Cuộc chiến hàng không châu Á: 'Hái' tiền trên trời không phải dễ!

Ngày 3/1, Singapore Airlines (SA) gây sốc cho khách hàng với kế hoạch thu phí tới 50 USD chỉ để dùng thẻ tín dụng đặt chỗ. Thông báo này lập tức bị phản đối mạnh mẽ. "Cướp tiền đáng xấu hổ", một người giận dữ viết trên mạng. Ngay ngày hôm sau, hãng phải rút lại quyết định "sau khi xem xét thêm".

Là một thương hiệu được biết đến trên toàn thế giới vì dịch vụ khách hàng tốt nhất và hình ảnh sang trọng, sự cố đáng buồn này là một nỗi xấu hổ đối với SA nhưng cũng phản ánh thực tế khắc nghiệt mà các hãng hàng không quốc gia trên toàn châu Á hiện phải đối mặt.

Cạnh tranh khốc liệt

Ngay cả khi ngày càng nhiều người đi máy bay, các hãng nổi tiếng nhất của khu vực như Singapore Airlines và Cathay Pacific đều đang lao đao.

Các hãng hàng không giá rẻ như AirAsia "phủ sóng" ở mức dưới của thị trường, trong khi các hãng vùng Vịnh như Emirates Airline và Qatar Airways thống trị mảng bay đường dài hạng sang. Không chỉ thế, các hãng hàng không Trung Quốc ngày càng cạnh tranh hơn ở cả 2 phân khúc này.

Khách du lịch đi qua Sân bay Quốc tế Hong Kong (Nguồn: Nikkei).

Để chống lại, các hãng hàng không đang thi nhau tái cấu trúc, tìm kiếm các cách mới để kiếm tiền và cắt giảm chi phí. Cạnh tranh càng khốc liệt, khách châu Á càng hưởng lợi. Tuy nhiên giá vé thấp và đầu tư quá lớn sẽ gây ra nhiều đau đớn trong tương lai.

Sau khi công bố lỗ quý ròng trong 5 năm vào tháng 3/2017, Singapore Airlines bắt tay vào một "chương trình biến hình" 3 năm. Đủ loại ý tưởng được đưa ra, từ cắt giảm thủ tục và đưa ra một hệ thống quản lý doanh thu mới đến tính phí 5 USD để chọn chỗ ngồi trước. Và tất nhiên là cả kế hoạch thu phí tới 50 USD khi đặt chỗ bằng thẻ tín dụng bị phản đối mạnh mẽ.

16 năm sau khi AirAsia đưa mô hình hàng không giá rẻ đến khu vực, các hãng quốc gia như Singapore Airlines cuối cùng đã phải học theo một số chiến lược. "Những gì Singapore Airlines đang làm không phải là mới đối với ngành công nghiệp này. Họ chỉ đang theo xu hướng", Brendan Sobie, chuyên gia phân tích của viện CAPA, cho biết.

Cathay Pacific cũng bắt tay vào tái cơ cấu sau đợt lỗ 2016. Chiếc Boeing 777-300 mới của hãng sẽ tăng thêm từ 9 lên 10 chỗ ngồi trong một hàng. "Mong manh" hơn nữa là hãng hàng không Malaysia. Hãng này đã phải chiến đấu với AirAsia trong một thập kỷ và phải cổ phần hóa sau 2 tai nạn khủng khiếp hồi 2014. Tuy nhiên, qúa trình này có vẻ gặp rắc rối sau khi CEO đột ngột tuyên bố ra đi vào tháng 10, chỉ một năm sau khi nhận chức. Ông là giám đốc thứ 2 được thuê để thực hiện cải cách.

Lượng khách tăng nhưng doanh thu vẫn giảm

Nỗi lo chung của ngành là giá vé giảm dù lượng hành khách vẫn tăng. Doanh thu trung bình từ mỗi khách trên một km vận chuyển giảm trong 3 năm liên tiếp trong 2014 - 2016, theo Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA). Trong khi đó, tăng trưởng lưu lượng hành khách ước tính ở mức 10% trong 2017, năm thứ 3 liên tiếp đạt tăng trưởng 2 con số, IATA nói.

Ngay cả khi mức giá nhiên liệu xuống thấp trong những năm gần đây, hầu hết tiền tiết kiệm đều chuyển đến khách hàng dưới dạng giảm giá vé. Áp lực có thể tăng lên nếu giá nhiên liệu bắt đầu tăng. IATA dự báo rằng chi phí nhiên liệu của các hãng hàng không sẽ tăng 19,6% vào năm nay.

Hàng không châu Á sẽ chứng kiến lưu lượng hành khách quốc tế tăng trong nhiều thập kỷ tới trong đó Việt Nam dẫn đầu (Nguồn: Nikkei).

