Những sân bay trên thế giới chuyển bay quốc tế đi rồi lại phải... đón về

Trên thế giới, mô hình một thành phố đồng thời khai thác từ 2 sân bay trở lên khá phổ biến, khi mà sân bay trong trung tâm bị hạn chế về khả năng phát triển, mở rộng thì nhu cầu xây dựng sân bay thứ hai nhằm đáp ứng yêu cầu tăng trưởng là bắt buộc. Tuy vậy, các nước thường điều phối việc khai thác của các hãng tại từng sân bay , nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia của sân bay trung chuyển và của các hãng hàng không chủ chốt trong nước

Tokyo - Nhật Bản

Trước năm 1978, Haneda (HND) là sân bay duy nhất của Tokyo (chỉ cách trung tâm thành phố 26 km), song sau đó đã quá tải khi thị trường hàng không phát triển. Chính phủ Nhật Bản đã quyết định xây dựng sân bay thứ hai là Narita (NRT) nằm cách trung tâm 75 km. 

Năm 1978, sau khi hoàn thành sân bay NRT, Nhật Bản đã chuyển các chuyến bay quốc tế ra NRT và HND khi đó chỉ khai thác nội địa. Tuy nhiên sau đó, nhận thấy nhu cầu rất lớn của khách hàng về một sân bay quốc tế gần trung tâm và để tăng cường năng lực cạnh tranh của Tokyo, chính phủ nước này đã thay đổi chính sách, cho phép Haneda mở rộng và khai thác trở lại các đường bay quốc tế từ năm 2007, rồi đến năm 2010 đã mở rộng nhà ga T3 quốc tế tại HND. 

Từ đó đến nay, Haneda tiếp tục được mở rộng nhà ga quốc tế và phân bổ thêm nhiều slot (giờ cất/hạ cánh) cho các chuyến bay quốc tế. Hiện nay, chính phủ Nhật Bản có chính sách điều phối việc khai thác của các hãng hàng không tại hai sân bay . Cụ thể, sân bay Haneda được định hướng khai thác các đường bay nội địa, các đường bay quốc tế ngắn và các đường bay quốc tế trọng yếu (khai thác tới các trung tâm kinh tế, chính trị quan trọng) do lợi thế nằm gần trung tâm, thuận tiện cho các đối tượng khách công vụ nhờ thời gian di chuyển ngắn từ sân bay về trung tâm. 

Trong khi đó, sân bay Narita ưu tiên khai thác các đường bay quốc tế dài, các hãng nước ngoài, các hãng hàng không giá rẻ và các hãng chuyên chở hàng hóa. 

Về chính sách đối với các hãng hàng không, slot tại sân bay HND được xem như "tài sản quốc gia" và được điều phối như sau: Các hãng hàng không dịch vụ đầy đủ lớn của Nhật (ANA và Japan Airlines) được bố trí khai thác phần lớn tại Haneda nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các hãng hàng không Nhật Bản so với các hãng nước ngoài (hai hãng này khai thác trung bình 5.766 chuyến bay/tuần tại Haneda, chiếm 62% tổng số chuyến bay đi đến Haneda, so với 534 chuyến bay/tuần tại Narita). 

Các hãng hàng không giá rẻ của Nhật (Jetstar Japan, Peach, Spring Japan, Skymark) khai thác ở NRT nhiều hơn 64% so với HND (950 chuyến tại NRT so với 580 chuyến tại HND).

Đối với các hãng hàng không nước ngoài, chính phủ Nhật Bản thực hiện việc cấp slots tại sân bay HND như một chính sách trong quan hệ ngoại giao với các nước; coi đây là lợi thế đàm phán với các nước và định hướng các hãng nước ngoài khai thác tại sân bay Narita. 

Seoul - Hàn Quốc

Trước năm 2001, sân bay Gimpo (GMP) - nằm cách trung tâm Seoul 21 km là sân bay duy nhất của thủ đô Seoul. Cùng với sự phát triển kinh tế cũng như thị trường hàng không Hàn Quốc, sân bay này lâm vào tình cảnh quá tải, đòi hỏi Hàn Quốc xây dựng sân bay mới Incheon (ICN) nằm cách trung tâm 60 km. 

