Nắm 'yết hầu' một mặt hàng tối quan trọng, Trung Quốc khiến châu Âu rơi vào khủng hoảng không lối thoát - Sếp EU thừa nhận 'chưa từng thấy hiện tượng như vậy'

Ngành công nghiệp châu Âu đang đối mặt với nguy cơ đình trệ sản xuất do Trung Quốc siết chặt xuất khẩu đất hiếm – nhóm khoáng sản đóng vai trò thiết yếu trong sản xuất điện thoại thông minh, xe điện và nhiều mặt hàng công nghệ cao. Những hạn chế mới do Bắc Kinh áp dụng khiến một số công ty tại EU buộc phải tạm dừng hoạt động, làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng quy mô lớn.

Theo Phòng Thương mại Liên minh châu Âu (EU) tại Trung Quốc, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mà chính phủ Trung Quốc công bố vào ngày 4/4 đã khiến Bắc Kinh quá tải với số lượng lớn đơn xin xuất khẩu khoáng sản đất hiếm. Tổng thư ký Phòng Thương mại, ông Adam Dunnett, cho biết tình hình hiện nay khiến nhiều công ty châu Âu gặp khó trong việc duy trì hoạt động sản xuất.

“Hàng nghìn đơn cần được xem xét nhưng nguồn lực của bộ có hạn. Chúng tôi đã thấy một số đơn được chấp thuận trong tuần qua, nhưng một số công ty đã nộp hàng chục đơn… một số đã phải dừng sản xuất,” ông Dunnett, đồng thời là Phó Chủ tịch Tổ chức Doanh nghiệp châu Âu, phát biểu với báo giới tại Brussels vào ngày thứ Ba.

Động thái của Trung Quốc được nhiều người xem là hành động trả đũa sau khi Tổng thống Hoa Kỳ khi đó là Donald Trump công bố các biện pháp thuế quan trả đũa đối với hàng hóa Trung Quốc. Tuy nhiên, ngành công nghiệp EU hiện cảnh báo rằng họ đang trở thành “nạn nhân phụ” trong cuộc đối đầu thương mại giữa hai siêu cường.

Đất hiếm là nhóm gồm 17 nguyên tố hóa học, trong đó có các nguyên tố như dysprosi, gadolinium, lutetium, samarium, scandium, terbium và yttrium – những khoáng chất mà Trung Quốc đã bổ sung vào danh sách kiểm soát xuất khẩu từ ngày 4/4. Ngoài ra, một số loại nam châm đất hiếm cũng bị siết chặt. Để được xuất khẩu các nguyên tố này, doanh nghiệp phải có giấy phép từ Bộ Thương mại Trung Quốc.

Tuy nhiên, quá trình xin giấy phép được cho là phức tạp và đầy rủi ro. “Một số người nộp đơn được yêu cầu cung cấp thông tin nhạy cảm có thể gây tổn hại đến quyền sở hữu trí tuệ của họ, nên họ không muốn giao nộp thông tin đó. Nhưng họ cần phải làm như vậy nếu muốn được chấp thuận,” ông Dunnett cho biết thêm.

Lo ngại ngày càng gia tăng trong nội bộ EU đã buộc Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc phải tổ chức các cuộc họp khẩn cấp với phía Trung Quốc trong những ngày gần đây. “Tôi đã không thấy bất cứ điều gì lớn như thế này trong một thời gian dài,” Dunnett nói khi đề cập đến mức độ quan ngại từ các doanh nghiệp châu Âu.

Liên minh châu Âu hiện đang nỗ lực đối thoại để tháo gỡ nút thắt. Trong những tuần gần đây, EU đã gửi nhiều đơn yêu cầu tới Bộ Thương mại Trung Quốc, đồng thời vấn đề này cũng được đưa ra trong cuộc họp giữa các giám đốc thương mại của hai bên tại Paris vào thứ Ba.

Tại cuộc họp bên lề Hội nghị Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào đã gặp Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic. Theo tuyên bố từ EU, hai bên đã có một “cuộc thảo luận tập trung và sâu rộng về nhiều vấn đề song phương cấp bách có tầm quan trọng sống còn đối với ngành công nghiệp EU”.

“Họ đã đồng ý sẽ kết nối lại vào tháng 6 để duy trì đà phát triển. Mục tiêu chung của EU vẫn là tái cân bằng mối quan hệ thương mại và đầu tư với Trung Quốc và cân bằng sân chơi,” tuyên bố cho biết.

Vào ngày 3/6, Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức - nhóm vận động hành lang lớn nhất của ngành này - cảnh báo rằng các hạn chế hiện tại có thể dẫn tới gián đoạn hoặc ngừng sản xuất. “Mặc dù một số giấy phép hiện đã được cấp, nhưng hiện tại vẫn chưa đủ để đảm bảo sản xuất diễn ra suôn sẻ,” bà Hildegard Mueller, Chủ tịch Hiệp hội, nói với Reuters. “Nếu tình hình không thay đổi nhanh chóng, sự chậm trễ sản xuất và thậm chí là ngừng hoạt động sản xuất không còn có thể loại trừ được nữa”.

Trong khi đó, Hoa Kỳ đã cáo buộc Trung Quốc cố tình “chậm trễ” trong việc thực hiện các cam kết đã đạt được tại Geneva. Trung Quốc cũng từ chối gỡ bỏ yêu cầu cấp phép xuất khẩu sau khi chính quyền Trump cảnh báo rằng bất kỳ quốc gia nào sử dụng chip AI do Huawei sản xuất đều có thể phải đối mặt với hình phạt theo luật kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ.

Thêm vào đó, Bắc Kinh còn tức giận khi Mỹ công bố sẽ bắt đầu thu hồi thị thực của sinh viên Trung Quốc đang học tập tại nước này. Những diễn biến này đang làm gia tăng căng thẳng giữa Trung Quốc với cả Hoa Kỳ và EU, đặt mối quan hệ thương mại song phương vào thế đối đầu gay gắt trước thềm Hội nghị thượng đỉnh EU - Trung Quốc tại Bắc Kinh vào ngày 24/7 tới.