Hơn một nửa hành khách mới đi máy bay trong 20 năm tới đến từ châu Á, hiệp hội dự báo. Ngoài ra, Trung Quốc sẽ thay thế Mỹ như thị trường hàng không lớn nhất thế giới vào 2022.

Nhận biết được tiềm năng, các hãng hàng không đang đầu tư mạnh vào nhiều loại máy bay mới. Boeing ước tính rằng khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ nhận 16.050 chiếc máy bay trong 20 năm tới, gần 40% tổng số máy bay toàn cầu. Trong khi đó, các hãng hàng không ở Đông Nam Á có 1.600 máy bay để bổ sung cho một đội bay gần 2.000 chiếc và hàng không giá rẻ chiếm khoảng 70% đơn đặt hàng, theo CAPA. Tại Việt Nam, hãng hàng không Vietjet sau gần 10 năm khai thác hiệu quả dòng máy bay Airbus A320 mới đây cũng đã ký đơn đặt hàng 100 máy bay Boeing thế hệ mới để đưa vào khai thác trong vài năm tới.

Mark Webb, một nhà phân tích thuộc công ty nghiên cứu thị trường GMT Research (Hong Kong), cho biết: "Năng suất ở châu Á đang quá lớn ... để giữ giá vé ổn định". Chính phủ một số nước đang cố gắng kiềm chế tình trạnh dư thừa này. Hàn Quốc từ chối đơn thành lập của Aero K và Fly YangYang với lý do thị trường hàng không giá rẻ đã bão hòa.

Tập trung vào tuyến bay siêu dài

Yumiko Tanaka đi lại giữa Hong Kong và Toronto (Canada) mỗi năm từ 1995 đến 2005 trên Cathay Pacific, nhưng gần đây cô cũng bắt đầu tìm hãng có vé rẻ hơn. Sự xuất hiện của các hãng hàng không giá rẻ Trung Quốc cho Tanaka nhiều sự lựa chọn.

Trong chuyến đi gần đây nhất, cô chọn Hong Kong Airlines (thuộc HNA Group của Trung Quốc), rẻ hơn Cathay khoảng gần 600 đô la Canada (483 USD).

Những hành khách như Tanaka làm nổi bật những thách thức của một hãng hàng không nhiều lần được bình chọn tốt nhất thế giới. 2017 là một năm đầy sóng gió của Cathay khi báo cáo một tổn thất thảm khốc - 8,46 tỷ đô la Hong Kong (1,08 tỷ USD) do định sai giá nhiên liệu trong tương lai. Hãng buộc phải chia tay vị CEO lâu năm và hồi tháng 8/2017 nhận mức lỗ 6 tháng tồi tệ nhất trong vòng 20 năm. Tháng 11, Qatar Airways mua 9,6% cổ phần Cathay với giá 662 triệu USD. Kế hoạch tái cấu trúc, bao gồm việc sa thải 600 lao động, từng dẫn đến các tranh chấp công đoàn tồi tệ. Trên hết, hãng hàng không hàng đầu của Hong Kong tiếp tục mất khách hàng vào tay các đối thủ giá rẻ cả trong và ngoài nước.

9 hãng hàng không giá rẻ có đường bay dài được thành lập từ 2006 (Nguồn: NDH).

Các hãng hàng không Trung Quốc đang đẩy mạnh các chuyến bay đường dài, với Air China và Hainan Airlines bổ sung các tuyến mới đến Mỹ. Đặc biệt, Cathay đang lép vế với chính Hong Kong Airlines. Năm ngoái, hãng này tung ra các chuyến bay từ Hong Kong đến Auckland, Vancouver và Los Angeles với giá rẻ hơn. Hãng cũng đang lên kế hoạch cho các tuyến đường mới đến San Francisco, London và New York trong 2018.

Kế hoạch thêm một ghế cho mỗi hàng trên Boeing 777 của Cathay trong năm nay có thể giúp giảm chi phí, nhưng cũng có nguy cơ làm phật lòng một số khách hàng thường xuyên của hãng, thường là doanh nhân cần sự thoải mái và sang trọng.

CEO Singapore Airlines Goh Choon Phong (phải) kiểm tra khoang thương gia hồi tháng 12/2017 (Nguồn: Reuters).

Giới phân tích nhận định Cathay nên tăng lợi thế trên thị trường bay dài và phục vụ doanh nhân thay vì cạnh tranh với các hãng hàng không giá rẻ trên các tuyến đường ngắn. Mặc dù mất thị phần cho đối thủ, nhưng hãng vẫn có uy tín đối với những khách hàng giàu có sẵn sàng trả thêm tiền để bay đúng giờ và dịch vụ tốt hơn, Geoffrey Cheng, giám đốc về vận tải và nghiên cứu công nghiệp tại BOCOM International, cho biết.