Quyết phi đô la hoá, tân binh BRICS hiến ‘diệu kế’: Bắt tay loạt quốc gia mở hệ thống thanh toán xuyên biên giới, kỳ vọng thành đối thủ SWIFT

Một trong những kết quả quan trọng nhất tại Hội nghị Thượng đỉnh BRICS tháng 7 là thỏa thuận thúc đẩy BRICS Pay - một hệ thống thanh toán xuyên biên giới được kỳ vọng như đối thủ của SWIFT. Tuy nhiên, thành công của sáng kiến này phụ thuộc vào việc các quốc gia thành viên có thể vượt qua thách thức xây dựng hạ tầng số tương thích hay không.

Đây chính là lúc Indonesia nhập cuộc. Chuẩn mã QR thanh toán nhanh của Indonesia – QRIS (Quick Response Code Indonesian Standard) – hiện đã được triển khai rộng rãi tại châu Á và Trung Đông. QRIS có thể trở thành cầu nối kỹ thuật và chiến lược cho BRICS , dù chưa được tích hợp chính thức vào BRICS Pay. Thiết kế ưu tiên thiết bị di động và khả năng kết nối xuyên biên giới của QRIS mang lại một mô hình sẵn có để BRICS tham khảo.

QRIS được Ngân hàng Trung ương Indonesia triển khai từ năm 2019. Nền tảng này sử dụng mã QR để thanh toán kỹ thuật số. Tổng số lượng giao dịch QRIS của Indonesia tăng 226% từ năm 2023 đến 2024. Tính đến tháng 10/2024, QRIS có hơn 54 triệu người dùng và 34 triệu đơn vị chấp nhận thanh toán .

Sự phát triển này gắn liền với cộng đồng người Indonesia ở nước ngoài. Đây là cộng đồng người hải ngoại lớn thứ ba thế giới sau Trung Quốc và Ấn Độ. Cộng đồng này tập trung tại Ả Rập Xê Út, Bangladesh, Hà Lan và Trung Quốc. Nhu cầu thanh toán bằng đồng rupiah ở nước ngoài đang tăng mạnh. Tháng 7, Ngân hàng Indonesia công bố kế hoạch tích hợp QRIS và dịch vụ tiền điện tử với thẻ Nusuk – một loại định danh kỹ thuật số chính thức dành cho người hành hương Hajj và Umrah tại Ả Rập Xê Út.

BRICS Pay dự kiến sử dụng công nghệ blockchain và các phương thức thanh toán số để giảm chi phí chuyển tiền xuyên biên giới giữa các quốc gia thành viên. Thách thức nằm ở mức độ phát triển ngân hàng số khác nhau giữa các nước thành viên BRICS . Tuy nhiên, thành công trong nước của QRIS cho thấy đây là một lựa chọn đáng cân nhắc cho BRICS Pay.

Việc triển khai rộng rãi BRICS Pay sẽ thúc đẩy xu hướng phi đô la hóa. Vì thế, Nga là một trong những nước ủng hộ mạnh mẽ hệ thống thanh toán này. Tháng 12/2024, Moscow đã đề xuất xây dựng hệ thống tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) và công nghệ sổ cái phân tán (DLT) để hỗ trợ thanh toán bằng đồng nội tệ. Đây là vấn đề đặc biệt quan trọng khi xung đột tại Ukraine tiếp diễn và Nga phải đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế.

Trung Quốc cũng công khai ủng hộ BRICS Pay. Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới CIPS của Trung Quốc có thể trở thành một trụ cột trong cấu trúc BRICS Pay, bên cạnh QRIS.

CIPS hiện chủ yếu phục vụ tại Trung Quốc nhưng đang mở rộng sang châu Âu và châu Phi. Sự kết hợp giữa CIPS và QRIS được kỳ vọng bổ sung cho nhau: CIPS kết nối mạng lưới tài chính tổ chức của Trung Quốc, còn QRIS có sức hút mạnh trong nền kinh tế số lấy người tiêu dùng làm trung tâm.

Từ khi gia nhập BRICS vào tháng 1, Indonesia đã định vị mình như một quốc gia tiên phong với các sáng kiến số và tài chính hướng ngoại. Tháng 2, Indonesia ra mắt quỹ đầu tư quốc gia Danantara và khai trương ngân hàng vàng đầu tiên. Nước này cũng khởi động lại Diễn đàn Năng lượng Indonesia – Thái Lan (ITEF) sau 14 năm gián đoạn.

Nền kinh tế số của Indonesia là một động lực khác để QRIS có thể trở thành xương sống của BRICS Pay. Dân số trẻ và am hiểu công nghệ ngày càng quan tâm đến tài sản số. Tháng 10/2024, thị trường tiền mã hóa Indonesia ghi nhận khối lượng giao dịch vượt 30 tỷ USD, đứng thứ ba toàn cầu trong Chỉ số Global Crypto Adoption Index của Chainalysis.

Chính phủ Jakarta cũng tạo môi trường pháp lý tích cực cho tài sản số, với các chương trình nâng cao hiểu biết tài chính và sandbox thử nghiệm blockchain. Điều này cho thấy Indonesia đã xây dựng một lộ trình khả thi để hòa nhập vào các nền tảng như BRICS Pay.

Việc quốc tế hóa QRIS cùng với vai trò ngày càng lớn của Indonesia trên trường quốc tế đang đưa quốc gia này trở thành một trong những kiến trúc sư trung tâm của tài chính toàn cầu trong tương lai. QRIS là ví dụ thực tế về một mô hình thanh toán xuyên biên giới có thể mở rộng, điều mà BRICS Pay rất cần nếu muốn cạnh tranh với SWIFT.

Theo Nikkei Asia