Thế giới với tình trạng 'mọi thứ đều tăng giá': Người tiêu dùng có tiền vẫn 'thắt lưng buộc bụng', doanh nghiệp phải thu hẹp quy mô sản xuất

Nhiều nền kinh tế đứng trước rủi ro suy thoái

Xu hướng này đang diễn ra ở quy mô toàn cầu. Giá khí đốt tự nhiên tại Trung Quốc tăng cao khiến các nhà máy sản xuất gốm phải giảm một nửa công suất. Một công ty đường bộ ở Missouri tranh cãi về việc đình chỉ hoạt động vì không đủ khả năng bù đắp chi phí dầu diesel tăng cao cho khách hàng. Các nhà máy thép ở châu Âu sử dụng điện hồ quang buộc phải giảm sản lượng vì giá điện tăng cao.

Theo LHQ, giá lương thực toàn cầu đã đạt mức cao kỷ lục vào tháng trước khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine gây gián đoạn cho hoạt động vận chuyển hàng hóa từ quốc gia cung cấp 1/4 lượng ngũ cốc và phần lớn dầu ăn cho thế giới. Giá thực phẩm đắt đỏ hơn gây khó khăn cho cả tầng lớp trung lưu và "vùi dập" những cộng đồng đang nỗ lực thoát nghèo. Đối với một số người, nhu cầu sụt giảm sẽ là một cách "nói giảm nói tránh" của "đói".

Ở các nước phát triển, áp lực giữa chi phí năng lượng và thực phẩm cao hơn có thể buộc các hộ gia đình phải cắt giảm chi tiêu cho những lĩnh vực không thiếu yếu, như đi ăn tối, nghỉ dưỡng, lên đời iPhone hay máy PlayStaion. Việc Trung Quốc phong tỏa trung tâm sản xuất để chống dịch có thể "bóp nghẹt" nguồn cung và đẩy giá các mặt hàng bán chạy như đồ gia dụng và ô tô lên cao. Xe điện của Tesla, VW và GM có thể là tương lai của ngành vận tải, song pin lithilium trong đó sẽ đắt hơn gần 500% so với 1 năm trước.

Kenneth Medlock III - giám đốc cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng tại Viện Chính sách công Baker thuộc Đại học Rice, cho hay: "Nhìn chung, tất cả những gì đang xảy ra báo hiệu cho một cuộc suy thoái."

Giám đốc IMF - Kristalina Georgieva, cho biết cơ quan này chuẩn bị hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu vì mâu thuẫn địa chính trị và họ nhận thấy nguy cơ suy thoái ở một số quốc gia ngày càng cao. Bà nói trong một cuộc phỏng vấn với Foreign Policy, kinh tế toàn cầu dự kiến vẫn tăng trưởng trong năm nay, dù thấp hơn mức 4,4% như ước tính trước đó.

Gần đây, Chủ tịch Fed - Jerome Powell, cho biết xung đột Nga - Ukraine đang đè nặng thêm áp lực hạ nhiệt giá thực phẩm, năng lượng và các mặt hàng khác "ở đúng thời điểm lạm phát đã quá cao". Ông nói rằng NHTW sẵn sàng tăng lãi suất thêm nửa điểm phần trăm vào cuộc họp sau để kiểm soát lạm phát.

Trong khi đó, châu Âu đối mặt với những rủi ro lớn hơn khi giá năng lượng tăng vọt do phụ thuộc vào nguồn cung từ Nga. Giá khí đốt tự nhiên ở khu vực này đã tăng cao gấp 6 lần so với 1 năm trước và giá điện gần gấp 5 lần. Do đó, các doanh nghiệp và hộ gia đình có thể sẽ chần chừ trong việc chi tiêu. Anh gần đây đã hạ dự báo tăng trưởng từ 6% xuống 3,8% do người tiêu dùng phải đối mặt với tình trạng mức sống chịu áp lực chưa từng có trong ít nhất 6 thập kỷ.

Các nhà sản xuất buộc phải giảm sản lượng

James Smith - nhà kinh tế tại London nghiên cứu về các thị trường phát triển của ING, cho hay: "Rõ ràng rằng lạm phát sẽ còn ở mức cao hơn nữa do hậu quả của mâu thuẫn giữa Nga và Ukraine. Giá khí đốt sẽ tiếp tục tăng mạnh do nhu cầu ngày càng lớn."

