Những người ảnh hưởng trên thị trường chứng khoán có thể thao túng giá cổ phiếu?

Một buổi chiều đầu năm 2021, Elon Musk, CEO hãng xe điện Tesla, đăng một dòng tweet lên trang mạng xã hội Twitter với chỉ một từ: "Gamestonk!!". Ngay sau đó, những người theo dõi Twitter của Musk (trên 45 triệu người) bắt đầu hành động. 

Giá cổ phiếu công ty GameStop Corp. lập tức tăng hơn 150% chỉ sau một đêm. Các nhà phân tích không thể tìm ra lý do gì khiến cổ phiếu của công ty nhỏ và gần như vô danh này tăng mạnh đến vậy, ngoài dòng tweet của Elon Musk. Không chỉ vậy, dòng tweet của Musk còn đi kèm với một đường dẫn tới diễn đàn WallStreetBets, thuộc website tập hợp thông tin Reddit. 

Cộng đồng WallStreetBets - hiện có khoảng 5 triệu người theo dõi - đã có từ khoảng năm 2012, là nơi tập trung những nhà đầu tư cá nhân mà theo cách gọi của truyền thông là "đội quân Reddit", "đám đông hung hãn trên Reddit".

Theo Wall Street Journal, Elon Musk không phải là người duy nhất có thể tác động đến giá cổ phiếu chỉ bằng việc đăng tweet. Nhiều nhân vật nổi tiếng như nhà đầu tư mạo hiểm Chamath Palihapitiya, David Portnoy - người sáng lập Barstool Sports hay nhà quản lý quỹ Cathie Wood đều có hàng trăm triệu người theo dõi trên các nền tảng mạng xã hội. Trong số những người hâm mộ họ, không ít người là nhà đầu tư cá nhân và xem những bình luận của họ về thị trường như "Kinh thánh". 

"NGÔI SAO" ĐẦU TƯ - NHỮNG NGƯỜI COI THƯỜNG CHUẨN MỰC NGÀNH TÀI CHÍNH

Câu chuyện về người có tầm ảnh hưởng trên thị trường không phải mới. Các thế hệ trước đây cũng từng "mê mẩn" những nhà đầu tư nổi tiếng như Bill Miller, Peter Lynch và Warren Buffett. Họ nghiền ngẫm những lá thư gửi cổ đông, đổ xô mua sách theo gợi ý của "thần tượng", mong muốn học thật nhiều kiến thức để thường xuyên thắng thế trên thị trường. Và họ cũng học theo chiến lược đầu tư của các nhà đầu tư "ngôi sao", nghiền ngẫm các báo cáo lợi nhuận và tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu của công ty. 

Tuy nhiên, vài thập kỷ gần đây, tin tức kinh doanh trở nên phổ biến và ngập tràn trên TV và internet, từ đó tạo ra một làn sóng những nhân vật có tầm ảnh hưởng mới. 

Ngày nay, những "bậc thầy" đầu tư không đến từ Phố Wall (Cathie Wood là một ngoại lệ vì bà từng làm việc tại Capital Group và Jennison Associates). Theo Wall Street Journal, những người có tầm ảnh hưởng ngày nay thu hút người theo dõi đơn giản bởi họ xem thường các chuẩn mực của ngành tài chính. Những người theo dõi thường tuyên bố rằng họ không quan tâm tới những ẩn ý đằng sau mỗi giao dịch. Nếu thần tượng của họ đang mua thứ gì đó, họ cũng sẽ ném tiền vào đó.

David Portnoy - người sáng lập Barstool Sports và là một trong những người có tầm ảnh hưởng hiện nay, đã tự phát trực tiếp quá trình ông mua cổ phiếu dựa trên những ô chữ ngẫu nhiên mà ông lấy ra từ trong túi. Trong khi đó, Chamath Palihapitiya, CEO của Social Capital, đã mua 125.000 USD quyền chọn mua của cổ phiếu GameStop sau khi nói với những người theo dõi trên Twitter rằng ông sẽ mua bất cứ thứ gì theo sự tư vấn của họ. 

Rapper nổi tiếng Snoop Dogg cũng được cho là đã đẩy giá tiền ảo Dogecoin tăng vọt sau khi đăng tải dòng tweet về hình ảnh trang bìa album âm nhạc của mình được thay thế bằng biểu tượng Dogecoin.

"Không quan trọng kỹ năng đầu tư của bạn ra sao. Nhờ mạng xã hội, việc trở thành người có tầm ảnh hưởng chưa bao giờ dễ hơn thế", Ben Carlson, Giám đốc quản lý tài sản tổ chức tại Ritholtz Wealth Management, cho biết. 

SỰ ĐỒNG CẢM VỚI NHỮNG NGƯỜI NGOÀI CUỘC

Theo Wall Street Journal, để thu hút chú ý, nhiều người có sức ảnh hưởng hiện nay hướng sự chỉ trích vào các bên, từ Ủy ban Chứng khoán (SEC), hãng tin CNBC, cho đến các quỹ đầu cơ và cả các tỷ phú. Điều này thường là để lấy lòng người hâm mộ. 

