Việt Nam trong cuộc đua khốc liệt giành thị phần sầu riêng tại Trung Quốc

Miền đất hứa

Đà tăng trưởng của thị trường nhập khẩu sầu riêng tươi tại Trung Quốc đã liên tục lập kỷ lục trong 4 năm liên tiếp. Năm 2024, nước này nhập khẩu khoảng 1,56 triệu tấn sầu riêng , trị giá 6,99 tỷ USD - mức cao chưa từng có.

Tính riêng tháng 4 năm nay , Trung Quốc nhập hơn 61.000 tấn sầu riêng , trị giá 345,2 triệu USD - tăng hơn 270% so với tháng trước, theo Produce Report. Giá trung bình đạt 5,64 USD/kg, cao nhất trong vòng 13 tháng, cho thấy sức tiêu thụ đang phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn suy giảm.

Sự mở rộng liên tục của thị trường này đi kèm với chính sách mở cửa nhập khẩu sầu riêng tươi từ nhiều quốc gia Đông Nam Á. Nếu trước năm 2022, Thái Lan gần như độc quyền cung cấp sầu riêng cho Trung Quốc, thì đến nay cục diện đã thay đổi nhanh chóng.

Việt Nam chính thức tham gia vào cuộc chơi từ năm 2022, sau đó đến lượt Philippines năm 2023 và Malaysia năm 2024. Năm nay, Indonesia cũng đã có bước tiến mới trong đàm phán xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc. Lào cũng đang nỗ lực hoàn thiện thủ tục kỹ thuật để gia nhập sân chơi.

Việt Nam đã có một năm bứt tốc ngoạn mục khi tăng trưởng xuất khẩu lên 2,94 tỷ USD vào năm 2024, tăng 37,6% so với 2023. Thị phần của Việt Nam vươn lên 42,1%, thu hẹp khoảng cách với Thái Lan và tạo thế cạnh tranh song mã trên thị trường Trung Quốc.

Sự gia nhập của hàng loạt quốc gia Đông Nam Á đã khiến cuộc đua giành thị phần sầu riêng tại Trung Quốc trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết.

Nếu năm 2023, Thái Lan vẫn nắm giữ 68% thị phần thì sang năm 2024 con số này đã giảm xuống chỉ còn 57,4%. Nguyên nhân chính là do thời tiết bất lợi khiến sản lượng và chất lượng sầu riêng Thái Lan sụt giảm.

Philippines và Malaysia tuy mới tham gia nhưng đã bước đầu có sự hiện diện, chiếm khoảng 0,5% thị phần.

Cuộc đua ngày càng 'nóng'

Kể từ đầu năm nay, Trung Quốc siết chặt các quy định kiểm dịch và chất lượng. Mỗi lô hàng xuất khẩu vào nước này đều phải qua kiểm tra 100%, đòi hỏi tiêu chuẩn cao về độ chín, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Điều này khiến cho các quốc gia chiếm thị phần lớn như Việt Nam, Thái Lan bắt buộc phải thay đổi để phù hợp với yêu cầu của khách hàng Trung Quốc, cũng mở ra cơ hội cho các “đối thủ” khác bước vào thị trường tỷ dân.

Cuộc chạy đua giành thị phần sầu riêng tại Trung Quốc đang ngày càng nóng lên khi nhiều quốc gia liên tiếp báo "tin vui" trong việc xuất khẩu sầu riêng sang thị trường tỷ dân này.

Đặc biệt, vào tháng 5, Indonesia - quốc gia có sản lượng sầu riêng lớn nhất Đông Nam Á (khoảng 2 triệu tấn mỗi năm) - đã chính thức được Trung Quốc phê duyệt xuất khẩu sầu riêng đông lạnh, mở ra triển vọng cạnh tranh mạnh mẽ trong thời gian tới.

Trong khi đó, Thái Lan không chấp nhận mất lợi thế. Đầu tháng 5 vừa qua, nước này đã áp dụng công nghệ chụp CT kết hợp AI cho phép kiểm tra từng quả sầu riêng chỉ trong 3 giây, xác định chính xác độ chín và phát hiện sâu bệnh. Các thiết bị này xử lý đến 1.200 quả/giờ, giúp nâng cao hiệu quả phân loại và giảm tỷ lệ hàng bị trả.

Không chỉ vậy, Thái Lan còn thiết lập hệ thống kiểm tra “4 không” (không quả sượng, không sâu bệnh, không gian lận, không hóa chất cấm) và xây dựng chuỗi logistics đa kênh, từ đường bộ đến hàng không. Điều này giúp cho hơn 500 container sầu riêng được thông quan mỗi ngày qua các cửa khẩu Trung Quốc.

Từ đầu năm đến nay, Việt Nam đẩy mạnh siết chặt quản lý mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói và kiểm soát chặt về chất lượng sản phẩm. Cuối tháng 5, Việt Nam đã có cuộc đàm phán chính thức với Hải quan Trung Quốc để mở "luồng xanh" ưu tiên cho sầu riêng vào nước này. Bên cạnh thúc đẩy các lô hàng sầu riêng tươi, những lô hàng sầu riêng đông lạnh của Việt Nam cũng đã nhanh chóng đến với người tiêu dùng Trung Quốc.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam : “Với lợi thế về mùa vụ kéo dài, giá thành cạnh tranh và vùng nguyên liệu ngày càng mở rộng, việc phát triển xuất khẩu sầu riêng cấp đông sẽ là hướng đi quan trọng để vươn tới những vùng sâu, vùng xa tại Trung Quốc - nơi sầu riêng tươi khó tiếp cận do hạ tầng bảo quản còn yếu ”.

Không chỉ dừng lại ở việc nhập khẩu, Trung Quốc cũng bắt đầu bước vào quá trình tự sản xuất. Tỉnh Hải Nam hiện có hơn 2.000 ha trồng sầu riêng , bước đầu đã cho thu hoạch và đưa ra thị trường nội địa. Bên cạnh đó, các công ty Trung Quốc còn đầu tư vùng nguyên liệu tại Nam Lào - khu vực được kỳ vọng sẽ trở thành nhà sản xuất sầu riêng lớn thứ tư thế giới trong tương lai.

Trên bản đồ sầu riêng thế giới, Trung Quốc không còn là “miếng bánh” độc quyền của bất kỳ ai. Từ Thái Lan, Việt Nam đến Indonesia , Lào, Malaysia - mỗi quốc gia đều đang dốc toàn lực, từ chính sách đến công nghệ, nhằm giành lấy từng phần thị phần quý giá.

Theo chuyên gia dự báo trong đến cuối năm và những năm tiếp theo, “cuộc chiến sầu riêng ” sẽ tiếp tục nóng lên - không chỉ về số lượng mà còn ở chất lượng, tốc độ giao hàng và khả năng thích nghi với yêu cầu ngày càng cao của thị trường tỷ dân.