Trung Quốc 'phá lệ' tính đổi công nghệ lấy tài nguyên: Một nước Đông Nam Á sẽ sở hữu năng lực đặc biệt?

Hãng thông tấn Reuters (Anh) ngày 2/10 đưa tin, những người nắm rõ tình hình cho biết Trung Quốc và Malaysia đang trong giai đoạn đàm phán ban đầu về một dự án chế biến đất hiếm, trong đó quỹ đầu tư quốc gia Khazanah Nasional của Malaysia có thể sẽ hợp tác với một công ty nhà nước Trung Quốc để xây dựng một nhà máy chế biến đất hiếm tại quốc gia Đông Nam Á này.

Nếu liên doanh này thành hình, nó sẽ đại diện cho một sự thay đổi chính sách đáng kể của Trung Quốc - quốc gia cung cấp và tinh chế đất hiếm hàng đầu thế giới, vốn đã cấm xuất khẩu công nghệ chế biến đất hiếm của mình để bảo vệ vị thế thống trị trong ngành.

Tuy nhiên, hai nguồn tin tại Malaysia có hiểu biết về các cuộc đàm phán cho biết Bắc Kinh sẵn sàng đổi công nghệ của mình để tiếp cận nguồn dự trữ đất hiếm chưa khai thác của Malaysia, nhằm hạn chế sự cạnh tranh từ đối thủ Lynas Rare Earths (Australia) - công ty có nhà máy chế biến đất hiếm tại bang Pahang ở miền trung Malaysia.

Cả bốn nguồn tin trao đổi với Reuters để viết bài báo này đều yêu cầu giấu tên vì đây là vấn đề nhạy cảm.

Khazanah Nasional cũng như Bộ Tài nguyên thiên nhiên và Thương mại Malaysia chưa phản hồi đề nghị bình luận của Reuters về các cuộc đàm phán.

Văn phòng Thông tin Quốc vụ viện Trung Quốc - cơ quan xử lý các câu hỏi của giới truyền thông thay mặt chính phủ nước này - cũng chưa phản hồi đề nghị bình luận của Reuters do đang trong kỳ nghỉ lễ Quốc khánh Trung Quốc kéo dài 7 ngày.

Các nguồn tin cho biết trở ngại vẫn ở phía trước

Một nguồn tin từ Malaysia nói với Reuters rằng kế hoạch này gặp phải một số trở ngại, chẳng hạn như lo ngại của Trung Quốc về việc liệu Malaysia có thể cung cấp đủ nguyên liệu thô cho nhà máy hay không.

Hai nguồn tin cho biết Malaysia cũng lo ngại về tác động tiềm tàng đối với môi trường và các rào cản về quy định, vì các hoạt động khai thác mỏ thường yêu cầu sự chấp thuận và cấp phép từ cả chính quyền trung ương và địa phương của nước này. Malaysia cho biết họ không ủng hộ việc khai thác đất hiếm ở những địa điểm nhạy cảm như khu bảo tồn rừng cổ đại và khu vực trữ nước.

Theo Reuters, các nhà sản xuất toàn cầu đang nỗ lực tìm kiếm nguồn cung cấp đất hiếm thay thế sau khi lệnh hạn chế xuất khẩu của Bắc Kinh trong năm nay dẫn đến sự chậm trễ về sản lượng của các nhà sản xuất ô tô và nam châm chủ chốt.

Chính phủ Malaysia ước tính nước này có khoảng 16,1 triệu tấn đất hiếm nhưng lại thiếu công nghệ để khai thác và xử lý chúng.

Malaysia đã cấm các công ty xuất khẩu đất hiếm thô để ngăn ngừa thất thoát tài nguyên. Ngoại lệ duy nhất là vào năm 2022 khi một dự án khai thác thí điểm được cấp phép nhằm mục đích giúp thiết lập các hướng dẫn vận hành và cấp phép ở cấp độ quốc gia cho việc khai thác đất hiếm.

Lynas - nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới bên ngoài Trung Quốc - đã ký một thỏa thuận hồi tháng 5 với bang Kelantan ở miền đông Malaysia về việc cung cấp đất hiếm hỗn hợp dạng cacbonat trong tương lai, được coi là nỗ lực phát triển ngành công nghiệp địa phương của nước này.

Nhà máy chế biến có thể xử lý cả hai loại đất hiếm

Hai nguồn tin từ Malaysia cho biết nhà máy chế biến theo kế hoạch có thể xử lý cả đất hiếm nhẹ và nặng. Những nguyên tố này rất quan trọng đối với việc sản xuất các sản phẩm từ ô tô, điện thoại di động đến thiết bị quân sự.

Tuy nhiên, kim loại đất hiếm nặng - được sử dụng rộng rãi trong quá trình phát triển công nghệ sạch - lại ít phổ biến hơn và một số nguyên tố đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cung trong bối cảnh nhu cầu tăng cao.

Vào tháng 8, Bộ trưởng Tài nguyên thiên nhiên Malaysia Johari Abdul Ghani cho biết Trung Quốc sẵn sàng cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và công nghệ trong quá trình xử lý đất hiếm.

Tuy nhiên, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã yêu cầu hạn chế hợp tác với các công ty có liên hệ với nhà nước để bảo vệ bí mật thương mại, ông Johari cho biết, đồng thời nói thêm rằng các cuộc thảo luận vẫn đang ở giai đoạn sơ bộ và chưa đạt được thỏa thuận nào.

Bộ trưởng Johari cho biết thêm rằng một thỏa thuận thành công sẽ đưa Malaysia trở thành một trong số ít quốc gia sở hữu công nghệ chế biến đất hiếm của cả Trung Quốc và các nước khác.