Trung Quốc dồn lực khai thác "mỏ vàng" 2.000 tỷ USD tại châu Phi

Hoạt động kinh doanh của Trung Quốc tại châu Phi đang thay đổi mạnh mẽ. Nếu trước đây sân chơi chủ yếu thuộc về các doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực hạ tầng và khai khoáng, thì nay dòng vốn và sự hiện diện của Bắc Kinh ngày càng nghiêng về các sản phẩm tiêu dùng và doanh nghiệp tư nhân.

Trong khi nhiều nền kinh tế tăng trưởng nhanh của châu Phi như Kenya, Uganda hay Zambia liên tục ghi nhận mức tăng trưởng từ 4,8% đến 6,4%, tốc độ tăng trưởng bình quân toàn lục địa đạt khoảng 4,1% theo IMF. Tuy nhiên, đầu tư của Trung Quốc vào các ngành khai thác tài nguyên đã giảm gần 40% so với đỉnh năm 2015 do lợi nhuận sụt giảm và doanh thu xây dựng trong các ngành hàng hóa truyền thống đi xuống. Ngược lại, xuất khẩu từ Trung Quốc sang châu Phi lại tăng 28% trong ba quý đầu năm 2025, sau khi đã tăng 57% giai đoạn 2020–2024. Phần lớn là hàng tiêu dùng có giá trị gia tăng cao như thiết bị điện tử, đồ nhựa hay dệt may.

Theo giới phân tích, các doanh nghiệp Trung Quốc đang dần nhìn thấy tiềm năng của thị trường tiêu dùng châu Phi — nơi đang đô thị hoá nhanh, sở hữu lực lượng dân số trẻ và ngày càng kết nối hơn. Tuy nhiên, thị trường phân mảnh và biên lợi nhuận không cao khiến nhiều khoản đầu tư đòi hỏi sự thận trọng. Dù vậy, sự chuyển dịch này diễn ra đúng thời điểm G20 lần đầu được tổ chức tại châu Phi, với sự tham dự cấp cao của Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường, tạo thêm dư địa cho các cuộc thảo luận kinh tế.

Trên các nền tảng như Xiaohongshu hay Bilibili, ngày càng nhiều doanh nhân Trung Quốc chia sẻ trải nghiệm kinh doanh tại châu Phi, từ thương mại điện tử, sản xuất nhỏ đến bán hàng tiêu dùng phổ thông. Nhiều người cho biết họ mở cửa hàng trà sữa, kinh doanh đồ gia dụng, điện thoại, dây cáp, thậm chí cả móng dán. Một số nhà đầu tư tiết lộ mức thu nhập lên tới sáu con số ngay trong năm đầu tiên, dù nhiều trường hợp có thể được “thổi phồng” trên mạng. Nhưng rõ ràng, sự lan tỏa này giúp tăng nhận thức về cơ hội thực sự trên lục địa.

Các tập đoàn lớn của Trung Quốc như Transsion, Huawei hay Midea đã xây dựng cơ sở thị trường tại đây. Midea còn ký thỏa thuận hợp tác với Liên đoàn Bóng đá châu Phi và mở nhà máy tại Ai Cập. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc cũng hưởng lợi khi nhu cầu tại châu Phi tăng mạnh với các mặt hàng như năng lượng mặt trời do khủng hoảng điện, thuốc men, sản phẩm trẻ em và đồ tiêu dùng hằng ngày.

Song, việc chỉ tập trung bán hàng giá rẻ vào châu Phi có thể làm suy yếu sản xuất địa phương. Các chuyên gia cảnh báo châu Phi cần trở thành nơi sản xuất hàng hóa cho chính thị trường của mình, thay vì chỉ là điểm tiêu thụ. Một số doanh nghiệp Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng nhà máy tại địa phương nhằm đón đầu xu hướng này, đồng thời tận dụng ưu đãi khi xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu.

Tập đoàn Sunda International tại Quảng Châu là ví dụ tiêu biểu, với hơn 20 trung tâm sản xuất khắp châu Phi, mang về khoảng 450 triệu USD mỗi năm nhờ bán tã trẻ em, băng vệ sinh và các sản phẩm thiết yếu. Nhiều nhà máy của Sunda đặt tại Zambia — nơi Thủ tướng Trung Quốc vừa ký thỏa thuận 1,4 tỷ USD nhằm hiện đại hóa tuyến đường sắt chiến lược ra Ấn Độ Dương, mở rộng năng lực vận tải trong khu vực.

Tham khảo: CNBC