Trung Quốc khiến thế giới choáng váng: Xây trung tâm AI ở độ cao 3.600 mét, phủ kín 420 km2 bằng tấm pin mặt trời

Trên cao nguyên Tây Tạng – nơi được mệnh danh là “mái nhà của thế giới” – Trung Quốc vừa dựng lên một biểu tượng mới của kỷ nguyên năng lượng: hơn 162 dặm vuông (tương đương 420 km2) phủ kín bởi những tấm pin mặt trời lấp lánh, trải dài đến tận chân trời. Dự án này, mang tên Qinghai–Tibet Ultra Solar Base, không chỉ là công trình năng lượng tái tạo lớn nhất thế giới ở vùng núi cao, mà còn là một tuyên ngôn rõ ràng về tham vọng của Bắc Kinh: dẫn đầu cuộc cách mạng năng lượng xanh toàn cầu.

Ở độ cao hơn 4.500 mét so với mực nước biển, nơi không khí loãng, gió mạnh và mặt trời chiếu rọi hơn 3.000 giờ mỗi năm, những tấm pin quang điện khổng lồ hấp thu từng tia nắng, chuyển hóa thành nguồn điện đủ cung cấp cho hơn 20 triệu hộ gia đình. Với công suất 25 gigawatt, dự án này có thể sánh ngang với sản lượng điện của toàn bộ một quốc gia cỡ nhỏ như Bỉ.

Điều kiện tự nhiên của cao nguyên Tây Tạng vốn khắc nghiệt nhưng lại lý tưởng cho điện mặt trời: không khí khô, nhiệt độ thấp, bức xạ cao giúp tăng hiệu suất chuyển đổi năng lượng. Hàng triệu tấm pin được lắp ghép thành từng mảng đều tăm tắp, phản chiếu ánh sáng như biển gương khổng lồ giữa vùng đất hoang vu. Tất cả được nối liền bằng hệ thống siêu truyền tải điện cao áp (UHV) – công nghệ mà Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới. Nhờ đó, năng lượng thu được từ nơi xa xôi nhất cũng có thể truyền về các trung tâm công nghiệp ở Thượng Hải, Quảng Châu hay Thâm Quyến.

Dự án tại Qinghai chỉ là một mảnh ghép trong kế hoạch “Western Energy Corridor” – chuỗi siêu trang trại năng lượng mặt trời và gió trải dài khắp vùng tây bắc khô cằn. Tầm nhìn của Bắc Kinh là tái thiết cấu trúc năng lượng quốc gia: phía tây sản xuất, phía đông tiêu thụ, tất cả được kết nối bằng những “mạch máu điện” xuyên qua sa mạc, núi non và thảo nguyên. Nếu thế kỷ 20 là thời đại của dầu mỏ, thì Trung Quốc đang muốn khiến thế kỷ 21 trở thành thời đại của ánh sáng – và họ là người kiểm soát nguồn sáng ấy.

Hiện nay, Trung Quốc chiếm hơn 80% sản lượng pin mặt trời toàn cầu, từ polysilicon đến module hoàn chỉnh. Những cái tên như LONGi, JA Solar hay Tongwei đã trở thành các “gã khổng lồ” năng lượng mới, đưa Trung Quốc vượt xa Mỹ và châu Âu về công nghệ lẫn quy mô sản xuất. Theo International Energy Agency, chi phí sản xuất pin mặt trời tại Trung Quốc thấp hơn 40% so với phương Tây – một lợi thế khiến phần lớn các quốc gia buộc phải nhập khẩu từ Bắc Kinh.

Các chuyên gia đánh giá, dự án Qinghai–Tibet là mắt xích quan trọng trong hành trình hướng đến mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2060 của Trung Quốc. Tính đến giữa năm 2025, quốc gia này đã lắp đặt hơn 700 gigawatt điện mặt trời – nhiều hơn tổng công suất của Mỹ, châu Âu và Ấn Độ cộng lại. Nếu duy trì tốc độ này, đến năm 2030 Trung Quốc có thể chiếm hơn 1/4 tổng công suất điện toàn cầu.

Tuy nhiên, bức tranh năng lượng của Trung Quốc không hoàn toàn “xanh”. Than đá vẫn chiếm hơn 55% sản lượng điện quốc gia, và chỉ riêng năm 2024, nước này đã phê duyệt thêm 100 GW công suất điện than mới, theo Global Energy Monitor. Dù năng lượng mặt trời và gió tăng mạnh, phần lớn công suất vẫn bị “thắt cổ chai” do hạ tầng truyền tải chưa hoàn thiện, khiến một lượng đáng kể điện tái tạo bị lãng phí.

