Ông Phạm Lưu Hưng: Muốn tăng trưởng GDP từ 10%, thị trường vốn phải "thức giấc"

Tại sự kiện Đối thoại với chủ đề "Tiền mới, hàng mới và Cơ hội trên thị trường mới nổi" do Câu lạc bộ Nhà báo Chứng khoán Việt Nam tổ chức sáng ngày 23/10, ông Phạm Lưu Hưng, Kinh tế trưởng kiêm Giám đốc Trung tâm Phân tích và Tư vấn đầu tư CTCP Chứng khoán SSI (SSI Research) đánh giá mức độ tăng trưởng GDP của Việt Nam đã cao hơn giai đoạn Covid.

Mục tiêu GDP tăng 10% cần động lực lớn hơn từ thị trường vốn

Về mục tiêu tăng trưởng GDP 10% trong năm 2026, nếu đạt được cần được nhìn nhận kỹ lưỡng về động lực thực sự của nó. Dữ liệu cho thấy tăng trưởng tín dụng hiện ở mức cao, vượt xa cùng kỳ năm trước, thậm chó có thể đạt khoảng 150% vào năm 2026. Nếu đà mở rộng này tiếp tục dựa vào hệ thống ngân hàng, áp lực thanh khoản và rủi ro vĩ mô sẽ ngày càng lớn.

Ông Hưng cũng lưu ý, lượng tiền mà Ngân hàng Nhà nước bơm ra thị trường trong thời gian qua đã tăng mạnh, song không thể kéo dài mãi được khi dư địa chính sách ngày càng thu hẹp. Trong khi đó, tỷ giá và dự trữ ngoại hối lại cũng là vấn đề đáng lưu tâm khi dự trữ ngoại hối của Việt Nam đã giảm xuống mức thấp từ năm 2024 và cơ quan quản lý vẫn phải liên tục can thiệp trong năm nay để ổn định thị trường.

"Tóm lại, nếu muốn đạt tăng trưởng GDP hai chữ số, động lực này không thể chỉ dựa vào tín dụng ngân hàng mà nên đến từ thị trường vốn – nơi chấp nhận khẩu vị rủi ro cao hơn và có khả năng tạo đột phá bền vững hơn cho nền kinh tế", ông Hưng nhấn mạnh.

Liên quan tới câu chuyện nâng hạng thị trường, ông Phạm Lưu Hưng giải thích rõ hiểu lầm về "thị trường mới nổi thứ cấp" mà Việt Nam vừa được nâng hạng lên. Theo ông, "thứ cấp" không hề "kém sang", trong nhóm này có cả các thị trường hàng đầu trong khu vực như Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia. Do đó việc Việt Nam thuộc nhóm thứ cấp không ảnh hưởng đến tỷ trọng phân bổ vốn đầu tư của các quỹ.

Bên cạnh đó, nhiều kỳ vọng về dòng vốn 1-2 tỷ USD từ các quỹ thụ đông sẽ phân bổ vào thị trường Việt Nam sau khi được nâng hạng chỉ là một phần rất nhỏ. Nếu Việt Nam có thể xây dựng niềm tin, mở rộng danh mục sản phẩm và cải thiện hạ tầng, pháp lý thì dòng vốn dài hạn chảy vào mạnh mẽ hơn, đặc biệt khi thống kê cho thấy room ngoại còn dư địa tới 80 tỷ USD.

Việc khối ngoại vẫn miệt mài bán ròng bất chấp thông tin nâng hạng , ông Hưng cho biết hiện tượng này là xu hướng chung của khu vực, đặc biệt khi thị trường lớn là Trung Quốc đang hồi phục, thu hút các quỹ toàn cầu quay lại thị trường này.

"Theo tôi được biết, quỹ đầu tư quốc gia Brunei Investment Authority (BIA) với quy mô 80 tỷ USD, sở hữu cả quỹ Bridgewater của Ray Dalio đã rất thiện chí với Việt Nam và thậm chí đã tìm hiểu cơ hội, nhưng khi thị trường Trung Quốc tăng trưởng trở lại thì quỹ đã ưu tiên chuyển vốn sang đó. Không phải vì Việt Nam kém hấp dẫn, mà vì quy mô thị trường và thanh khoản của thị trường khác quá lớn", ông Hưng chia sẻ.

Theo chuyên gia, thị trường không nên quá lo lắng về dòng vốn ETF vài tỷ USD, mà cần chú trọng khơi thông dòng vốn nội địa. Động lực tăng trưởng dài hạn của Việt Nam phải đến từ bên trong. Giống như nền kinh tế, nhà đầu tư trong nước mới là yếu tố dẫn dắt chính thị trường chứng khoán . Người dân hiện phân bổ tài sản vào chứng khoán thì còn ít và có xu hướng tiết kiệm nhiều hơn. Tiền gửi dân cư hiện khoảng 7,7 triệu tỷ đồng, tương đương 300 tỷ USD. Nếu chỉ 5% số vốn này chuyển sang chứng khoán đã tương ứng 15 tỷ USD, lớn gấp nhiều lần so với dòng vốn ngoại kỳ vọng.

