80% vốn đầu tư công cho hạ tầng, chuyên gia nói điểm mất cân đối

Tại hội thảo khoa học với chủ đề “Xác lập mô hình tăng trưởng kinh tế gắn với tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2026-2030” do Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính, Bộ Tài chính tổ chức hôm nay (10/12), các chuyên gia nhấn mạnh yêu cầu tháo gỡ điểm nghẽn, xác lập mô hình tăng trưởng mới, hướng tới mục tiêu tăng GDP trên 10%. Trong đó, cần cơ cấu lại đầu tư công , ưu tiên đầu tư giáo dục, y tế và công nghệ

TS. Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính - khẳng định, đầu tư công giữ vai trò “dẫn dắt”, là “vốn mồi” của nền kinh tế, chiếm khoảng 17,2% tổng vốn đầu tư toàn xã hội giai đoạn 2021 - 2025.

Theo tính toán của nhóm nghiên cứu của Viện Đào tạo và nghiên cứu BIDV, tổng nhu cầu đầu tư trong 5 năm tới có thể đạt 260-270 tỷ USD, riêng hạ tầng giao thông cần tới 54 tỷ USD và các hạ tầng thiết yếu khác khoảng 200 tỷ USD.

Ông Lực nhận định, đầu tư công chủ yếu tập trung cho cơ sở hạ tầng song vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Đầu tư cơ sở hạ tầng giai đoạn 2021-2025 chiếm bình quân 80% tổng vốn đầu tư công, do chúng ta còn thiếu hụt hạ tầng . Trong khi đó, các nước đầu tư 53 - 55% theo theo thống kê của Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

Đầu tư cho giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ và y tế vẫn khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 15% tổng vốn đầu tư công , dù cải thiện nhưng thấp hơn so với khu vực. Ông Lực cũng lưu ý, các quốc gia thông thường dành 3-5% tổng chi ngân sách cho dự phòng thiên tai và khẩn cấp, Việt Nam gần như chưa có khoản này.

Một vấn đề đáng lo ngại khác, theo ông Lực, là gần 3.000 dự án tổn đọng. Nếu xử lý dứt điểm và giải phóng được khoảng 10% số dự án mỗi năm, nền kinh tế có thể bổ sung thêm khoảng 600 nghìn tỷ đồng vốn hoạt động – một nguồn lực cực kỳ quan trọng trong bối cảnh nhu cầu vốn cao.

Vị chuyên gia nhấn mạnh, để đạt hiệu quả, đầu tư công buộc phải được cơ cấu lại theo hướng tập trung, tránh dàn trải và phải gắn với bộ tiêu chí đánh giá chuẩn quốc tế, minh bạch, khách quan.

Theo đó, đầu tư công cho hạ tầng nên giảm dần về mức 50-55% tổng vốn đầu tư công, tương đương các nước trong khu vực; đồng thời tăng chi cho giáo dục đào tạo lên tối thiểu 20%, y tế 10-12%, khoa học công nghệ 3-5%.

Về tình hình và kết quả 5 năm thực hiện Nghị quyết số 31 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, đại diện Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính cho biết, đến nay có 23/27 chỉ tiêu có thông tin đánh giá. Trong số này, 10 chỉ tiêu được nhận định có khả năng hoàn thành, 9 chỉ tiêu khó đạt và 4 chỉ tiêu dự kiến không hoàn thành.

Đáng chú ý, một số chỉ tiêu như tăng năng suất lao động; số lượng các doanh nghiệp; số lượng hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ; tỷ lệ hợp tác xã nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị; tỷ trọng chi cho khoa học và công nghệ, trong quá trình thực hiện gặp nhiều khó khăn và thách thức, đòi hỏi nỗ lực rất lớn mới có thể đạt được.

Bà Lê Thị Mai Liên - Trưởng ban Kinh tế vĩ mô và dự báo, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính - cho biết, quá trình cơ cấu lại nền kinh tế thời gian qua vẫn bộc lộ một số hạn chế. Tiến độ hoàn thiện thể chế, chính sách chưa theo kịp yêu cầu phát triển. Cơ cấu kinh tế và mô hình tăng trưởng dù có cải thiện nhưng chưa tạo ra chuyển biến mạnh. Lực lượng doanh nghiệp phát triển chưa đồng đều. Năng suất ở nhiều ngành, nhất là công nghiệp và dịch vụ, chưa tăng tương xứng

Việc sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập còn chậm, nhiều lĩnh vực trọng tâm gặp thách thức. Các loại thị trường chưa vận hành thật sự hiệu quả và bền vững.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, mục tiêu tăng trưởng GDP 2 con số trong giai đoạn 2026-2030 chỉ có thể đạt được nếu quá trình tái cơ cấu nền kinh tế diễn ra thực chất, toàn diện và đồng bộ. Mô hình tăng trưởng mới cần được lượng hóa bằng các bộ chỉ tiêu rõ ràng.