Việt Nam không ngừng phát triển, tăng vị thế (*): "Cái nôi" của những đột phá

Tròn nửa thế kỷ sau ngày đất nước thống nhất, TP HCM đã khẳng định vị thế là trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại lớn nhất cả nước, đóng góp hơn 1/3 tổng thu ngân sách quốc gia.

Từ khó khăn vươn lên thành đầu tàu

Nếu coi nền kinh tế Việt Nam như một con tàu lớn thì TP HCM chính là "đầu tàu" kéo cả nước đi lên. Hành trình 50 năm qua cho thấy thành phố trải qua nhiều thăng trầm, từ khó khăn chồng chất sau ngày giải phóng năm 1975 vươn lên thành đầu tàu kinh tế của cả nước.

Sau giai đoạn khó khăn những năm 1975-1985 khi vừa phải giữ vững thành quả cách mạng, hàn gắn vết thương chiến tranh vừa ổn định chính trị, xã hội để khôi phục và phát triển kinh tế, bước ngoặt đổi mới năm 1986 đã giúp thành phố bứt phá, trở thành địa phương tiên phong trong cơ chế thị trường. Từ năm 1992 đến năm 2011, thành phố duy trì tốc độ tăng trưởng 2 con số suốt nhiều năm liền - một thành tích hiếm có địa phương nào sánh kịp, khẳng định vị thế trung tâm kinh tế năng động bậc nhất.

Những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng tuy chậm lại, ổn định dưới 10% nhưng vẫn cao hơn bình quân cả nước, ngoại trừ "cú sốc" do ảnh hưởng đại dịch COVID-19 năm 2021. Năm 2024, kinh tế thành phố tiếp tục phục hồi với GRDP tăng 7,17%, thu ngân sách hơn 508.000 tỉ đồng, tăng 13,3%. Với quy mô gần 1,8 triệu tỉ đồng, chiếm hơn 15% GDP quốc gia, TP HCM tiếp tục giữ vai trò "xương sống" và đặt mục tiêu trở lại tăng trưởng 2 con số vào năm 2025.

Theo PGS-TS Phan Xuân Biên - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam , nguyên Trưởng Ban Tư tưởng - Văn hóa Thành ủy TP HCM - nhìn lại lịch sử, có thể thấy thành phố đã trải qua nhiều giai đoạn đầy thử thách nhưng cũng đạt được những thành tựu đáng tự hào. Từ năm 1975 đến nay, trong bối cảnh vừa có nhiều khó khăn, thách thức vừa có những thuận lợi, với tinh thần "vì cả nước, cùng cả nước", Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố đã luôn phát huy truyền thống cách mạng kiên cường, phấn đấu bền bỉ, năng động, sáng tạo, đạt được nhiều thành tựu có ý nghĩa lịch sử, đóng góp quan trọng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; vị trí, vai trò đầu tàu của thành phố đối với cả nước đã được khẳng định.

Theo TS Lê Hữu Phước, Trường Đại học KHXH-NV TP HCM, 4 nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển TP HCM (Nghị quyết 01/1982, Nghị quyết 20/2002, Nghị quyết 16/2012 và Nghị quyết 31/2022) đã thể hiện đầy đủ vai trò, vị thế ngày càng quan trọng của thành phố trên tất cả các lĩnh vực, nổi bật là kinh tế.

Tiên phong trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa

Nhìn lại chặng đường 50 năm xây dựng và phát triển của TP HCM, PGS-TS Trần Hoàng Ngân - chuyên gia kinh tế, đại biểu Quốc hội khóa XIII, XIV, XV, người gắn bó với TP HCM 5 thập niên qua - nhiều lần khẳng định TP HCM là "cái nôi" của những đột phá, các mô hình mới được nhân rộng cả nước. Ở thời kỳ tiền đổi mới, lãnh đạo TP HCM đã "vượt rào" để lo lương thực cho 4 triệu dân. Bước vào giai đoạn đổi mới, những mô hình kinh tế - xã hội đầu tiên: Khu Chế xuất Tân Thuận, Trung tâm Chứng khoán thành phố (nay là Sở Giao dịch chứng khoán thành phố), Khu Công nghệ cao, Công ty CP Cơ điện lạnh REE - cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đầu tiên, ngân hàng thương mại đầu tiên của cả nước được thí điểm… càng khẳng định những đóng góp lớn, đi đầu của TP HCM không chỉ về kinh tế, tài chính mà quan trọng không kém chính là thể chế.

