Phát hiện "lạ" của chuyên gia Bộ Tài chính từ nghịch lý trong thu ngân sách năm 2020

Bàn về gói hỗ trợ phát triển kinh tế, PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Chuyên gia kinh tế, Giảng viên chính Học viện Tài chính, Bộ Tài chính cho biết, chính sách thuế cần phải hướng đến một số đối tượng cụ thể.

Lý giải về vấn đề này, ông Cường phát biểu: "Như năm 2020, để thực hiện gói hỗ trợ phát triển kinh tế thì chúng ta có thực hiện miễn giảm thuế. Nhưng cuối cùng số thu ngân sách theo ước tính hết ngày 31/12 đạt khoảng 98% dự toán 2020, mà dự toán 2020 được xây dựng dựa trên nền dự toán 2019 - do vậy rất cao, nhưng vẫn đạt".

Lý do rất quan trọng là chính sách Việt Nam sử dụng để hỗ trợ doanh nghiệp trong năm 2020 chủ yếu là hoãn, giãn chứ không phải miễn, dẫn đến số thu cũng ảnh hưởng nhưng không quá nhiều.

Tiếp theo, ông Vũ Sỹ Cường nhấn mạnh, có một nghịch lý trong thu ngân sách năm 2020 đó là những tỉnh đóng góp ngân sách lớn hầu như đều không đạt dự toán, trong đó có Hà Nội, TP. HCM, Đà Nẵng. Điều này do những tỉnh này thu ngân sách phụ thuộc vào sản xuất kinh doanh và dịch vụ. Trong đó rất nhiều tỉnh vượt dự toán lại là những tỉnh nghèo, bởi họ thu ngân sách phụ thuộc vào đất.

"Số thu ngân sách phụ thuộc vào đất đai không giảm mà lại còn tăng, hay nói cách khác doanh nghiệp không cần làm gì cả bởi tỷ suất lợi nhuận từ đất đai quá lớn. Như vậy, cần phải có chính sách thuế cho vấn đề này", TS Vũ Sỹ Cường cho hay.

Đây sẽ là thách thức lớn trong giai đoạn 2021-2025, vì ngân sách địa phương phụ thuộc rất nhiều vào nguồn này nếu tiếp tục thu thuế như vậy, nhưng chỉ có thể thu một lần mà không hề có tiền bảo trì bảo dưỡng. "Chúng ta sẽ chịu hậu quả vì việc này trong vòng 5-7 năm nữa. Bởi chỉ có tiền xây dựng trường, đường, các công trình hạ tầng… nhưng trong ngân sách chi thường xuyên thì không có vì thu thường xuyên không có".

Vì vậy, chính sách cải cách thuế là một trong những vấn đề trọng tâm giai đoạn 2021-2025, nếu không thì ngân sách địa phương sẽ gặp những rủi ro rất lớn. Có thể trong ngắn hạn vẫn chưa rõ bởi không sụt giảm quá nhiều, nhưng phần lớn là nguồn thu từ đất đai.

Vấn đề thứ 2 là vấn đề phân cấp.

Hầu hết các địa phương hiện nay do phân cấp rất mạnh, chỉ tập trung vào việc sử dụng các nguồn lực nào của địa phương có thẩm quyền phê duyệt và chi. Trong khi đó những nguồn lực như thiên nhiên vùng rất ít được chú ý. Hiện Việt Nam vẫn chưa có cơ chế nào để phối hợp liên vùng trong việc xử lý các vấn đề tài chính.

Lấy ví dụ về điều này, ông Cường chỉ ra trường hợp xử lý bãi rác Đa Phước của TP. HCM. Trước đây đã có quy hoạch chuyển bãi rác TP. HCM sang Long An, tuy nhiên thì chưa có cơ chế chia sẻ lợi ích giữa Long An và TP. HCM, vì vậy mà không có cách nào để thực hiện dự án đầu tư này.

Trách nhiệm quy hoạch bãi rác cũng không phải của Chính phủ, tức là Bộ KH&ĐT không thể can thiệp xây dựng khu xử lý rác. Ông đánh giá: "Đó là lý do vì sao nhiều người nói Việt Nam có 63 nền kinh tế riêng lẻ".

Một thách thức khác mà ông Cường nhắc đến đó là thách thức về ngắn hạn ngân sách 2021. Việt Nam vẫn còn dư địa để hỗ trợ doanh nghiệp, ví dụ như vấn đề miễn giảm thuế nhưng lại liên quan đến một thách thức rất lớn là khuôn khổ pháp lý.

"Việt Nam chỉ cho phép chuyển lỗ về sau chứ không cho phép chuyển lỗ về trước. Ví dụ như năm 2021 lỗ thì có thể chuyển lỗ sang năm 2022, 2023 nhưng đến năm 2022, 2023 không biết doanh nghiệp còn tồn tại không để hưởng chuyển lỗ này".

Tiếp theo là vấn đề liên quan đến chi tiêu. Theo ông Cường, trong năm vừa qua có một điểm tích cực là tốc độ giải ngân đầu tư công cao hơn các năm. Song, thực tế thì cao hơn không nhiều. Theo luật thì đến 31/12, nhiều khoản chi vẫn chưa được tập hợp hết về và những cam kết thực hiện của năm trước vẫn có thể được thực hiện vào tháng 1. Do đó, số liệu quyết toán cuối cùng của các năm trước vẫn không quá thấp so với năm 2020.

Ông nhận định: "Năm 2020 có được tác động tích cực là giải ngân sớm hơn nên hỗ trợ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ hơn. Vì nếu giải ngân muộn quá thì lại tính vào năm sau. Ngoài ra, Chính phủ cũng đã phép chuyển những dự án PPP mà không kịp chuyển sang đầu tư công".

Chuyên gia kinh tế Vũ Sỹ Cường kết luận: "Có nhiều lo lắng về nợ công, dẫn đến gây ra áp lực lớn mà bỏ lỡ cơ hội của năm 2020 đó là vay nợ nhiều hơn. Bởi năm 2020, chúng ta vay nợ trái phiếu Chính phủ với lãi suất thấp nhất trong vòng 10 năm vừa qua

Lãi suất trung bình chỉ là 2,82% và kì hạn dài hơn rất nhiều. Nếu chúng ta vay một khoản nới trong năm 2020 với nguồn vốn rẻ như vậy thì có thể sẽ có nguồn lực tốt hơn cho giai đoạn 2021-2025. Trong giai đoạn này, khi mà Covid-19 có thể khống chế, mọi thứ quay trở lại bình thường thì vốn rẻ có thể không còn nữa. Đây chính là thách thức trong việc huy động nguồn cho giai đoạn tiếp theo".