Nỗi sợ AI thay thế của người lao động: Thách thức mới của nghề quản trị nhân sự

Chỉ vài năm trước, AI còn là khái niệm xa lạ với nhiều nhân viên văn phòng. Giờ đây, nó đã len lỏi vào mọi ngõ ngách công việc – từ phân tích dữ liệu, viết báo cáo, trả lời email, đến thậm chí đề xuất chiến lược kinh doanh. Sự hiện diện ấy mang lại cơ hội tăng năng suất, nhưng đồng thời khơi dậy một nỗi lo âm ỉ: liệu máy móc có đang dần thay thế con người?

Theo khảo sát toàn cầu của Gartner năm 2024, 26% người lao động lo ngại mất việc vì AI , trong khi 75% sợ rằng kỹ năng của họ sẽ sớm trở nên lỗi thời. Nỗi sợ này không chỉ là cảm xúc – nó ảnh hưởng trực tiếp tới tinh thần, năng suất và cả sự gắn bó của nhân viên với doanh nghiệp.

Trong bối cảnh đó, một câu hỏi lớn đang đặt ra cho các doanh nghiệp: Làm thế nào để quản lý và phát triển nguồn nhân lực khi nỗi lo bị thay thế bởi AI đang lớn hơn bao giờ hết?

Nỗi sợ hãi này không phải là vô căn cứ. Các công việc mang tính lặp lại, từ nhập liệu, kế toán đến các quy trình sản xuất, đang dần được AI và robot đảm nhiệm. Tuy nhiên, thay vì nhìn nhận AI như một mối đe dọa, đã đến lúc các nhà quản trị nhân sự (HR) cần coi đây là một thách thức để thay đổi và nâng tầm vai trò của mình.

Kết nối và phát triển

Trong quá khứ, HR thường được biết đến với các công việc hành chính như tuyển dụng, tính lương và giải quyết các thủ tục. Tuy nhiên, kỷ nguyên AI đòi hỏi vai trò của HR phải mang tính chiến lược hơn. Sứ mệnh cốt lõi của họ giờ đây là trở thành cầu nối giữa công nghệ và con người, giúp người lao động vượt qua sự bất an và nắm bắt cơ hội mới.

Các chuyên gia nhân sự nhận định, vấn đề cốt lõi không nằm ở bản thân AI , mà ở cách doanh nghiệp đưa AI vào vận hành. Một hệ thống AI triển khai đột ngột, không giải thích rõ mục tiêu, thường khiến nhân viên cảm thấy bị đẩy ra ngoài cuộc chơi.

Ngược lại, nếu doanh nghiệp chọn cách minh bạch từ đầu – giải thích AI sẽ giúp giảm khối lượng công việc lặp lại, mở rộng vai trò sáng tạo của con người – thì AI sẽ được nhìn nhận như một "trợ lý" thay vì "kẻ soán ngôi".

Trong nhiều doanh nghiệp, khi ban lãnh đạo thông báo áp dụng AI , đội ngũ HR thường tập trung vào kỹ thuật mà quên mất yếu tố cảm xúc. Kết quả: nhân viên hoang mang, tin đồn lan nhanh, và năng suất giảm sút.

Thêm vào đó, khảo sát của SHRM chỉ ra 80% nhân viên tự đánh giá hiểu biết về AI ở mức cơ bản hoặc thấp hơn. Sự thiếu kiến thức này khiến AI trở thành "hộp đen" đầy bí ẩn, làm gia tăng cảm giác mất kiểm soát.

Để AI thực sự trở thành đòn bẩy tăng trưởng thì đầu tiên và quan trọng nhất, HR cần trở thành người truyền thông chính sách minh bạch. Việc chia sẻ thông tin về việc tích hợp AI vào quy trình làm việc một cách cởi mở và trung thực sẽ giúp xóa tan những tin đồn và nỗi lo không đáng có. Một văn hóa đối thoại cởi mở sẽ giúp nhân viên cảm thấy được lắng nghe và tôn trọng, từ đó tạo dựng lòng tin bền vững.

Thứ hai, tái đào tạo và nâng cao kỹ năng (reskilling & upskilling) phải là ưu tiên hàng đầu. Thay vì sa thải, các doanh nghiệp thông minh sẽ đầu tư vào con người bằng cách trang bị cho họ những kỹ năng cần thiết để làm việc hiệu quả với AI .

Đây không chỉ là các kỹ năng số mà còn là những kỹ năng mềm mà AI khó có thể thay thế, như tư duy phản biện, sáng tạo, trí tuệ cảm xúc, khả năng lãnh đạo và giải quyết vấn đề phức tạp. Những chương trình đào tạo liên tục, được cá nhân hóa sẽ giúp người lao động tự tin hơn khi đối mặt với sự thay đổi.

Điều nghịch lý là AI không chỉ gây ra nỗi lo, mà còn có thể trở thành công cụ đắc lực để bộ phận HR thực hiện vai trò mới của mình một cách hiệu quả hơn. Các hệ thống AI có thể tự động hóa các tác vụ hành chính, giải phóng thời gian cho HR để họ tập trung vào các công việc mang tính con người hơn.

Ví dụ, các chatbot AI có thể trả lời hàng nghìn câu hỏi về chính sách, thủ tục phúc lợi của nhân viên chỉ trong vài giây. Các hệ thống phân tích dữ liệu dựa trên AI có thể dự đoán xu hướng nghỉ việc, giúp doanh nghiệp chủ động giữ chân nhân tài. Hay các nền tảng học tập cá nhân hóa do AI điều khiển có thể đề xuất lộ trình phát triển sự nghiệp phù hợp cho từng cá nhân, tạo động lực mạnh mẽ để họ gắn bó và cống hiến.

Hợp tác chứ không cạnh tranh

AI không phải là "kẻ thù" mà là "cộng sự" của con người. Tương lai của công việc không phải là cuộc chiến giữa người và máy, mà là sự hợp tác chặt chẽ giữa hai bên. Các chuyên gia dự báo, các công việc kết hợp giữa trí tuệ con người và năng lực tính toán của AI sẽ tạo ra giá trị vượt trội.

Nếu thế kỷ 20 là thời kỳ máy móc thay thế sức lao động cơ bắp, thì thế kỷ 21 là giai đoạn công nghệ can thiệp sâu vào trí óc. Sự khác biệt là lần này, doanh nghiệp có thể chọn biến AI thành đồng đội – hoặc để nó trở thành biểu tượng của nỗi sợ tập thể.

Vì vậy, thách thức lớn nhất đối với quản trị nhân sự hiện nay không phải là ngăn cản AI , mà là hướng dẫn và trang bị cho người lao động những công cụ và tư duy cần thiết để cùng AI kiến tạo một tương lai làm việc hiệu quả và nhân văn hơn.

Quản trị nhân sự trong kỷ nguyên AI vì thế không chỉ là bài toán kỹ thuật, mà còn là nghệ thuật quản trị cảm xúc và niềm tin. Khi người lao động cảm thấy được tôn trọng và trao quyền, AI không còn là "cơn ác mộng", mà trở thành một công cụ giúp cả tổ chức tiến xa hơn.

Thành công của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số sẽ phụ thuộc vào khả năng chuyển đổi này – một sự chuyển đổi không chỉ về công nghệ, mà còn về cách nghĩ về vai trò của con người trong tổ chức.

*Nguồn: Tổng hợp