Buồn của nền kinh tế số 2 thế giới: Người trẻ dần 'quên mất khát vọng bản thân', phải tạm gác hoài bão để vật lộn giữa thị trường lao động khắc nghiệt

Thầy Triệu, hay còn gọi là “Triệu laoshi”, bán đồ ăn sáng ở một quán nhỏ tại Thâm Quyến, Trung Quốc. Quán chuyên bán cheong fun, món bánh cuốn hấp làm từ bột gạo rất được ưa chuộng ở miền nam Trung Quốc.

Quán chỉ rộng chừng 15 mét vuông, thoạt nhìn không có gì đặc biệt ngoài cây đàn piano đặt ở phía sau. Quán có một ưu đãi đặc biệt: Ai chơi một bản nhạc trên chiếc đàn piano đó sẽ được miễn phí một phần bánh cuốn.

Chỉ vài tháng trước, thầy Triệu còn làm chủ một lớp dạy piano nhỏ đối diện quán ăn hiện tại. Anh cũng dạy thêm vào mỗi cuối tuần. Nhưng lớp học đã phải đóng cửa khi ngày càng ít gia đình có khả năng chi trả cho con em tham gia các buổi học.

Một nguyên nhân sâu xa hơn là số lượng trẻ em ở thành phố này đã giảm suốt một thập kỷ qua. Song song với đó, cơ hội việc làm ngày càng trở nên khan hiếm, ngay cả ở nơi được xem là biểu tượng phát triển của Trung Quốc như Thâm Quyến. Một số gia đình lựa chọn di cư đến nơi khác.

Thầy Triệu đã quay video kể lại hành trình từ giáo viên piano trở thành chủ quán ăn sáng. Video được đăng trên Douyin (TikTok phiên bản Trung Quốc) với hashtag: “Tôi gần như quên mất mình từng làm gì”. Đoạn video nhanh chóng gây sốt và nhận về hàng trăm lượt thích.

Ở đầu kia đất nước, Tiểu Cao từng là từng là bác sĩ phẫu thuật thần kinh tại một bệnh viện tuyến cuối ở Nội Mông. Giờ đây, mỗi tối Tiểu Cao bày một xe hàng nhỏ ở quê để bán thạch sương sáo.

Để trở thành bác sĩ, Tiểu Cao mất hơn 8 năm học tập và thực hành. Nhưng khi nền kinh tế tăng trưởng chậm lại, các bệnh viện công phải cắt giảm ngân sách và nhân sự.

Dù học hành gian nan, ngày nay nhiều bác sĩ mới vào nghề chỉ nhận mức lương từ 3.000 đến 4.000 nhân dân tệ mỗi tháng (khoảng 420 USD đến 560 USD). Thậm chí, một số bệnh viện chỉ trả 2.000 tệ (khoảng 280 USD). Số tiền này không đủ để họ sống tại các thành phố lớn.

Câu chuyện của Triệu và Cao không hiếm. Gần đây, hashtag “Tôi gần như quên mất mình từng làm gì” xuất hiện ngày càng nhiều. Giới trẻ Trung Quốc dường như đang mất dần hy vọng vào tương lai nghề nghiệp. Họ lên mạng xã hội để chia sẻ nỗi chán chường hoặc mượn sự hài hước để xoa dịu thực tại.

Hashtag này phản ánh hai hiện thực nổi bật. Một là dân số giảm mạnh khiến số lượng trẻ em ngày càng ít. Hai là người trẻ đang cảm thấy bấp bênh khi phải làm những công việc không phù hợp với trình độ, năng lực và hoài bão của mình.

Hashtag cũng thể hiện tâm lý mất phương hướng của thế hệ Gen Z Trung Quốc (những người sinh đầu thập niên 2000). Thế hệ này từng bị chỉ trích là “nằm yên” thay vì nỗ lực cạnh tranh trong thị trường lao động khắc nghiệt. Giờ đây họ đang lên tiếng: vấn đề không chỉ nằm ở ý chí, mà còn ở những gì xã hội thực sự có thể mang lại cho họ.

Hashtag ban đầu chỉ là nơi người bình thường kể về những thay đổi bất ngờ trong cuộc sống, nhưng rồi bùng nổ thành hiện tượng mạng khi được tiếp sức bởi những nhóm livestream bán hàng.

Năm nay, các nền tảng livestream nhóm bỗng trở thành trào lưu tại Trung Quốc, thu hút cả cựu MC truyền hình, thần tượng nhạc pop và cả công chức nhà nước. Họ đăng những video so sánh quá khứ - hiện tại. Giờ đây, họ bán hàng, giao đồ ăn hoặc livestream kiếm sống.

Nhiều người bình luận dưới các video: “Tôi không ngờ thị trường việc làm lại khó đến vậy”. Và thực tế có thể còn khốc liệt hơn khi năm nay, Trung Quốc có tới 12 triệu sinh viên tốt nghiệp. Đây là con số cao kỷ lục.

Khó khăn kinh tế không phải là yếu tố duy nhất khiến cơ hội việc làm suy giảm. Các chính sách thuế của Mỹ, cùng với làn sóng tự động hóa và trí tuệ nhân tạo (AI) cũng đang khiến nhiều ngành nghề bị thay đổi. Dù mạng xã hội phần nào giúp người trẻ giải tỏa cảm xúc, nhưng về lâu dài, chỉ những chính sách hợp lý mới có thể giúp họ “nhớ lại mình từng là ai và từng mơ ước điều gì”.

Theo Nikkei Asia