Nhu cầu tăng mạnh thể hiện rõ đối với các sản phẩm phổ biến như dầu hay lithilium - thành phần quan trọng trong các loại pin hiện đại cho các thiết bị điện tử tiêu dùng và ô tô điện. Các nhà sản xuất pin ở Trung Quốc đang phải trả giá cao gấp 5 lần cho kim loại này so với 1 năm trước. Theo đó, họ phải chuyển 1 phần sự chênh lệch cho các công ty ô tô và điều này có thể làm giảm doanh số bán xe điện.

Các nhà sản xuất phân bón - sử dụng khí đốt tự nhiên làm nguyên liệu thô, đã bắt đầu giảm quy mô sản xuất vào năm ngoái. Ý, Đức và Anh đang xem xét liệu có nên đốt nhiều than hơn vào mùa đông năm tới để giảm bớt nhu cầu với khí đốt trong hoạt động sản xuất điện hay không. Điều này sẽ giúp một số ngành như sản xuất thủy tinh và thép có thêm khí đốt để hoạt động.

Song, như vậy vẫn là chưa đủ và châu Âu cần có những kế hoạch dự phòng để hạn chế nhu cầu. Nhóm vận động hành lang của ngành cho biết các nhà sản xuất gạch ở Anh đã được chính phủ yêu cầu chuẩn bị cho quá trình sản xuất bị chậm lại nếu xung đột Nga - Ukraine làm gián đoạn nguồn cung năng lượng.

Giá nhiên liệu cao hơn cũng có những tác động đáng kể ở châu Á. Phật Sơn - thành phố phía nam tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, đã bắt đầu cắt giảm lượng sử dụng khí đốt cho các nhà máy công nghiệp. Do đó, một nửa dây chuyền sản xuất gốm sứ của địa phương này phải ngừng hoạt động.

Người tiêu dùng "thắt lưng buộc bụng" 

Người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ không bị ảnh hưởng nặng nề bởi giá nhiên liệu tăng cao vì không phụ thuộc nhiều vào dầu mỏ và khí đốt tự nhiên của Nga. Song, quốc gia này cũng không "miễn nhiễm". Giá dầu thô ở Mỹ đã tăng cao trong tháng 1 và tháng 2 do rủi ro địa chính trị. Giá khí đốt cũng lập kỷ lục 4,31 USD/gallon, ở Los Angeles là 6 USD.

Tuy nhiên, nhu cầu tăng và cao hơn khoảng 4% so với thời điểm này năm ngoái, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ. Điều này có thể cho thấy rằng người dân Mỹ vẫn rất muốn đi du lịch sau nhiều năm bị trì hoãn vì đại dịch.

Ryan Lance - CEO của ConocoPhillips, cho hay: "Dù đổ xăng cho ô tô, sưởi ấm hay làm mát nhà, người tiêu dùng đang phải cắt giảm một chút và chúng ta đang chứng kiến tình trạng nhu cầu sụt giảm."

Gary Hamilton - chủ sở hữu một công ty vận tải đường bộ ở Frankford (Missouri), đang cân nhắc việc tạm ngừng hoạt động cho đến khi chi phí giảm bớt. Theo AAA, giá dầu diesel ở bang này là trung bình 4,67 USD/gallon và nếu giá vượt 5,25 USD thì Hamilton sẽ không thể chi trả.

Ông chia sẻ, một phần của vấn đề là không phải ông là người đưa ra mức giá mà là các doanh nghiệp ông làm việc cùng. Nếu ông yêu cầu mức giá cao hơn khi giá nhiên liệu tăng thì họ sẽ tìm người khác. Hamilton nói: "Giá nhiên liệu cao đang giết chết chúng tôi. Mọi thứ sẽ rẻ hơn nếu đội xe tải ngừng hoạt động và sa thải nhân viên."

Cũng như xăng dầu, nhu cầu đối với hàng hóa ở các nước phát triển có xu hướng không thay đổi nhiều theo giá cả. Người mua hàng có thể thay đổi những gì họ mua - chuyển sang mua những món đồ tương tự có giá rẻ hơn, nhưng họ vẫn phải chi trả.

Song, giá cả tăng cao lại trở ngại cho các nhà hàng khi họ nỗ lực vực dậy sau đại dịch. Gus Kassimis - chủ nhà hàng Gemini Diner tại New York, cho biết khách hàng đang đặt ít bít tết và hải sản hơn nên ông giảm lượng mua từ các nhà cung cấp xuống khoảng 10%. Gemini cũng phải tăng giá thực đơn và có thể sẽ phải lặp lại.

Kassimis nói: "Mọi người đang thận trọng hơn với việc chi tiêu. Tôi không biết người tiêu dùng sẵn sàng sẽ chấp nhận đến mức nào nữa."

Tham khảo Bloomberg