Thái Lan siết điều kiện mở biên giới, Campuchia giữ quân: Chuỗi cung ứng Nhật Bản tỷ đô ở ASEAN lung lay

Hãng truyền thông The Nation (Thái Lan) ngày 15/9 đưa tin, Tổ chức Thương mại Đối ngoại Nhật Bản (JETRO) đã cảnh báo rằng việc đóng cửa các cửa khẩu biên giới giữa Thái Lan và Campuchia đang gây nguy hiểm cho sức hấp dẫn của khu vực này như một điểm đến đầu tư. Cảnh báo này được đưa ra trong báo cáo sau Hội nghị hợp tác công tư Nhật Bản - Campuchia lần thứ 30 được tổ chức tại thủ đô Phnom Penh vào ngày 3/9.

Theo báo cáo, việc đóng cửa biên giới đang gây áp lực đáng kể lên ngành hậu cần và đe dọa chiến lược "Thái Lan+1", trong đó các công ty Nhật Bản sử dụng Thái Lan làm trung tâm sản xuất trước khi mở rộng đầu tư sang các nước ASEAN láng giềng như Campuchia .

Ông Koji Fukuhara, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Campuchia (JBAC), lưu ý rằng các liên doanh của Nhật Bản đang bị ảnh hưởng trực tiếp, dẫn đến các kế hoạch mở rộng bị trì hoãn và thiệt hại kinh tế.

'Cửa khẩu biên giới sẽ không được mở vào lúc này'

Tờ Khmer Times (Campuchia ) ngày 15/9 đưa tin, trong khi Nhật Bản thúc đẩy Thái Lan và Campuchia mở lại biên giới chung, quân đội Thái Lan đã đặt ra các điều kiện để nối lại hoạt động di chuyển qua biên giới, còn Campuchia vẫn kiên quyết từ chối rút quân khỏi các vùng lãnh thổ đang tranh chấp.

Tại phiên họp của Ủy ban Biên giới Chung (GBC) được tổ chức tại Koh Kong (Campuchia ) hồi tuần trước, với kết quả được đánh giá rộng rãi là rất khả quan, các phái đoàn Campuchia và Thái Lan đã đề cập đến biên giới trên bộ giữa họ - nơi đã bị đóng cửa hơn hai tháng kể từ khi căng thẳng quân sự bắt đầu.

Phát biểu tại cuộc họp báo sau phiên họp, Tướng Tea Seiha - Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia - cho biết: “Phiên họp nhấn mạnh nhu cầu trở lại trạng thái bình thường liên quan đến yêu cầu từ Nhật Bản, trong đó đề xuất cả hai nước xem xét tính khả thi của việc mở lại các trạm kiểm soát biên giới để vận chuyển hàng hóa cần thiết nhằm duy trì chuỗi cung ứng quan trọng của khu vực.”

Tuy nhiên, vào ngày 12/9, Bộ Ngoại giao Thái Lan tuyên bố biên giới Thái Lan - Campuchia sẽ vẫn đóng cửa cho đến khi có tiến triển cụ thể trong ba vấn đề quan trọng: rút vũ khí hạng nặng khỏi biên giới, rà phá bom mìn và hành động chung chống lại những kẻ lừa đảo trực tuyến.

Mặc dù người phát ngôn Bộ Ngoại giao Thái Lan Nikorndej Balankura thừa nhận rằng Campuchia đã đưa ra "kết quả tích cực" tại cuộc họp GBC và tái khẳng định cam kết của cả hai bên đối với lệnh ngừng bắn, nhưng ông nhấn mạnh rằng sẽ không có chuyện mở cửa biên giới hoặc nới lỏng thương mại nào xảy ra cho đến khi đạt được tiến bộ đáng kể trong ba vấn đề ưu tiên kể trên.

Còn tân Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul ngày 13/9 tuyên bố biên giới Thái Lan - Campuchia sẽ chỉ mở cửa trở lại khi súng không còn chĩa vào nhau nữa. Ông nói rằng vì tình hình hiện tại không như vậy, nên ông phải lắng nghe tiếng nói của người dân Thái Lan.

“Cửa khẩu biên giới sẽ không được mở vào lúc này”, ông Anutin phát biểu trước các phóng viên.

Thủ tướng Anutin nói thêm rằng, mặc dù không để Thái Lan gặp bất lợi, nhưng cũng không thể xung đột mãi với một nước láng giềng. Nhưng ông cũng không loại trừ khả năng gặp Thủ tướng Campuchia Hun Manet và hy vọng sẽ có một số kết luận về các vấn đề này.

Theo Khmer Times, trong một thông điệp trên mạng xã hội hồi tuần trước, Thủ tướng Hun Manet đã khẳng định rõ ràng rằng Campuchia sẽ không rút quân khỏi khu vực biên giới đang tranh chấp.

