Thu hồi đất, đừng để người dân thiệt

Thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội (QH) quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai chiều 1-12, nhiều đại biểu (ĐB) quan tâm đến quy định mới về thu hồi đất.

Hỗ trợ người dân sống tốt hơn

Tại dự thảo, Chính phủ đề xuất bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Trong đó, trường hợp sử dụng đất để thực hiện dự án thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất đã hết thời hạn phải hoàn thành thỏa thuận; hoặc các dự án đã hết thời gian gia hạn phải hoàn thành việc thỏa thuận (đã thỏa thuận trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất), HĐND cấp tỉnh xem xét, thông qua việc thu hồi phần diện tích đất còn lại giao cho chủ đầu tư.

ĐB Nguyễn Thị Thu Thủy (Gia Lai) đề nghị làm rõ căn cứ vì sao xác định tỉ lệ 75% như nêu trên, áp dụng cho các dự án như thế nào... bởi các dự án sẽ khác nhau về quy mô, diện tích. Cũng theo ĐB Thủy, tỉ lệ 25% không đồng thuận "là tỉ lệ tiềm ẩn những vấn đề gây bất ổn về mặt xã hội, an ninh, trật tự tại địa phương, tỉ lệ khiếu nại, khiếu kiện hành chính".

Nhìn nhận quy định này là điểm mở quan trọng của dự thảo nghị quyết, ĐB Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cho rằng đây cũng là điểm nhạy cảm nhất, tác động trực tiếp đến quyền tài sản của công dân được Hiến pháp bảo hộ. Nếu quy định chưa chặt, có nguy cơ khiếu kiện kéo dài, mất đồng thuận. Vì vậy, ĐB Đồng đề nghị QH cân nhắc nâng tỉ lệ này lên mức 80%-85%, thay vì 75% để tăng độ an toàn pháp lý và sức thuyết phục xã hội. Hoặc, chỉ áp dụng đối với các dự án trọng điểm quốc gia, chiến lược, dự án đã bồi thường kéo dài nhiều năm không xong, mà không áp dụng đại trà.

"Điều quan trọng nằm ở cơ chế xác định giá bồi thường, cơ chế đối thoại, cơ chế tái định cư, cơ chế giám sát độc lập. Cần luật hóa yêu cầu phải có hội đồng thương lượng độc lập, mời tổ chức định giá đất uy tín, công khai minh bạch toàn bộ hồ sơ" - ông Hà Sỹ Đồng đề nghị.

Về điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng - an ninh hoặc phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, ĐB Hà Sỹ Đồng góp ý nên làm rõ tiêu chí thế nào là lợi ích quốc gia, công cộng, đồng thời phải gắn với yêu cầu hoàn thành tái định cư trước khi thu hồi, bảo đảm cho người dân có nơi ở mới, có sinh kế, có khả năng bắt đầu lại cuộc sống. "Luật Đất đai và nghị quyết chỉ thực sự đi vào đời sống khi người dân không bị mất đất và rơi vào khó khăn, mà được hỗ trợ để sống tốt hơn. Đó mới là mục tiêu cuối cùng của chính sách" - ĐB Hà Sỹ Đồng bày tỏ.

Hài hòa lợi ích các bên

ĐB Đàng Thị Mỹ Hương (Khánh Hòa) đề nghị bắt buộc lấy ý kiến người dân và đối thoại nếu tỉ lệ đồng ý dưới 75%, đồng thời yêu cầu lưu hồ sơ lấy ý kiến để bảo đảm minh bạch và trách nhiệm giải trình. Về bồi thường hỗ trợ tái định cư, ĐB Hương cũng đề nghị quy định hỗ trợ sinh kế bao gồm đào tạo nghề, vốn sản xuất và các biện pháp tái lập sinh kế, đồng thời đánh giá định kỳ tính hiệu quả của chính sách.

Liên quan tài sản trên đất, nhiều ĐB đề xuất thống nhất quy định bồi thường bằng giá trị xây dựng mới đối với toàn bộ nhà ở, công trình khi phần còn lại không bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật.

ĐB Trần Chí Cường (Đà Nẵng) đề nghị chọn phương án: Nếu tổng chi phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư xác định là thấp hơn mức bình quân thỏa thuận (do giá thỏa thuận) thì người bị thu hồi được nhận thêm phần tiền thiếu đó. Phần chênh lệch này do nhà đầu tư bỏ tiền ra thanh toán bằng tiền và được tính vào trong chi phí dự án. "Việc nhà nước thu hồi đất để tháo gỡ khó khăn, tránh kéo dài thời gian thực hiện dự án là cần thiết. Tuy nhiên, phải bảo đảm lợi ích hợp pháp của người dân, người bị thu hồi đất" - ĐB Cường nói.