nước.

Đầu năm nay, các nhà phân tích của Morgan Stanley dự báo rằng Tesla sẽ chiếm khoảng 15% thị trường xe điện của Trung Quốc trong năm 2021. Tuy nhiên, con số này sẽ giảm xuống dưới 7% vào năm 2030 khi các công ty trong nước gây được sức hút.

Cá nhân Elon Musk vẫn nổi tiếng ở Trung Quốc, nơi mọi người ngưỡng mộ một doanh nhân công nghệ có lối đi khác biệt. Các doanh nhân Trung Quốc thường coi ông như một nguồn cảm hứng. Một số doanh nghiệp thậm chí còn đặt tên nhãn hiệu sản phẩm là Ma Si Ke, phiên âm tiếng Trung tên của tỷ phú Elon Musk.

Elon Musk vẫn giữ thái độ tôn trọng của mình. Vào tháng 9, Elon Musk phát biểu qua video tại một hội nghị trực tuyến, mô tả cách Tesla thiết lập một trung tâm dữ liệu ở Trung Quốc để lưu trữ các hồ sơ kỹ thuật số thu thập được từ hoạt động sản xuất, bán hàng, dịch vụ, thu phí và các hoạt động khác ở nước này. Elon Musk hoan nghênh một số luật và quy định nhằm tăng cường quản lý dữ liệu.

Tham khảo WSJ