Các nhà quan sát môi trường cũng cảnh báo những rủi ro sinh thái ở cao nguyên Tây Tạng – một trong những hệ sinh thái mong manh nhất hành tinh. Việc san phẳng đất, lắp đặt hàng triệu tấm pin có thể làm thay đổi cấu trúc nhiệt địa phương và ảnh hưởng đến quần thể động vật hoang dã. Dẫu vậy, đối với Bắc Kinh, lợi ích chiến lược – từ năng lượng, chính trị đến công nghiệp – vẫn vượt trội hơn mọi rủi ro.

Tham vọng năng lượng xanh của Trung Quốc không đơn thuần là giảm phát thải. Đó là cuộc tái định hình quyền lực toàn cầu bằng công nghệ sạch. Bằng việc đầu tư vào hạ tầng khổng lồ, nắm giữ chuỗi cung ứng và xuất khẩu năng lượng xanh ra khắp thế giới, Bắc Kinh đang định nghĩa lại vị thế siêu cường trong thế kỷ mới – không còn dựa vào dầu mỏ, mà bằng mặt trời và gió.

Khi những tia nắng chiếu xuống cao nguyên Tây Tạng, phản chiếu qua biển pin vô tận, người ta không chỉ nhìn thấy tham vọng năng lượng của một quốc gia, mà còn thấy rõ chiến lược quyền lực của thế kỷ 21: biến ánh sáng thành sức mạnh, biến năng lượng tái tạo thành biểu tượng của tầm ảnh hưởng. Trung Quốc đang không chỉ theo đuổi năng lượng xanh – quốc gia này đang dẫn dắt một trật tự năng lượng mới, nơi mỗi tia sáng mặt trời cũng mang theo dấu ấn của quyền lực Made in China.

Không chỉ dừng lại ở tấm pin mặt trời, trên cao nguyên Tây Tạng ấy, Bắc Kinh còn đưa vào hoạt động trung tâm siêu máy tính trí tuệ nhân tạo (AI ) mang tên Yajiang‑1—một phần cốt lõi của dự án chiến lược quốc gia “Đông Dữ liệu, Tây Tính toán” (Eastern Data, Western Computing).

Được đặt ở độ cao gần 3.600 mét, trung tâm này tận dụng khí hậu lạnh tự nhiên, nguồn năng lượng mặt trời dồi dào và hệ thống tái sử dụng nhiệt thải để tối ưu hóa chi phí vận hành dữ liệu khổng lồ phục vụ huấn luyện AI . Cơ sở ban đầu triển khai hơn 256 máy chủ AI tối ưu, cung cấp tổng công suất xử lý khoảng 2.000 petaflops (đơn vị đo lường số phép toán dấu phẩy động mỗi giây), đủ mạnh để thực hiện hàng triệu giờ xử lý tính toán mỗi năm.

Theo SCMP, Yajiang‑1 đánh dấu bước mở rộng đầu tiên của chương trình quốc gia trên vùng cao nguyên. Trung tâm được phát triển dựa trên sự hợp tác giữa Tibet Yarlung Zangbo Computing Technology Company và chính quyền địa phương, với cam kết đưa Tây Tạng trở thành vùng tiên phong trong mô hình kinh tế số cao nguyên. Han Shuangshuang, giám đốc công ty, cho biết Yajiang‑1 sẽ thúc đẩy đổi mới trong các lĩnh vực như huấn luyện AI , xe tự vận hành, chăm sóc sức khỏe thông minh và giám sát hệ sinh thái mới.

Động lực chính của dự án là chiến lược vận hành dữ liệu vốn được Bắc Kinh khởi động từ năm 2022: dịch chuyển công việc xử lý dữ liệu năng lượng cao từ các thành phố lớn phía Đông sang vùng miền núi phía Tây có năng lượng tái tạo dồi dào như thủy điện, năng lượng mặt trời, gió và nhiệt độ thấp tự nhiên, giúp giảm chi phí làm mát trung tâm dữ liệu đáng kể . Thay vì đặt các siêu máy tính trong thành phố nhiệt độ cao tiêu thụ điện cho làm mát, Bắc Kinh chọn tận dụng tự nhiên như một “tủ làm lạnh miễn phí”.

Theo: The NY Times, WSJ, SCMP