Dấu chân 2 'đoàn quân' hồi hương xây dựng kinh tế Việt Nam: Người từ Đông Âu dựng 'móng và cột', người từ Bắc Mỹ xây 'mái và nội thất số'

Sự trỗi dậy của nền kinh tế Việt Nam không chỉ được định hình bởi yếu tố nội tại mà còn được thúc đẩy bởi một nguồn lực đặc biệt: các doanh nhân hồi hương .

"Bản đồ khởi nghiệp" của họ cho thấy rõ hai "trường phái" chính, được hình thành từ hai khu vực địa kinh tế khác nhau: Khối Đông Âu và Khối Bắc Mỹ , mỗi trường phái mang một DNA kinh doanh và để lại một dấu ấn riêng biệt.

Những người trở về từ Đông Âu tạo nên những đế chế tư nhân lớn nhất Việt Nam

Đây là thế hệ doanh nhân tiên phong, trưởng thành trong bối cảnh lịch sử đặc thù của sự tan rã Liên bang Liên Xô cũ. Môi trường kinh doanh phức tạp, khó khăn nhưng đầy cơ hội đã rèn giũa họ trở thành những nhà điều hành kiên cường, có khả năng xây dựng các hoạt động sản xuất và thương mại quy mô lớn.

Khi trở về, họ mang theo nguồn vốn dồi dào và tư duy vận hành công nghiệp, tập trung vào các lĩnh vực xương sống của nền kinh tế.

Nổi bật trong nhóm này là vợ chồng ông Phạm Nhật Vượng (sinh năm 1968) và bà Phạm Thu Hương (sinh năm 1969), khởi nghiệp tại Ukraine bằng việc sản xuất mì ăn liền, sau đó về Việt Nam thành lập Vingroup.

Từ lĩnh vực bất động sản, Vingroup mở rộng sang lĩnh vực công nghiệp, công nghệ, năng lượng, hạ tầng. Hiện tại, đây là tập đoàn tư nhân lớn nhất Việt Nam, đơn vị tạo nên nên các siêu dự án bất động sản và xây dựng thành công thương hiệu ô tô VinFast.

Ông Phạm Nhật Vượng – Chủ tịch Vingroup là tỷ phú đô la đầu tiên của Việt Nam được Forbes vinh danh. Cho đến nay, ông vẫn giữ vị trí người giàu nhất trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Phương Thảo (sinh năm 1970) khởi nghiệp tại Nga bằng công việc kinh doanh đa ngành, sau đó về Việt Nam thành lập Sovico Group, hoạt động trong lĩnh vực đa ngành. Bà là nữ tỷ phú đô la tự thân đầu tiên của Đông Nam Á, dấu ấn của bà là cho ra đời hãng hàng không thế hệ mới Vietjet Airs. Trong lĩnh vực ngân hàng, bà cũng làm thay đổi và tạo nên nhiều dấu ấn với HDBank.

Ông Nguyễn Đăng Quang (sinh năm 1963) khởi nghiệp tại Nga bằng việc sản xuất thực phẩm, sau đó về Việt Nam thành lập Masan Group, hoạt động trong lĩnh vực tiêu dùng và bán lẻ.

Đây là đế chế hàng tiêu dùng bán lẻ hàng đầu Việt Nam với các thương hiệu “phủ kín” bếp ăn của người dân Việt như Chin-su, Omachi… và hệ thống siêu thị Winmart nhiều điểm bán nhất Việt Nam.

3 “soái ca” đều trở về từ Nga và hoạt động trong lĩnh vực tài chính ngân hàng là Ông Hồ Hùng Anh (sinh năm 1970) – Chủ tịch Techcombank, ông Ngô Chí Dũng (sinh năm 1968) – Chủ tịch VPBank, ông Đặng Khắc Vỹ (sinh năm 1968) – chủ tịch VIB. Các đơn vị này đều trở thành những ngân hàng tư nhân hàng đầu Việt Nam.

