Trên nóng dưới lạnh, thậm chí rất lạnh

Cải thiện môi trường kinh doanh, cắt bỏ điều kiện kinh doanh bất hợp lý đã được triển khai từ lâu. Nếu ví các bộ như những con tàu, thì có bộ đã đi đến ga cuối cùng, có bộ chưa vào ga đầu tiên, ga xuất phát. Đó là tình trạng chưa đồng đều hiện nay

Trên nóng dưới lạnh, thậm chí rất lạnh

TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), đã ví von như trên khi nói về môi trường kinh doanh, cắt giảm điều kiện kinh doanh tại Hội nghị quốc tế cùng chủ đề ngày 15/3.

Chính phủ đặt ra mục tiêu giảm từ 1/3 đến 1/2 số điều kiện kinh doanh hiện hành. Tuy nhiên, theo thống kê của CIEM, chỉ có Bộ Công Thương là đã trình để Chính phủ ban hành Nghị định 08 và đạt được mục tiêu bỏ hơn một nửa số điều kiện kinh doanh.

Môi trường kinh doanh của Việt Nam vẫn thua nhiều nước trong Đông Nam Á

Bộ Xây dựng cũng thực sự quyết liệt, không những đề xuất bãi bỏ điều kiện kinh doanh mà còn mong muốn loại bỏ cả ngành nghề kinh doanh có điều kiện trong danh mục của Luật Đầu tư 2014. Bộ này đề xuất bãi bỏ 89 điều kiện kinh doanh, đạt 44%, tức là nằm trong khoảng 1/3-1/2 số điều kiện kinh doanh. Còn lại, Bộ NN-PTNT đã có phương án bãi bỏ sửa đổi tuy nhiên số đề xuất bãi bỏ chưa đạt được mục tiêu đề ra.

Các bộ khác phần lớn hiện mới ở mức rà soát, chưa có phương án thay đổi cho nên chưa đề xuất được số lượng điều kiện kinh doanh cần bãi bỏ, thậm chí có một số bộ chưa rà soát hoặc có rà soát nhưng chưa thấy kết quả.

“Như vậy, tốc độ cắt giảm các điều kiện kinh doanh không đồng đều. Tính ra các phương án cắt giảm hiện nay chưa đạt được mục tiêu bãi bỏ 1/3-1/2 số điều kiện kinh doanh”, ông Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.

Lấy hình ảnh ví von các bộ như những con tàu, ông Cung cho rằng: Có bộ đã đi đến ga cuối cùng, có bộ chưa vào ga đầu tiên, ga xuất phát.

“Tình trạng trên nóng dưới lạnh vẫn còn. Thủ tướng, phó Thủ tướng nóng nhưng bộ trưởng vẫn lạnh, Chủ tịch các tỉnh, thành phố vẫn lạnh. Bộ trưởng nóng thì chuyên viên lạnh, có nơi còn rất lạnh”, ông Nguyễn Đình Cung thẳng thắn.

Theo ông Cung, ngay cả một số hiệp hội doanh nghiệp cũng chưa thực sự nóng, chưa chủ động đóng góp vào nỗ lực chung cải thiện môi trường kinh doanh.

“Nếu tất cả các bộ trưởng, chủ tịch đều nóng thì tôi cho rằng đó là yếu tố quyết định đạt được kết quả đồng đều toàn diện, đúng mục tiêu Chính phủ đề ra”, Viện trưởng CIEM đánh giá.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan thẳng thắn: Kỷ cương hoàn toàn không nghiêm trong bộ máy khiến cho lãnh đạo nhà nước đều phải nói là trên nóng dưới lạnh.

Phải làm cho “nóng đều”

Bốn năm gần đây, thứ hạng môi trường kinh doanh của Việt Nam liên tục được cải thiện, trong đó năm 2017 tăng 14 bậc (từ vị trí 82 lên vị trí 68), đây là mức cải thiện thứ hạng nhiều nhất kể từ năm 2008. Tuy vậy, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Văn Trung đánh giá: Tốc độ triển khai thực hiện chưa đồng đều, một số nơi thực hiện còn rất chậm. Do đó, nhiều chỉ tiêu chưa đạt được mục tiêu đề ra, chưa thu hẹp được khoảng cách về chất lượng môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh so với các quốc gia trong khu vực.

Bộ Công Thương nổi lên là Bộ có nhiều cải thiện về cắt bỏ điều kiện kinh doanh.

Sang đến năm 2018, Chính phủ vẫn tiếp tục đặt mục tiêu cao hơn, toàn diện hơn. Dự thảo Nghị quyết 19/2018 (đang gửi các Bộ, ngành, địa phương để lấy ý kiến) duy trì mục tiêu về cải thiện môi trường kinh doanh, nhấn mạnh cải cách điều kiện kinh doanh và quản lý chuyên ngành; bổ sung thêm mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh ngành logistics và ngành du lịch để hỗ trợ tái cơ cấu kinh tế nói chung và cơ cấu ngành nói riêng, thúc đẩy tăng năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư mong mỏi các ý kiến, giải pháp đưa ra có thể tạo ra kết quả “theo cấp số nhân, cấp lũy thừa” trong cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Nói rõ hơn về nội dung dự thảo Nghị quyết 19/2018, ông Nguyễn Đình Cung cho biết: Chính phủ muốn tạo một áp lực và kỷ luật hành chính mạnh mẽ hơn với các chỉ số thứ hạng còn thấp và không có cải thiện trong những năm vừa qua, nhất là khởi sự kinh doanh, đăng ký sở hữu tài sản, giao dịch qua biên giới,... Ngoài ra, Chính phủ tiếp tục thúc đẩy giảm 1/2-1/3 điều kiện kinh doanh, giảm 20-30% số ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện của Luật Đầu tư hiện nay vẫn còn 243 ngành nghề thuộc diện “có điều kiện”. Nếu giảm 20% nghĩa là 48 ngành nghề kinh doanh có điều kiện bị loại bỏ ra. Nếu làm được 30% thì hơn 70 ngành nghề kinh doanh có điều kiện bị loại bỏ ra”, ông Nguyễn Đình Cung tính toán.

Chia sẻ với ý kiến của các nhà nghiên cứu, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam cho rằng ngoài tình trạng “trên nóng dưới lạnh” còn tình trạng nóng ấm không đều. Vì trước đây chỉ yếu tập trung vào một số chỉ tiêu chính nên chỉ một vài bộ ngành liên quan có sức ép để nóng. Bộ Công Thương, Bộ Y tế, Bộ Tài chính nhắc đến nhiều vì có nhiều vấn đề liên quan. Cho nên năm nay cần cố gắng để “nóng đều”.

Đánh giá mục tiêu Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề ra về cải thiện môi trường kinh doanh, Phó Thủ tướng cho rằng: Chúng ta nỗ lực, nhưng nếu không nỗ lực vượt bậc thì không cải thiện được chứ đừng nói giữ được vị thế hay cải thiện vượt bậc. “Phải nỗ lực phi thường mới vượt bậc được”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Lương Bằng