Thái Lan tìm thủ tướng mới

Tòa án Hiến pháp Thái Lan ngày 29-8 phế truất Thủ tướng bị đình chỉ Paetongtarn Shinawatra sau khi phán quyết bà có sai phạm đạo đức liên quan đến một cuộc điện đàm gây tranh cãi với Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen. Với diễn biến này, bà Paetongtarn trở thành thủ tướng thứ 5 bị Tòa án Hiến pháp phế truất kể từ năm 2008.

Phán quyết trên cũng mở đường để quốc hội bầu ra một thủ tướng mới. Tuy nhiên, tiến trình này có thể kéo dài trong bối cảnh Đảng Pheu Thai của bà Paetongtarn đang mất dần lợi thế thương lượng và phải chật vật giữ vững liên minh đang nắm đa số mong manh tại Hạ viện.

Phản ứng sau khi bị phế truất, bà Paetongtarn cho biết bà chấp nhận phán quyết của tòa và nhắc lại bà chỉ mong muốn bảo vệ lợi ích của công chúng. Bà nói thêm rằng phán quyết của tòa sẽ mang lại sự thay đổi chính trị, cũng như kêu gọi tất cả các bên cùng chung tay đưa đất nước tiến về phía trước. 

Trong khi đó, ông Natthaphong Ruengpanyawut, lãnh đạo Đảng Nhân dân đối lập, tuyên bố thủ tướng tiếp theo phải giải tán quốc hội trong vòng 4 tháng tới. Ông Natthaphong khẳng định đảng này sẽ không tham gia bất kỳ chính phủ nào, nhưng sẽ ủng hộ các đảng khác lập chính phủ nếu họ đáp ứng một số điều kiện, trong đó có việc thúc đẩy sửa đổi hiến pháp trước cuộc tổng tuyển cử tiếp theo.

Bà Paetongtarn Shinawatra, con gái của cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra, bị tạm đình chỉ chức vụ hồi tháng 7 sau khi 36 thượng nghị sĩ đệ đơn tố cáo bà vi phạm chuẩn mực đạo đức, thiếu trung thực và không bảo vệ lợi ích quốc gia. Tâm điểm vụ việc là cuộc điện thoại bị rò rỉ ngày 15-6 giữa bà Paetongtarn Shinawatra và ông Hun Sen, trong đó hai bên thảo luận về tình hình căng thẳng leo thang ở khu vực biên giới tranh chấp giữa hai nước. Trong cuộc điện đàm, bà Paetongtarn đã chỉ trích một chỉ huy quân sự cấp cao Thái Lan và gọi ông này là "đối thủ". Một số nghị sĩ cáo buộc bà Paetongtarn làm suy yếu vị thế quân đội, trong khi đối tác chính trong liên minh cầm quyền rời bỏ chính phủ để phản đối, khiến nội các rơi vào thế chông chênh.

Sự chú ý giờ sẽ chuyển sang câu hỏi ai sẽ thay thế bà Paetongtarn. Phó Thủ tướng Phumtham Wechayachai cùng nội các hiện tại sẽ điều hành chính phủ với tư cách chính phủ lâm thời cho đến khi quốc hội bầu được thủ tướng mới. Hiện có 5 người đủ điều kiện trở thành thủ tướng tiếp theo, dựa trên danh sách ứng viên đã được nộp trước cuộc tổng tuyển cử năm 2023. 

Trong số này, Đảng Pheu Thai chỉ còn một ứng viên là ông Chaikasem Nitisiri - 77 tuổi, cựu Bộ trưởng Tư pháp. Một ứng viên khác là ông Anutin Charnvirakul, từng là phó thủ tướng trước khi rút Đảng Bhumjaithai của mình khỏi liên minh của bà Paetongtarn vì vụ rò rỉ điện đàm. Danh sách trên còn có Phó Thủ tướng Pirapan Salirathavibhaga, cựu Thủ tướng Prayut Chan-o-cha và cựu Phó Thủ tướng Jurin Laksanawisit.

Một ứng viên cần có sự ủng hộ của ít nhất 50 nghị sĩ trước khi quốc hội có thể tiến hành bỏ phiếu. Để trở thành thủ tướng, ứng viên đó phải giành được hơn một nửa số phiếu trong Hạ viện hiện có 492 thành viên, tức là ít nhất 247 phiếu. Nếu một ứng viên không đạt được số phiếu này, quốc hội sẽ phải triệu tập lại và lặp lại quy trình với các ứng viên khác được đề cử cho đến khi chọn ra được thủ tướng. Hiện không có giới hạn thời gian cho tiến trình này.

Tờ Bangkok Post nhận định nếu Đảng Pheu Thai tiếp tục lập chính phủ thì họ cũng chỉ có được một liên minh với đa số rất mong manh, dễ bị phe đối lập gây khó trong quốc hội. Ông Stithorn Thananithichot, chuyên gia tại ĐH Chulalongkorn, dự báo việc chọn ra một thủ tướng mới sẽ không dễ dàng và có thể mất nhiều thời gian. Theo ông Stithorn, không dễ để tất cả các đảng dung hòa lợi ích với nhau và Đảng Pheu Thai sẽ rơi vào thế bất lợi. Nếu các nghị sĩ không thể đạt được thỏa thuận về một chính phủ mới thì Thái Lan có thể phải tổ chức bầu cử sớm.