Trong nhiều phát biểu của mình, bà Phạm Phương Thảo - nguyên Phó Bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch HĐND TP HCM - cũng khẳng định từ thực tiễn sinh động, Đảng bộ TP HCM luôn có những đóng góp vào việc xây dựng chủ trương, đường lối đúng đắn, hợp lòng dân. Khi có đường lối đổi mới, TP HCM đã tiên phong trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Thành phố đã huy động được nguồn lực, tăng tốc phát triển trên các lĩnh vực. Những chỉ số về quy mô kinh tế, năng suất lao động, đóng góp cho ngân sách quốc gia đều ở mức cao. Diện mạo đô thị có nhiều khởi sắc, ngày càng văn minh, hiện đại.

TP HCM là nơi có nhiều mô hình trong lĩnh vực kinh tế, tài chính, ngân hàng, nơi thực hiện xã hội hóa mạnh mẽ trên các lĩnh vực đầu tư kết cấu hạ tầng, văn hóa, giáo dục, y tế, thể thao có nhiều bước tiến trong cải cách hành chính và chủ động đề xuất xây dựng mô hình chính quyền đô thị để việc quản lý phù hợp với đặc điểm và tính chất của đô thị đặc biệt. Từ đề xuất của TP HCM, các Nghị quyết 54/2017, Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội được ban hành tạo điều kiện có thêm cơ chế đặc thù thúc đẩy thành phố phát triển xứng tầm và đóng góp nhiều hơn cho cả nước.

Hướng đến siêu đô thị tầm cỡ quốc tế

Từ ngày 1-7-2025, TP HCM mới được hình thành, trên cơ sở hợp nhất 3 địa phương TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Diện tích thành phố mới tăng hơn 3 lần, từ khoảng 2.000 km² lên 6.777 km². Điều này mở ra không gian phát triển rộng lớn, tạo điều kiện tận dụng lợi thế của từng vùng, phân công chức năng hợp lý, hỗ trợ và chia sẻ lẫn nhau để cùng phát triển. Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Văn Được cho biết tầm nhìn mới của TP HCM sẽ là siêu đô thị mang tầm cỡ quốc tế, nằm trong 100 thành phố đáng sống nhất thế giới giai đoạn 2030 - 2045; tiên phong, dẫn dắt, lan tỏa cho cả nước.

TP HCM sẽ là một "siêu đô thị" tầm cỡ quốc tế với 3 vùng chức năng chính và 1 đặc khu. Đó là vùng TP HCM - là vùng đô thị trung tâm, đô thị lõi, trung tâm tài chính, công nghệ cao. Vùng Bà Rịa - Vũng Tàu là thủ phủ kinh tế biển, bao gồm dịch vụ du lịch biển, năng lượng sạch (đặc biệt là điện gió ngoài khơi), cảng biển, dầu khí. Vùng Bình Dương là thủ phủ công nghiệp công nghệ cao. Đặc khu Côn Đảo được định hướng trở thành thiên đường du lịch nghỉ dưỡng.

Cùng với đó, TP HCM sẽ phát triển theo mô hình "3 hành lang - 5 trụ cột". Trong đó, "3 hành lang" với hành lang Bắc - Nam lấy sông Sài Gòn làm trục, nối từ trung tâm TP HCM xuống khu vực Bình Dương. Hành lang phía Đông nối từ Bà Rịa, Bình Châu tới Vũng Tàu, Cần Giờ. Hành lang Đông Tây là từ Đồng Nai xuyên qua Long An cũ. Năm trụ cột dựa trên lợi thế 3 vùng, gồm: công nghiệp; logistics gắn với cảng biển, cảng hàng không, khu mậu dịch tự do; trung tâm tài chính quốc tế; du lịch và công nghiệp văn hóa; giáo dục, y tế và khoa học - công nghệ.

Theo TS Trần Du Lịch, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế TP HCM , trên cơ sở lợi thế về không gian phát triển và thế mạnh về "địa kinh tế", TP HCM cần tập trung quy hoạch phát triển siêu đô thị đa trung tâm bám theo sông và hướng biển trong dòng chảy của kỷ nguyên mới. "Đây là thời cơ để TP HCM nâng cao vị trí, vai trò đối với cả nước và khẳng định vị thế tương xứng với khu vực và thế giới" - TS Trần Du Lịch khẳng định. 

(Còn tiếp)