Vì sao tỷ giá USD chợ đen vượt xa giá ngân hàng?

Những phiên giao dịch gần đây chứng khiến chênh lệch lớn giữa tỷ giá USD /VND tại các ngân hàng và thị trường phi chính thức (tự do). Ghi nhận trong phiên giao dịch 28/10, giá USD tự do giao dịch quanh mức 27.550 – 27.650 VND/USD, trong khi giá USD bán ra tại các ngân hàng chỉ ở mức gần 26.350 VND/USD, chênh lệch tới 1.200 – 1.300 đồng/USD (tương đương gần 5%).

Kể từ đầu tháng 10 đến nay, giá USD ngân hàng liên tục giảm theo trần tỷ giá USD mà Ngân hàng Nhà nước quy định (tỷ giá trung tậm + 5%). Trong khi giá USD tự do không ngừng leo thang. Theo đó, giá USD bán ra tại các ngân hàng đã giảm gần 100 đồng trong tháng 10, còn giá USD tự do đã tăng khoảng 1.100 đồng.

Không chỉ bị khống chế bởi mức giá trần, đà tăng của tỷ giá USD tại các ngân hàng cũng bị kìm hãm bởi các hoạt động can thiệp của NHNN. 

Mới nhất, ngày 22/10, NHNN tiếp tục phát đi thông báo phương án bán ngoại tệ thông qua hợp đồng kỳ hạn, có huỷ ngang trong 180 ngày - lần thứ ba trong gần hai tháng NHNN sử dụng công cụ bán ngoại tệ can thiệp. Theo đó, giao dịch được thực hiện đối với các tổ chức tín dụng có trạng thái ngoại tệ âm, với giá bán 26.550 VND/USD. Mức ngoại tệ bán ra tối đa cho mỗi ngân hàng trong mỗi lần giao dịch tương đương mức để đưa trạng thái ngoại tệ của ngân hàng về mức cân bằng. 

Theo Bộ phận nghiên cứu thị trường tài chính ACB, khối lượng ngoại tệ đã được bán kỳ hạn trong ngày 22/10 ước tính đạt khoảng 1,5 tỷ USD.

Trước đó, ngày 1/10, NHNN cũng thông báo bán ngoại tệ kỳ hạn có huỷ ngang 180 ngày với cùng mức giá 26.550 VND/USD; cơ quan điều hành đã có động thái tương tự trong hai ngày 25–26/8.

Việc NHNN bán kỳ hạn USD giúp khiến nhu cầu ngoại tệ của hệ thống ngân hàng được dồn sang năm sau, phần nào giúp trì hoãn áp lực tỷ giá trong ngắn hạn.

Trong báo cáo thị trường tiền tệ mới công bố, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho biết chênh lệch tỷ giá trên thị trường tự do và chính thức đã đạt mức cao kỷ lục từ trước đến nay.

Theo VDSC, chênh lệch hiếm thấy này cho thấy sự hạn chế trong nguồn cung USD ở cả trong và ngoài hệ thống, được dẫn chứng bởi việc NHNN đã cam kết bán ngoại tệ có kỳ hạn cho các NHTM với quy mô khoảng 4,4 tỷ USD từ tháng 8 đến nay.

Ngoài ra, nhu cầu USD trên thị trường tự do tăng đột biến có thể phản ánh sự liên thông giữa thị trường USD tự do và thị trường vàng khi chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới nới rộng trong tháng 10.

Trong ngắn hạn, VDSC cho rằng nguồn cung ngoại tệ được NHNN đảm bảo trong tương lai đang là điểm neo đối với tỷ giá trên thị trường chính thức. VDSC cho rằng sự bất thường trong chênh lệch giữa hai thị trường sẽ không duy trì quá lâu. Ngoài ra, nhu cầu ngoại tệ trên thị trường tự do dù khó đo lường, cũng phần nào phản ánh trước kỳ vọng về áp lực mất giá đối với VND trong năm 2026.

Liên quan đến vấn đề này, ngày 24/10/2025, Ngân hàng Nhà nước đã có văn bản gửi Bộ Công an, Bộ Công thương, Thanh Tra Chính phủ về việc phối hợp quản lý hoạt động thị trường ngoại hối.

Theo NHNN, thời gian gần đây, trước diễn biến phức tạp của kinh tế thế giới, tỷ giá giữa đồng Việt Nam với đồng đô la Mỹ trên thị trường không chính thức có dấu hiệu biến động và xuất hiện sự chênh lệch với tỷ giá giao dịch trong hệ thống ngân hàng .

Để chủ động các biện pháp ổn định thị trường ngoại hối, hạn chế tối đa rủi ro cho hoạt động của hệ thống ngân hàng , Ngân hàng Nhà nước thường xuyên chỉ đạo các tổ chức tín dụng thực hiện nghiêm túc quy định pháp luật về quản lý ngoại hối đối với hoạt động cung ứng dịch vụ ngoại hối.

Nhằm tăng cường phối hợp trong công tác quản lý nhà nước, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đề nghị Bộ Công an, Bộ Công thương, Thanh Tra Chính phủ chỉ đạo các đơn vị chức năng của Cơ quan thực hiện thanh tra, kiểm tra, giám sát, quản lý hoạt động ngoại hối của các tổ chức, cá nhân trong nền kinh tế; kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm về quản lý ngoại hối, nhất là hoạt động mua, bán ngoại tệ trái pháp luật, hoạt động của thị trường ngoại hối không chính thức. Thực hiện các biện pháp để xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật (nếu có) theo quy định.

Bên cạnh đó, NHNN đề nghị phối hợp cung cấp thông tin về các vụ việc, các trường hợp vi phạm quy định về quản lý ngoại hối để Ngân hàng Nhà nước Việt Nam kịp thời triển khai các biện pháp quản lý thị trường ngoại hối hiệu quả, đảm bảo an toàn cho hoạt động của hệ thống ngân hàng .