Quyền lợi cần biết khi tham gia bảo hiểm xã hội

Sáng 13-8, Báo Người Lao Động phối hợp Bảo hiểm xã hội (BHXH) TP HCM tổ chức giao lưu trực tuyến với chủ đề : "Bảo hiểm xã hội: Bạn đã biết hết quyền lợi của mình chưa?".

Giải tỏa thắc mắc của chủ hộ kinh doanh

Trong số hơn 60 câu hỏi bạn đọc gửi đến các khách mời của chương trình để nhờ tư vấn, giải đáp có rất nhiều ý kiến đến từ các chủ hộ kinh doanh (HKD) - nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc theo Luật BHXH 2024. Nội dung tư vấn xoay quanh độ tuổi, mức đóng, phương thức đóng BHXH bắt buộc.

Bà Trịnh Thị Thiệp (ngụ phường Xuân Hòa, TP HCM ) thắc mắc: Hiện nay có nhiều HKD, cá nhân kinh doanh các lĩnh vực ngành nghề khác nhau. Vậy trường hợp nào phải tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1-7? Trả lời vấn đề này, bà Nguyễn Thị Hồng Loan , Phó trưởng Phòng Quản lý thu và Phát triển người tham gia - BHXH TP HCM , cho biết căn cứ khoản 2 điều 3 Nghị định số 158/2025/NĐ-CP, quy định chủ HKD có đăng ký kinh doanh thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc gồm 2 trường hợp là: chủ HKD có đăng ký kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1-7-2025; chủ HKD có đăng ký kinh doanh không thuộc đối tượng quy định nêu trên sẽ tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1-7-2029.

Làm rõ thêm về mức đóng và phương thức đóng BHXH, bà Loan cho biết căn cứ điều 31, điều 33 Luật BHXH 2024, điều 6 Nghị định số 188/2025/NĐ-CP quy định mức đóng hằng tháng của chủ HKD phải đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) là 29,5% tiền lương làm căn cứ đóng (trong đó 22% vào quỹ hưu trí và tử tuất; 3% vào quỹ ốm đau và thai sản; 4,5% vào quỹ BHYT).

Chủ HKD được lựa chọn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH nhưng thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng. Hiện nay, mức tham chiếu bằng 2,34 triệu đồng nên mức đóng thấp nhất của chủ HKD là 690.300 đồng, cao nhất 13,8 triệu đồng. Chủ HKD có thể lựa chọn một trong các phương thức đóng sau: hằng tháng; đóng 3 tháng/lần hoặc đóng 6 tháng/lần.

Bạn đọc Nguyễn Văn Thế (phường Tân Thuận ) thắc mắc về độ tuổi tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ HKD bởi ông Thế năm nay 63 tuổi, đã quá tuổi lao động. Ông băn khoăn liệu mình có phải đóng BHXH không? Trả lời câu hỏi của ông, bà Loan cho rằng theo quy định tại khoản 7 điều 2 Luật BHXH 2024, chủ HKD không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nếu đã đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định (trừ trường hợp thời gian đóng BHXH còn thiếu tối đa 6 tháng). Do đó, ông Thế không phải tham gia BHXH bắt buộc.

Một trong những nội dung được chủ HKD quan tâm nhất là quyền lợi của họ khi tham gia BHXH bắt buộc.

Bạn đọc Nguyễn Thị Thu Nguyệt thắc mắc: Chủ HKD nếu tham gia BHXH thì có được hưởng chế độ thai sản không, đóng bao lâu thì được hưởng và mức hưởng thế nào? Về vấn đề này, bà Trương Thanh Phương , Phó trưởng Phòng Chế độ BHXH - BHXH TP HCM , cho biết chủ HKD nếu tham gia BHXH bắt buộc sẽ được hưởng chế độ thai sản, điều kiện là đóng BHXH từ đủ 6 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con. Mức hưởng chế độ thai sản sẽ phụ thuộc vào mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của 6 tháng trước khi nghỉ hưởng chế độ thai sản. Bà Phương nói thêm, ngoài chế độ thai sản, khi tham gia BHXH bắt buộc, chủ HKD được hưởng các chế độ ốm đau, hưu trí, tử tuất, BHXH 1 lần theo quy định và được cấp thẻ đi khám chữa bệnh (KCB) BHYT.

Lương đóng BHXH: Khoản nào tính, khoản nào không?

Trong buổi giao lưu trực tuyến, các vấn đề thực tiễn liên quan đến việc tham gia BHXH bắt buộc cho một số đối tượng đặc thù theo quy định tại Luật BHXH năm 2024, cũng được bạn đọc quan tâm.

Bà Mai Phương , đại diện một công ty trong lĩnh vực công nghệ thắc mắc: "Công ty tôi có nhiều cộng tác viên lập trình làm việc tại nhà, ký hợp đồng theo từng dự án. Công ty không quản lý thời gian làm việc của họ, hợp đồng kết thúc khi dự án xong. Vậy công ty có phải đóng BHXH bắt buộc không?". Về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Hồng Loan , cho hay tại điểm a khoản 1 điều 2 Luật BHXH năm 2024 quy định người lao động (NLĐ) làm việc theo hợp đồng lao động (HĐLĐ) từ đủ 1 tháng trở lên, kể cả hợp đồng mang tên gọi khác nhưng có nội dung trả công và chịu sự quản lý, điều hành, giám sát, đều thuộc diện đóng BHXH bắt buộc. Vì vậy, trường hợp công ty nêu phải tham gia BHXH nếu đáp ứng các điều kiện trên.

Đối với tình huống do bạn đọc Mai Nguyên gửi đến là công ty ký hợp đồng cộng tác viên với giảng viên tiếng Anh, trả lương hằng tháng theo số ca dạy, luôn cao hơn mức 2,34 triệu đồng. Tuy nhiên, công ty chỉ đóng BHXH cho NLĐ theo mức lương 2,34 triệu đồng/tháng thì đúng hay không?, đại diện BHXH TP HCM cho biết tiền lương đóng BHXH được căn cứ trên thu nhập thực tế hằng tháng, không thấp hơn mức tham chiếu hiện hành (2,34 triệu đồng/tháng) và không vượt quá 20 lần mức này. Vì vậy, nếu giảng viên có thu nhập cao hơn mức tham chiếu, công ty phải đóng BHXH theo mức thực nhận.

Theo quy định của Luật BHXH năm 2024, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc của NLĐ thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định là tiền lương tháng, bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. Liên quan đến quy định này, hiện nhiều NLĐ và doanh nghiệp băn khoăn liệu các khoản phụ cấp cơm trưa, xăng xe, điện thoại, thuê nhà, nuôi con nhỏ… có tính vào khoản tiền lương đóng BHXH không?

Giải đáp vấn đề này, ông Trần Dũng Hà , Phó Giám đốc BHXH TP HCM , cho biết căn cứ quy định tại khoản 5 điều 3 Thông tư 10/2020/TT-BLĐTBXH ngày 12-11-2020 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ), đối với các chế độ và phúc lợi khác như thưởng (theo quy định tại điều 104 Bộ Luật Lao động), tiền thưởng sáng kiến; tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, sinh nhật, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; hỗ trợ khi NLĐ có thân nhân bị chết, có người thân kết hôn; trợ cấp cho NLĐ gặp khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác thì ghi thành mục riêng trong HĐLĐ. Do đó, các khoản này không phải là mức lương , phụ cấp lương hay các khoản bổ sung khác và không thuộc tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc.