Sự sụp đổ của các "kho bạc tài sản kỹ thuật số"

Hình ảnh mô phỏng đồng tiền điện tử Bitcoin. Ảnh minh họa: AFP/TTXVN

Từng là một trong những chiến lược đầu tư hiệu quả nhất thị trường chứng khoán vào đầu năm, trào lưu các công ty đại chúng mua tiền mã hóa đã nhanh chóng trở thành một trong những thảm họa tồi tệ nhất chỉ trong vài tháng.

Một loạt công ty đại chúng đã cho rằng họ đã tìm ra một "cỗ máy in tiền" vĩnh cửu bằng cách sử dụng tiền mặt của công ty để mua Bitcoin hoặc các token kỹ thuật số khác, và ngay lập tức, giá cổ phiếu của họ tăng vọt, thậm chí còn mạnh hơn cả giá trị của lượng token mà họ đã mua. Token trong AI là đơn vị cơ bản để tính độ dài văn bản, có thể bao gồm dấu câu và khoảng trắng, và thay đổi tùy theo ngôn ngữ. Số lượng token càng lớn, kết quả tạo ra càng toàn diện. Việc chuyển đổi dữ liệu như văn bản, hình ảnh, clip âm thanh và video thành token được gọi là quá trình "token hóa".

Đây là một "kịch bản" do Michael Saylor khởi xướng. Ông Saylor đã biến công ty Strategy thành một công cụ nắm giữ Bitcoin được giao dịch công khai. Và trong suốt nửa đầu năm 2025, chiến lược này đã thành công, khi có hơn một trăm công ty khác nhau đi theo con đường của Saylor.

Các công ty này, được biết đến với tên gọi "kho bạc tài sản kỹ thuật số” (DAT), đã trở thành một trong những xu hướng nóng nhất trên thị trường đại chúng. Giá cổ phiếu tăng vọt, thu hút sự tham gia của hàng loạt tên tuổi lớn, từ nhà đồng sáng lập Paypal, ông Peter Thiel, cho đến gia đình của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Một ví dụ nổi bật là SharpLink Gaming, giá cổ phiếu của công ty này tăng hơn 2.600% chỉ trong vài ngày sau khi công ty tuyên bố sẽ chuyển đổi mô hình kinh doanh từ mảng game truyền thống, bán cổ phiếu để mua vào một lượng lớn token Ethereum.

Tuy nhiên, khó để lý giải tại sao các token lại trở nên giá trị hơn chỉ vì chúng được nắm giữ bởi một công ty đại chúng. Và rồi, cỗ xe bắt đầu trật bánh, lúc đầu chậm rãi nhưng sau đó ngày càng nhanh hơn.

Trường hợp của SharpLink, giá cổ phiếu đã giảm 86% so với mức đỉnh, khiến toàn bộ giá trị công ty còn thấp hơn cả lượng token kỹ thuật số mà họ sở hữu. Công ty này hiện giao dịch ở mức khoảng 0,9 lần giá trị lượng Ether mà công ty nắm giữ.

Một công ty khác là Greenlane Holdings, giá cổ phiếu đã sụt giảm hơn 99% trong năm nay, bất chấp việc đang tích trữ khoảng 48 triệu USD token BERA. Giá cổ phiếu của Alt5 Sigma, được gia đình Tổng thống Trump hậu thuẫn, đã giảm khoảng 86% so với mức đỉnh vào tháng 6/2025.

Chuyên gia phân tích tại B. Riley Securities, ông Fedor Shabalin cho biết các nhà đầu tư đã nhận ra rằng những khoản nắm giữ này không tạo ra nhiều lợi suất ngoài việc chỉ “ngồi trên một đống tiền”, và đó là lý do định giá của chúng bị thu hẹp.

Theo dữ liệu tổng hợp, giá cổ phiếu trung bình của các công ty DAT niêm yết tại Mỹ và Canada  đã giảm 43% trong năm nay. Trong khi đó, giá Bitcoin chỉ giảm khoảng 6% kể từ đầu năm.

Sự biến động mạnh của các cổ phiếu này có thể được lý giải một phần do lượng tiền vay khổng lồ được sử dụng để tài trợ cho các thương vụ mua tiền mã hóa.

Strategy đã huy động vốn thông qua một loạt công cụ tài chính phức tạp như trái phiếu chuyển đổi và cổ phiếu ưu đãi để mua Bitcoin, có thời điểm giá trị lượng Bitcoin nắm giữ lên tới hơn 70 tỷ USD. Theo ông Shabalin của B. Riley, nhóm các công ty DAT đã huy động được hơn 45 tỷ USD trong năm nay để mua token.

Đến nay, Strategy và tất cả các công ty khác đều phải chịu trách nhiệm thanh toán lãi vay và cổ tức cho những khoản nợ đó. Đây là một vấn đề nan giải vì các tài sản mã hóa mà họ nắm giữ phần lớn không tạo ra dòng tiền.

Mối lo ngại lớn nhất hiện nay là các công ty DAT sẽ bị buộc phải bán tài sản mã hóa, điều này sẽ đẩy giá những token xuống thấp hơn, khởi đầu một vòng xoáy đi xuống.

Sự sụp đổ của DAT có nguy cơ lan sang các thị trường rộng lớn hơn nếu những nhà giao dịch sử dụng đòn bẩy, buộc họ phải bán tháo tài sản để đáp ứng các lệnh yêu cầu từ công ty chứng khoán (margin call). Hiện tại, các vấn đề này đã gần như chặn đứng dòng chảy những công ty mới áp dụng chiến lược này, cùng với sự bùng nổ hoạt động trên thị trường vốn mà nó từng tạo ra.

Đã có những dấu hiệu cho thấy hoạt động sáp nhập và mua lại (M&A) có thể diễn ra, khi các công ty DAT có giá trị hơn thâu tóm những công ty nhỏ hơn đang được định giá thấp hơn cả tài sản nắm giữ.

Ông Ross Carmel, một đối tác tại Sichenzia Ross Ference Carmel, kỳ vọng hoạt động M&A trong ngành DAT sẽ tăng nhanh vào đầu năm 2026, mục tiêu là đối phó với những khó khăn tiềm tàng. Ông Carmel cho rằng ngành công nghiệp này có thể sẽ chứng kiến nhiều giao dịch chứng khoán có cấu trúc hơn, "nhằm cung cấp cho nhà đầu tư các cơ chế bảo vệ khỏi rủi ro suy giảm tốt hơn trong những thương vụ này”.