Những công ty siêu máy tính của Trung Quốc bị Mỹ liệt vào 'danh sách đen' có vai trò quan trọng đến thế nào?

Công ty đầu tiên bị đưa vào danh sách này là Huawei Technologies. Giờ đây, chính các nhà phát triển siêu máy tính của Trung Quốc cũng rơi vào tình thế tương tự Huawei cách đây 1 tháng, sau khi Bộ Thương mại Mỹ đã liệt những công ty này vào "Entity List" hôm thứ Sáu tuần trước. Động thái này nhằm ngăn chặn họ sử dụng, mua bán công nghệ của Mỹ.

Bộ Thương mại cho biết họ đã đưa Sugo, Viện Công nghệ Điện toán Vô Tích Giang Nam, công ty Higon, công ty Mạch tích hợp Thành Đô Haiguang và công ty Công nghệ Ví điện tử Thành Đô Haiguang, cùng với nhiều bí danh khác của 5 công ty này, vào danh sách đen do lo ngại về những siêu máy tính phục vụ cho quân đội mà họ đang phát triển.

Động thái này được đưa ra ngay trước thềm cuộc gặp của Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hội nghị G20 ở Osaka, Nhật Bản diễn ra vào cuối tuần này. Hơn nữa, việc này diễn ra ở thời điểm Mỹ và Trung Quốc đang cạnh tranh căng thẳng trong sản xuất siêu máy tính exascale - thế hệ máy tính tiếp theo có khả năng tính toán trong một phần triệu tỷ hoặc 1 phần tỷ tỷ trên một giây.

Siêu máy tính đã trở thành một biểu tượng của sức mạnh về công nghệ, bởi nó có thể được sử dụng trong những lĩnh vực nhạy cảm như phát triển vũ khí hạt nhân, mã hoá và phòng thủ tên lửa. Hiện tại, Mỹ có 2 siêu máy tính có tốc độ xử lý nhanh nhất thế giới, theo sau đó là máy tính của Trung Quốc ở vị trí thứ 3.

An Hong, giáo sư khoa học máy tính tại Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc tại Hợp Phì, nhận định: "Lệnh cấm của Mỹ sẽ ngăn cản Trung Quốc phát triển siêu máy tính thế hệ tiếp theo, nhưng sẽ không thể kìm hãm sự phát triển của những dự án siêu máy tính then chốt của Trung Quốc. Những dự án này hiện đang sử dụng công nghệ và chip được phát triển ngay tại quê nhà."

1. Những công ty nào vừa bị đưa vào "Entity List" và tại sao họ lại có vai trò quan trọng?

Sugon, tên chính thức là Dawning Information Industry Co, một công ty hàng đầu của Trung Quốc trong lĩnh vực điện toán hiệu năng cao (HPC), máy chủ, lưu trữ, điện toán đám mây và big data. Sugon là công ty đầu tiên của nước này lọt top 3 công ty siêu máy tính hàng đầu trên toàn cầu. Được Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc hậu thuẫn, Sugon đã giữ vị trí cao nhất trong bảng xếp hạng Top 100 công ty thuộc lĩnh vực HPC của Trung Quốc tính theo thị phần trong 8 năm liên tiếp, từ 2009 đến 2016.

Các siêu máy tính của Sugon hỗ trợ Tập đoàn Lưới điện Nhà nước Trung Quốc. Họ còn hợp tác với China Mobile - nhà khai thác mạng không dây lớn nhất thế giới, và Cục Quản lý Khí tượng Trung Quốc. Sugon cũng cung cấp các trung tâm dữ liệu cho những công ty công nghệ cao như JD.com, ByteDance.

Thành lập vào năm 2016, Higon là một công ty bán dẫn không chuyên, chuyên thiết kế và bán các mạch tích hợp, chip xử lý máy chủ tiên tiến cho thị trường Trung Quốc. Năm 2016, Higon đã liên doanh với công ty bán dẫn Advanced Micro Devices (AMD) của Mỹ để phát triển chip cho máy chủ.

Phía Mỹ cho biết Sugon nắm giữ lượng cổ phần lớn của Higon và Higon lại là có quyền sở hữu trong Mạch tích hợp Thành Đô Haiguang và Công nghệ vi điện tử Thành Đô Haiguang.

Viện Công nghệ Điện toán Vô tích Giang Nam thuộc sở hữu của Viện nghiên cứu thứ 56 của Bộ Tổng tham mưu Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Theo Bộ Thương mại Mỹ, nhiệm vụ của viện này là "hỗ trợ cho việc hiện đại hoá quân đội Trung Quốc". Viện được thành lập vào tháng 6/1951, là viện công nghệ điện toán tích hợp quy mô lớn đầu tiên kết hợp giữa khoa học máy tính và kỹ thuật.

2. Danh sách đen "Entity List" là gì và nó có thể ảnh hưởng như thế nào đến các siêu máy tính của Trung Quốc?

"Entity List" bao gồm những tổ chức và cá nhân được cho là có liên quan hoặc có nguy cơ tham gia vào các hoạt động đi ngược lại với an ninh quốc gia, hay chính sách đối ngoại của Mỹ. Những cái tên có trong danh sách này cần phải có giấy phép từ phía Mỹ thì mới được mua, tái xuất khẩu hoặc chuyển giao phần mềm và các công nghệ khác từ những công ty Mỹ.

Năm 2015, Bộ Thương mại đã đưa 4 tổ chức về siêu máy tính của Trung Quốc vào danh sách này, bao gồm Đại học Công nghệ Quốc phòng Trung Quốc (NUDT) vì sử dụng đa lõi, bo mạch và bộ (đồng) xử lý có nguồn gốc từ Mỹ để hỗ trợ các hoạt động mô phỏng các vụ nổ hạt nhân và hoạt động quân sự. Kể từ đó, NUDT đã mua các sản phẩm từ Mỹ dưới một bí danh khác, Bộ Thương mại tiết lộ.

Trung tâm Siêu máy tính Quốc gia của Quảng Châu, nơi vận hành Tianhe-2, là siêu máy tính nhanh nhất thế giới giữa năm 2013, cũng bị liệt vào danh sách đen.

3. Quốc gia nào đang dẫn đầu trong cuộc đua giành vị trí dẫn đầu về siêu máy tính?

Trung Quốc đã mất đi vị trí dẫn đầu trong lĩnh vực siêu máy tính khi Mỹ vươn lên vị trí đầu tiên, với siêu máy tính có tốc độ xử lý nhanh nhất năm 2018, chấm dứt đà dẫn đầu 5 năm liên tiếp. Theo danh sách Top 500 mới nhất vừa được công bố hồi đầu tháng, Summit và Sierra, 2 siêu máy tính được IBM tạo ra, đã duy trì vị trí thứ nhất cho Mỹ, theo sau đó là 2 hệ thống của Trung Quốc - Sunway TaihuLight và Tianhe-2A được đặt tại Vô Tích và Quảng Châu.

Tuy nhiên, Trung Quốc tiếp tục dẫn đầu về số lượng hệ thống siêu máy tính trong Top 500 này. Trung Quốc đứng đầu danh sách với 219 hệ thống, tương đương 43,8% trên tổng số, sau đó là Mỹ với 116.