Ví dụ như Palihapitiya tâng bốc các nhà giao dịch trên Reddit đã đạt được kỳ tích khi đầu tư vào GameStop, đánh bại quỹ đầu cơ Melvin Capital Management. Đáp lại, Palihapitiya nhận được "cơn mưa" lời khen từ cộng đồng nhóm WallStreetBets trên Reddit. Thậm chí, không ít người trong cộng đồng này còn kêu gọi mọi người ủng hộ Palihapitiya bằng cách ủng hộ các công ty mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC) của Palihapitiya. 

Elon Musk cũng từng nói đùa rằng sẽ "thật tuyệt vời" nếu SEC điều tra các dòng tweet của ông về tiền ảo Dogecoin. Còn Portnoy hồi tháng 1 công khai công kích tỷ phú Steven Cohen khi các công ty môi giới hạn chế giao dịch cổ phiếu GameStop.

Theo ông Peter Atwater, trợ giảng giáo sư kinh tế tại Đại học William & Mary, không ngạc nhiên khi những nhân vật như vậy trở thành "người hùng" với nhiều nhà đầu tư cá nhân. 

"Có một lượng lớn dân số cảm thấy rằng họ không có chỗ đứng và đại dịch càng củng cố thêm nhận thức này", ông Atwater nói. "Nhiều người ảnh hưởng trên thị trường chứng khoán ngày nay thu hút đông đảo người theo dõi bởi họ truyền tải đi hình ảnh rằng chính họ cũng là những người ngoài cuộc". 

Tuy nhiên, thực tế không phải vậy. Những người ảnh hưởng như Palihapitiya hay Elon Musk đều là tỷ phú. 

Nếu có một lợi ích nào đó đến từ sự nổi lên của những người ảnh hưởng trên mạng xã hội này, thì đó là họ đã giúp khuấy động sự quan tâm tới đầu tư, đặc biệt là người trẻ chưa từng tham gia thị trường. 

Lượng đăng ký tài khoản mới tại các hãng môi giới chứng khoán như E*Trade Financial Corp., Robinhood Markets Inc., đều tăng vọt trong năm qua. Trong nhiều trường hợp, họ cũng được hưởng thành quả. Từ đầu năm đến nay, chỉ số S&P 500 đã tăng 4,2%, còn Dow Jones tăng 6,6%. 

MỐI NGUY HIỂM TIỀM ẨN

Tuy nhiên, trào lưu này cho thấy rằng việc đặt cược, đặc biệt là với các cổ phiếu riêng lẻ, có thể phản tác dụng nhanh chóng. Theo Nancy Tengler, Giám đốc đầu tư của Laffer Tengler Investments, có một mối nguy hiểm lớn khi những người ảnh hưởng trên mạng tác động tới các nhà đầu tư cá nhân. Ví dụ trường hợp của hợp GameStop. Giá cổ phiếu này tăng vọt lên tới 347,51 USD hôm 27/1 nhưng sụt xuống chỉ còn 40 USD vài tuần sau đó. 

"Dù đến nay cổ phiếu này đã tăng trở lại, nhưng không ít người đã chịu thiệt hại", bà Tengler nói. "Trong khi một tỷ phú có thể cười trừ khi thua lỗ, những người bình thường phải đối mặt hậu quả lớn hơn nhiều nếu đặt cược sai lầm". 

Thời gian gần đây, SEC nhiều lần cập tới sự bùng nổ liên quan đến SPAC. Những công ty này được sự hậu thuẫn lớn của những người nổi tiếng như Shaquille O'Neal, Colin Kaepernick, Alex Rodriguez và Serena Williams. SEC cảnh báo các nhà đầu tư rằng "việc quyết định đầu tư vào SPAC chỉ vì công ty này được ai đó nổi tiếng tài trợ là một ý tưởng tồi".

Câu hỏi lớn mà nhiều nhà quản lý quỹ đặt ra là liệu thế hệ những người có ảnh hưởng hiện tại sẽ giữ được người hâm mộ trong bao lâu.

Rick Lear, nhà sáng lập và đối tác quản lý của Lear Investment Management, cho rằng những nhà quản lý quỹ thực sự như Cathie Wood của ARK Investment Management, có cơ hội lớn hơn để vượt qua thử thách của thời gian. 

"Nguyên nhân đơn giản là bởi mục tiêu của họ (những người như Cathie Wood) là mang lại giá trị dài hạn cho nhà đầu tư, chứ không chỉ kiếm tiền từ sự nổi tiếng", Lear nhận xét và cho biết bà không chắc chắn về cơ hội "giữ sức nóng" của những người ảnh hưởng còn lại. 

"Tôi cho rằng họ có thể tồn tại nếu như thị trường đi lên. Nhưng khi xu hướng thay đổi, họ cũng sẽ không còn", bà Lear nhận định.