Ngày 29.3.2001, sau khi sân bay ICN hoàn thành, Hàn Quốc đã chuyển giao toàn bộ chuyến bay quốc tế từ GMP sang ICN và định vị ICN là sân bay quốc tế còn GMP chỉ khai thác nội địa. Tuy nhiên, cũng giống như Haneda, chỉ sau 2 năm, Hàn Quốc đã nhận thấy nhu cầu cao của hành khách đối với sân bay GMP nằm gần trung tâm và đã cho mở lại các chuyến bay quốc tế ngắn GMP đi các thành phố lớn trong khu vực như: Tokyo (HND), Thượng Hải (SHA), Osaka (KIX)…

Hiện nay, Hàn Quốc định vị Gimpo trở thành một sân bay "city airport" tập trung vào các đường bay nội địa và các đường bay quốc tế ngắn, có nhu cầu cao, chủ yếu phục vụ khách công vụ và khách muốn sự tiện lợi khi vào trung tâm thành phố. Sân bay Incheon vẫn là sân bay quốc tế lớn nhất của Hàn Quốc. Các hãng Hàn Quốc chủ yếu khai thác các đường bay nội địa tại Gimpo và các đường bay quốc tế tại Incheon. Trong khi đó, các hãng quốc tế chủ yếu khai thác tại sân bay Incheon.

Bangkok - Thái Lan

Sân bay Don Muang mở cửa ngày 27.3.1914, là cửa ngõ quốc tế đầu tiên của Bangkok cách trung tâm thành phố hơn 20 km. Chính phủ Thái Lan sau khi khai trương sân bay mới Suvarnabhumi - vốn được coi là biểu tượng của một Thái Lan hiện đại, nằm cách trung tâm hơn 32 km - thậm chí còn cho đóng cửa luôn sân bay Don Muang vào tháng 9.2006.

Chưa đầy 1 năm sau, chính phủ Thái Lan đã quyết định tái sử dụng lâu dài đối với sân bay Don Muang để đáp ứng nhu cầu di chuyển thực tế của du khách cũng như người dân thành phố, đưa Bangkok đồng thời có hai trạm trung chuyển hàng không quốc tế lớn. Từ đó đến nay, sân bay Suvarnabhumi chủ yếu phục vụ các chuyến bay quốc tế và một số chuyến bay nội địa, trong khi sân bay Don Mueang chủ yếu phục vụ các hãng hàng không giá rẻ và các chuyến bay nội địa. 

Phương án phương chia này được đánh giá giúp tối ưu hóa năng lực của cả hai sân bay , tránh tình trạng quá tải ở một sân bay và khai thác tối đa tiềm năng của cả hai.. Đồng thời, đáp ứng nhu cầu của đa dạng nhóm khách hàng khác nhau, với Suvarnabhumi phục vụ phân khúc khách hàng cao cấp hơn và Don Mueang phục vụ phân khúc khách hàng tiết kiệm hơn. 

Nhằm tạo thuận lợi cho hành khách và các hãng hàng không, các đối tượng chính sử dụng dịch vụ sân bay , phần lớn các sân bay nằm xa trung tâm (Narita (Nhật Bản), Incheon (Hàn Quốc), Charles De Gaulle (Pháp), Frankfurt (Đức), Amsterdam (Hà Lan)…) đều phát triển.

Theo các chuyên gia hàng không, dù có sân bay mới rộng hơn, hiện đại hơn, song vai trò của các sân bay nằm gần trung tâm là không thể thay thế nhờ vị trí và sự thuận tiện. Đặc biệt đối với khách công vụ, khách du lịch doanh thu cao, khách bay các chặng bay tầm trung và ngắn. Vì vậy, chính phủ các nước đều có quy hoạch và chiến lược khai thác cho từng sân bay trên quan điểm: các sân bay có vị trí gần trung tâm đem lại sự thuận tiện cao cho hành khách, ưu tiên khai thác các đường bay nội địa, quốc tế tầm trung và ngắn, các đường bay có tỷ trọng khách công vụ cao; sân bay xa trung tâm ưu tiên khai thác các tuyến đường dài liên lục địa, khai thác hàng hóa, các hãng hàng không giá rẻ, các hãng nước ngoài. 

Đối với các sân bay ở xa trung tâm, hệ thống giao thông đồng bộ, kết nối đa phương thức, thuận tiện và nhanh chóng cùng với quy hoạch đô thị và phát triển "thành phố sân bay " là điều kiện tiên quyết, cần thiết phải có để sân bay hoạt động hiệu quả, thu hút được hành khách.