Thanh toán di động ở Việt Nam quá chậm so với các nước trong khu vực

FT Confidential Research (FTCR) nhận định năm 2017 người dân ở các nước Đông Nam Á ngày càng sở hữu nhiều thẻ tín dụng hơn những năm trước. Chỉ số sở hữu thẻ tín dụng ở các nước này tăng lên dựa theo bối cảnh tăng trưởng kinh tế của khu vực.

Mặc dù tăng nhưng tỷ lệ sở hữu thẻ tín dụng chưa bằng với mức tỷ lệ đạt được vào năm 2013, khi FTCR thực hiện cuộc khảo sát lần đầu tiên. Đơn vị nghiên cứu này cho rằng sự phát triển rộng rãi của hình thức thanh toán qua di động đang thách thức vị thế của thẻ tín dụng tại khu vực Đông Nam Á. 

Thẻ tín dụng bị thay thế bởi thanh toán di động

Cuộc khảo sát năm vừa rồi cho thấy thẻ tín dụng vẫn nằm trong 3 phương thức thanh toán không dùng tiền mặt phổ biến nhất ở Philippines và Việt nam, nơi mà kỹ thuật số hay thanh toán di động vẫn còn đang phát triển chậm hơn. Tuy nhiên ở Indonesia, Malaysia và Thái Lan, đã có những ngân hàng đã phát hành ứng dụng thanh toán di động, cùng với loạt nền tảng thanh toán kỹ thuật số như như GrabPay và Go-Pay cũng đang phát triển tích cực ở đây. Thẻ tín dụng đã không còn nằm trong top 3 phương thức thanh toán không tiền mặt phổ biến nhất ở các nước này.

Kết quả khảo sát này khác hẳn với năm 2016 trước đó, thời điểm mà FTCR tiến hành một cuộc khảo sát tới người tiêu dùng Đông Nam Á về phương pháp thanh toán nào được chuộng hơn cho việc mua bán trực tuyến. Lúc này, thẻ tín dụng là một trong những loại hình thanh toán phổ biến nhất tại cả 5 quốc gia Đông Nam Á, ngoại trừ Indonesia.

FTCR đã quan sát các khu chợ ở ngoại ô Kuala Lumpur và nhận thấy thanh toán bằng di động đang rất phổ biến tại đây. Trong một giao dịch thông thường, người mua sẽ chuyển tiền trực tuyến từ tài khoản ngân hàng của họ tới những người bán đang dùng ứng dụng điện thoại, thường bằng CIMB hoặc Maybank – 2 ngân hàng lớn nhất về tổng tài sản ở Malaysia.

Các điểm bán hàng nhỏ lẻ ở đây không chấp nhận thẻ tín dụng. Khi được hỏi tại sao họ thích thanh toán bằng di động hơn, những người này cho biết sẽ đỡ phải trả phí thẻ. Các ứng dụng tương tự cũng đang khiến cho chuyển tiền qua ATM trở nên lạc hậu ở Malaysia, trong khi vẫn phổ biến ở Indonesia và Việt Nam.

Do việc sở hữu thẻ tín dụng sẽ yêu cầu kiểm tra tín dụng và các điều kiện nghiêm ngặt nên chỉ phần ít người dân Đông Nam Á sử dụng. Theo World Bank, tỷ lệ thâm nhập của thẻ tín dụng ở Indonesia, Philippines và Việt Nam đều thấp hơn 5% từ năm 2014. Trong khi đó tại Malaysia, tỷ lệ này là 20%, chỉ đứng sau Anh với 62% và Nhật bản 66%.

Trong khi đó, thanh toán bằng di động không đòi hỏi những điều kiện nghiêm ngặt hay yêu cầu kiểm soát tín dụng, giúp cho việc chuyển sang thanh toán không dùng tiền mặt dễ dàng hơn. Sự phát triển rất nhanh của điện thoại thông minh ở khu vực Đông Nam Á đã thúc đẩy việc sử dụng thanh toán di động. Tại Indonesia, nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, người dân bỏ qua luôn thẻ tín dụng để chuyển thẳng sang thanh toán bằng di động.

Mặc dù cạnh tranh nhau nhưng ứng dụng thanh toán bằng di động và thẻ tín dụng có thể bổ sung cho nhau. Các hệ thống thanh toán như Grab có tích hợp thẻ tín dụng vì thế tính năng cũng được mở rộng.

Hợp nhất các hệ sinh thái

Trước khi thanh toán di động có thể bỏ xa thẻ tín dụng, hình thức thanh toán này trước hết phải khắc phục được bản chất manh mún rời rạc của chính mình. Hiện có quá nhiều đơn vị cung cấp thanh toán di động ở mỗi nước, và ngoại trừ các ứng dụng do ngân hàng phát hành thì không có một nền tảng thanh toán nào có thể thuận lợi vượt ra được giới hạn mạng lưới của bản thân.

Thẻ tín dụng thì ít gặp khó khăn với vấn đề trên vì thị trường Đông Nam Á bị chi phối bởi sự độc quyền của Visa và MasterCard. American Express hiện đứng thứ 3 ở tất cả các quốc gia ngoại trừ Việt Nam. Công ty thẻ tín dụng đứng vị trí thứ 3 ở Việt Nam là JCB của Nhật Bản. Các quán bán hàng nhỏ chấp nhận được tất cả thẻ tín dụng, nhưng lại chỉ có thể chọn chấp nhận một trong những ứng dụng thanh toán di động. 

Thực trạng trên vẫn đeo bám các nước Đông Nam Á cho đến lúc này, trong khi đó Indonesia đang thử nghiệm với giải pháp mới, cả Maysia cũng vậy. Ngân hàng Trung ương Malaysia có kế hoạch sẽ đưa ra một hệ thống trong năm nay gọi là nền tảng thanh toán bán lẻ thời gian thực, theo đó tất cả các ngân hàng và phi ngân hàng có vận hành bất kỳ nền tảng thanh toán kỹ thuật số nào đều có nghĩa vụ phải tham gia vào hệ thống này. Hệ thống sẽ cho phép có thể tương tác trên tất cả các mạng lưới thanh toán, được kỳ vọng sẽ chấm dứt những trở ngại về thực trạng phân mảnh hiện nay. Bên cạnh đó, Indonesia thì đang thực hiện một hệ thống tương tự là Cổng thanh toán Quốc gia (National Payment Gateway), khả năng sẽ ra mắt trong năm 2018.