Ông Nguyễn Cảnh Sơn về Việt Nam sáng lập Eurowindow, hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, vật liệu xây dựng.

Bên cạnh thương hiệu cửa và vách nhôm kính lớn hàng đầu thị trường, Eurowindow đã và đang phát triển nhiều dự án bất động sản đa dạng.

Một doanh nhân kín tiếng khác là ông Trần Đăng Chung - Chủ tịch Hội đồng Quản trị của Milton Holdings, ông bắt đầu sự nghiệp tại Nga với các lĩnh vực đa dạng như sản xuất giày dép, vận tải quốc tế và thương mại.

Năm 2011, ông Trần Đăng Chung chính thức đưa Milton Holdings về hoạt động tại thị trường Việt Nam, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực bất động sản nghỉ dưỡng và du lịch cao cấp.  Tiêu biểu trong số đó là siêu dự án Làng Du lịch Sinh thái và Nghỉ dưỡng Châu Âu (Milton Europa Village) tại Bãi Trường, Phú Quốc . Ngoài ra, Milton Holdings còn được biết đến với vai trò là nhà đầu tư đề xuất và triển khai dự án Khu du lịch Thác Bản Giốc.

Vô cùng kín tiếng là ông Nguyễn Trọng Mai Lâm khởi nghiệp tại Slovakia. Tại Việt Nam, ông thành lập công ty CZ Slovakia Việt Nam, hoạt động trong lĩnh vực bất động sản. Công ty này năm 2018 đã xây dựng Cao ốc văn phòng Friendship Tower có quy mô 25 tầng tại trung tâm Tp.HCM.

Khi đó, ông Nguyễn Trọng Mai Lâm - Tổng giám đốc Công ty TNHH CZ Slovakia Việt Nam chia sẻ, Friendship Tower là dự án quan trọng và có ý nghĩa hữu nghị giữa hai quốc gia Việt Nam và Slovakia.

Sự tập trung của nhóm Đông Âu vào hai lĩnh vực thâm dụng vốn Ngân hàng và Bất động sản. Bối cảnh Việt Nam những năm 90 và đầu 2000, thế hệ doanh nhân Đông Âu là nhóm tư nhân duy nhất có khả năng tích lũy được nguồn vốn lên tới hàng chục, hàng trăm triệu USD.

Trong giai đoạn kinh tế đó, lĩnh vực Ngân hàng – nơi huy động và phân phối các dòng vốn được xem là nắm giữ "mạch máu" của nền kinh tế. Còn Bất động sản là lĩnh vực đem lại lợi nhuận cao khi đất nước bước vào giai đoạn đô thị hóa và phát triển hạ tầng mạnh mẽ.

Mô hình tập đoàn đa ngành, lấy bất động sản và tài chính làm lõi là một mô hình kinh doanh phổ biến ở nhiều nền kinh tế đang phát triển. Nó cho phép tối ưu hóa dòng vốn, tận dụng hệ sinh thái nội bộ và tạo ra sự phát triển cộng hưởng.

Từ Bắc Mỹ: Những "Kiến Trúc Sư" Của Kinh Tế Số

Khác với nhóm Đông Âu, thế hệ doanh nhân từ các quốc gia phát triển như Mỹ, Canada mang về " công nghệ và mô hình kinh doanh mới". Họ được đào tạo và làm việc trong những hệ sinh thái đổi mới sáng tạo năng động nhất thế giới.

Ông Nguyễn Thanh Mỹ (sinh năm 1955) khởi nghiệp tại Canada với vai trò là nhà khoa học và doanh nhân ngành in ấn, sau đó về Việt Nam thành lập Mỹ Lan Group và Rynan, hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao cho nông nghiệp.

Nơi ông thành lập doanh nghiệp không phải là các thành phố lớn mà là Trà Vinh – một địa phương nghèo. Ông là người tiên phong ứng dụng IoT, AI vào nông nghiệp.