Mở rộng cả "cầu" và "cung" của thị trường vốn

Bàn về giải pháp, về phía cầu của thị trường, ông Hưng cho rằng một trong những trọng tâm là tái cấu trúc cơ cấu nhà đầu tư, hướng tới phát triển mạnh ngành quỹ đầu tư. Việc phát triển thêm nhà đầu tư tổ chức và quỹ đầu tư trung gian sẽ hạn chế những đợt biến động đột biến, giảm tính đầu cơ. Cần có chính sách ưu đãi thuế và phí để khuyến khích sự ra đời của các loại hình quỹ mới, đồng thời khuyến khích nhà đầu tư cá nhân chuyển dịch từ đầu tư trực tiếp sang đầu tư qua quỹ.

Song song đó, hoàn thiện khung pháp lý cho phép nhà đầu tư nước ngoài được đặt lệnh trực tiếp tại các công ty chứng khoán toàn cầu, đi cùng các công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá là điều kiện tiên quyết để mở rộng dòng vốn ngoại ổn định.

Việc phát triển hệ thống giao dịch hiện đại sẽ giúp định giá cổ phiếu hiệu quả hơn. Khi các quỹ đầu tư định lượng và quỹ phòng hộ tham gia sâu hơn, họ sẽ trở thành bộ đệm giúp giảm biến động do hoạt động đầu cơ của nhà đầu tư cá nhân, góp phần ổn định thị trường. Một thị trường có hạ tầng đủ tốt và minh bạch sẽ thu hút dòng vốn chất lượng cao hơn, đồng thời giúp biến động giảm dần theo thời gian.

Về phía cầu, để mở rộng quy mô thị trường vốn, ông Hưng nhấn mạnh cần đẩy mạnh IPO và nới lỏng các điều kiện niêm yết, từ đó tạo cơ hội cho doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực như công nghệ hay những công ty khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo tham gia vào sàn chứng khoán .

Bên cạnh cổ phiếu, thị trường trái phiếu và phái sinh cũng mở ra dư địa tăng trưởng lớn. Cơ hội với thị trường trái phiếu (trái phiếu cơ sở hạ tầng), phái sinh (ví dụ về các chỉ số trái phiếu chính phủ bằng đồng nội tệ - FTSE EMGBI, JPMorgan GBI-EM Global Diversified, Bloomberg EM Local Currency Government Index…)

Thêm vào đó, cần đa dạng hóa sản phẩm đầu tư mới như ETF liên quan tới tài sản mã hóa hoặc vàng, giúp đáp ứng nhu cầu phòng ngừa rủi ro và đa dạng hóa danh mục của nhà đầu tư. Cuối cùng, ông Hưng cho rằng cần đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa và thoái vốn doanh nghiệp nhà nước, từ đó không chỉ tạo thêm hàng hóa chất lượng cho thị trường mà còn góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế.

Sẽ có thêm sàn giao dịch mới cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Đồng tình với việc giảm bớt các tiêu chí niêm yết cho doanh nghiệp khoa học công nghệ, Tổng Giám đốc Chứng khoán SSI Nguyễn Đức Thông cho rằng nếu các công ty công nghệ phải có lãi hai năm liền mới có thể niêm yết thì thế giới sẽ khó xuất hiện những tên tuổi lớn như Tencent hay Alibaba. Giai đoạn bắt đầu khởi nghiệp khó có thể có lợi nhuận ngay lập tức, song lại là lúc doanh nghiệp cần vốn nhất. Cơ chế linh hoạt hơn sẽ giúp các công ty tiếp cận vốn tốt hơn.

Tuy nhiên, Tổng Giám đốc SSI cũng nhấn mạnh việc "nới lỏng" cũng cần được đặt trong khuôn khổ quản lý rủi ro hợp lý, có thể đưa mô hình này vào sandbox hoặc trung tâm tài chính, nơi các quy định có thể được thử nghiệm và điều chỉnh linh hoạt hơn.

Liên quan đến giải pháp về giảm bớt tiêu chí niêm yết, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Bùi Hoàng Hải cho rằng nếu bỏ điều kiện lợi nhuận 2 năm liên tiếp không có lỗ lũy kế thì ảnh hưởng chưa thể xác định được. Tuy nhiên, mới nhất Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã chính thức mở đường khi có điều khoản về thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng một sàn giao dịch riêng cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Theo Phó Chủ tịch UBCKNN, sàn giao dịch trên có thể phân ra làm hai sàn riêng viết với điều kiện niêm yết khác nhau, phù hợp với đặc điểm doanh nghiệp đổi mới sáng tạo hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao, có thể tiến tới bỏ quy định về lợi nhuận, thay vào đó là quy định liên quan đến doanh thu, số người dùng...

"Chúng tôi đang nghiên cứu hướng đó đảm bảo doanh nghiệp có thể niêm yết mà không cần đáp ứng tình hình tài chính như doanh nghiệp niêm yết thông thường. Điều này phù hợp hơn với đặc thù phát triển của nhóm doanh nghiệp này", Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Bùi Hoàng Hải nhấn mạnh.