“Các cuộc đàm phán ngừng bắn ngày 28/7 tại Malaysia chỉ xoay quanh việc đồng ý chấm dứt giao tranh. Các cuộc đàm phán song phương trước đó, bao gồm cả phiên họp bất thường của Ủy ban Biên giới Chung (GBC) giữa các Bộ trưởng Quốc phòng và các phiên họp của Ủy ban Biên giới Khu vực (RBC), cũng không thảo luận về việc phân định biên giới”, ông viết.

“Về đàm phán biên giới, Campuchia tiếp tục duy trì lập trường giải quyết các vấn đề biên giới một cách hòa bình thông qua các cơ chế hiện có, cụ thể là Ủy ban Biên giới Hỗn hợp Campuchia - Thái Lan (JBC), dựa trên khuôn khổ các thỏa thuận giữa Campuchia và Thái Lan, các nghị định thư liên quan và luật pháp quốc tế”, Thủ tướng Hun Manet cho biết.

Khmer Times đưa tin, Tổng giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế Campuchia Kin Phea nhận định rằng việc mở lại các trạm kiểm soát biên giới đất liền với Thái Lan không phải là ưu tiên của Campuchia .

Ông nói rằng hai tháng qua đã cho thấy việc đóng cửa biên giới với Thái Lan không gây ra bất kỳ tác động lớn nào đến nền kinh tế Campuchia . "Trong khi đó, các nhà lãnh đạo Campuchia đã nhiều lần khẳng định rằng Campuchia sẽ thực hiện ngay khi Thái Lan - nước đã bắt đầu áp dụng các biện pháp hạn chế biên giới - mở lại biên giới trước."

Hậu quả của việc đóng cửa biên giới kéo dài

Nhưng theo Khmer Times, các nhà kinh tế đã cảnh báo về hậu quả của việc đóng cửa biên giới kéo dài, có thể ảnh hưởng đến đầu tư và việc làm vì các doanh nghiệp Nhật Bản đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Campuchia và Thái Lan.

Với 88 doanh nghiệp Nhật Bản đăng ký hoạt động trong các ngành xây dựng, bất động sản, du lịch, lắp ráp ô tô và nông nghiệp, đầu tư của Nhật Bản vào Campuchia đã tăng hơn 20% vào năm 2024. Tổng kim ngạch thương mại giữa hai quốc gia đạt gần 2 tỷ USD trong năm ngoái, với Campuchia được hưởng lợi từ thặng dư.

Thái Lan thậm chí còn là một điểm đến lớn hơn và phát triển hơn đối với vốn đầu tư Nhật Bản. Chỉ riêng trong năm 2024, 254 công ty Nhật Bản đã đầu tư vào Thái Lan, tăng hơn gấp 3 lần so với một năm trước, đạt 121 tỷ baht (tương đương 3,74 tỷ USD). Nhật Bản đặc biệt chiếm ưu thế trong các ngành công nghiệp kỹ thuật, ô tô, điện tử và chế biến thực phẩm của Thái Lan, tất cả đều được hưởng lợi từ chuỗi cung ứng tinh vi và cơ sở hạ tầng vững chắc.

Các nhà máy sản xuất đồ may mặc và giày dép nằm ở các tỉnh biên giới của Campuchia như Banteay Meanchey, Battambang và Oddar Meanchey. Nhiều nhà máy trong số này nằm trong hoặc gần các Đặc khu Kinh tế (SEZ) như Đặc khu Kinh tế O'Neang và Đặc khu Kinh tế Sanco Poipet.

Bằng cách cung cấp các ưu đãi thuế, thủ tục đơn giản hóa và dễ dàng tiếp cận thị trường Thái Lan, các đặc khu này được thành lập nhằm thu hút đầu tư nước ngoài, bao gồm cả từ Trung Quốc, Nhật Bản và Thái Lan. Hàng ngàn người Campuchia làm việc tại các nhà máy ở những khu vực này, chuyên sản xuất quần áo và giày dép thâm dụng lao động, và lắp ráp nhẹ, với các sản phẩm được xuất khẩu sang Thái Lan và các nước khác.

Do nằm gần biên giới, các tỉnh như Sa Kaeo và Trat của Thái Lan là nơi đặt trụ sở của nhiều nhà máy và cơ sở chế biến nông sản, chủ yếu phụ thuộc vào lao động Campuchia . Trước khi giao tranh nổ ra ở biên giới, một lượng lớn lao động nhập cư Campuchia đã sống ở Thái Lan hoặc hàng ngày vượt biên để làm việc trong các ngành công nghiệp nhẹ, nông nghiệp và chế biến thực phẩm.