Ông Johnathan Hạnh Nguyễn (sinh năm 1951) được biết đến là một tỷ phú Philippines, nhưng ông trở về Việt Nam xây dựng quê hương từ nước Mỹ, trong bối cảnh Việt Nam đang bị cấm vận. Nhiệm vụ đầu tiên của ông Hạnh Nguyễn là giúp Việt Nam mở được đường bay với Philippines. Đây cũng là đường bay quốc tế đầu tiên.

Ông thành lập IPP Group, hoạt động trong lĩnh vực hàng hiệu, bán lẻ, dịch vụ sân bay… và được mệnh danh là "vua hàng hiệu" tại Việt Nam.

Ông David Thái khởi nghiệp tại Mỹ, sau đó về Việt Nam sáng lập Highlands Coffee, hoạt động trong lĩnh vực F&B. Hiện nay, đây là xây dựng chuỗi cà phê lớn nhất và mang tính biểu tượng của Việt Nam.

Ông Nguyễn Hữu Lệ (sinh năm 1952) khởi nghiệp tại Canada, sau đó về Việt Nam sáng lập TMA Solutions, hoạt động trong lĩnh vực gia công phần mềm. Theo giới thiệu, đây là một trong những công ty outsourcing công nghệ hàng đầu Việt Nam.

Ông Dung Tấn Trung là một doanh nhân người Mỹ gốc Việt, người sáng lập và điều hành iCare Benefits. Ông nổi tiếng là một trong những người Việt thành công nhất tại Thung lũng Silicon sau khi sáng lập công ty OnDisplay và IPO thành công với giá trị gần 1,8 tỷ USD vào cuối thập niên 90. Câu chuyện của ông được xem là một hình mẫu "Giấc mơ Mỹ" và được ghi nhận trên nhiều tạp chí uy tín như Forbes, Fortune.

Sau thành công tại Mỹ, ông Dung Tấn Trung trở về Việt Nam và sáng lập iCare Benefits, một doanh nghiệp xã hội hoạt động với mục tiêu cung cấp chương trình phúc lợi toàn diện cho công nhân tại các nhà máy, xí nghiệp.

Mô hình của iCare Benefits cho phép người lao động có thu nhập thấp tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ thiết yếu (như đồ điện tử, gia dụng, chăm sóc sức khỏe) thông qua hình thức mua hàng trả chậm không lãi suất, khấu trừ dần vào lương trong nhiều tháng.

Bên cạnh những doanh nhân U70, U80 thì một nhóm đông đảo các doanh nhân như Hùng Trần (Gottit), Esther Nguyễn (Pops Worldwide), Hùng Đinh (DesignBold), Lê Hồng Minh (VNG), Nguyễn Thành Trung (Axie Infinity)... đã tiếp thu văn hóa khởi nghiệp, tri thức công nghệ và mô hình kinh doanh đột phá từ Mỹ và Úc.

Khi trở về, họ đã ứng dụng những kiến thức này để thành lập các startup công nghệ, tạo ra các sản phẩm giải quyết những bài toán của thị trường Việt Nam và vươn ra toàn cầu, thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Tại các quốc gia phát triển, các doanh nhân này được tiếp cận hệ sinh thái khởi nghiệp hoàn chỉnh từ giáo dục, vốn mạo hiểm đến văn hóa chấp nhận rủi ro. Họ được tiếp xúc trực tiếp với các mô hình kinh doanh đột phá (SaaS, E-commerce, Blockchain) và công nghệ lõi (AI, Big Data). Họ trở về đúng giai đoạn bùng nổ Internet và chuyển đổi số tại Việt Nam, đáp ứng chính xác nhu cầu của thị trường về các sản phẩm và dịch vụ công nghệ.

"Bản đồ khởi nghiệp" của các doanh nhân hồi hương đã vẽ nên một hành trình phát triển song song với lịch sử kinh tế Việt Nam. Nếu làn sóng Đông Âu mang về "vốn và cơ bắp" để xây dựng các ngành công nghiệp nền tảng, thì làn sóng Bắc Mỹ - Úc mang về "tri thức và bộ não" để kiến tạo nền kinh tế số.