Vì sao mua chứng chỉ quỹ ETF là lựa chọn tốt nhất cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ?

Trên thị trường cổ phiếu, có hàng ngàn công ty đang niêm yết, thu hút các nhà đầu tư tham gia giao dịch hay đầu tư kiếm lời. Một bộ phận trong số họ là những nhà đầu tư chuyên nghiệp, tức là các quỹ đầu tư, các định chế tài chính được quản lý bởi những chuyên gia có nền tảng vững chắc từ kinh tễ vĩ mô cho tới những hiểu biết chuyên sâu về tài chính doanh nghiệp.

Tuy nhiên, ở những thị trường chứng khoán mới phát triển như Việt Nam, số lượng lớn những người tham gia thị trường cổ phiếu là các nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, với sự hạn chế cả về vốn và hiểu biết. Theo thống kê của một công ty cung cấp dữ liệu tài chính lớn trong nước, nhà đầu tư cá nhân chiếm khoảng 3/4 giá trị giao dịch hàng ngày tại Sở giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh (HOSE).

Ở những năm thuận lợi nhất của thị trường chứng khoán, chẳng hạn giai đoạn 2016 – 2017, mỗi năm có khoảng gần 50% số lượng cổ phiếu đạt mức tăng trưởng dương về giá. Trong hầu hết các năm khác, tỷ lệ này chỉ ở khoảng dưới 30%. Số nhà đầu tư cá nhân kiếm được tiền trên thị trường chứng khoán mỗi năm thậm chí còn thấp hơn con số đó. Trong hầu hết các diễn đàn mà nhà đầu tư tham gia thảo luận sôi nổi, số người kiếm được tiền từ thị trường chỉ vào khoảng 3 – 5%.

Con số này mặc dù chưa được kiểm chứng trên mẫu số lớn, nhưng hầu hết các khảo sát quy mô nhỏ đều thừa nhận tỷ lệ tương tự. Đáng tiếc hơn, trong khi các nhà đầu tư cá nhân thiếu hiểu biết đều bắt đầu tham gia thị trường với tâm trạng hào hứng và tự tin, thì phần lớn trong số họ nhanh chóng rút khỏi thị trường trong tình trạng thua lỗ nghiêm trọng.

Thị trường chứng khoán chứa đựng nhiều cơ hội lớn nếu nhà đầu tư lựa chọn đúng cổ phiếu, nhưng cũng là nơi lấy đi hầu hết tiền của những lựa chọn sai lầm. Bởi đây là chỗ mà các doanh nghiệp huy động vốn, chứ không phải nơi tạo ra giá trị gia tăng cho nhà đầu tư. Dòng tiền thực sự lưu chuyển trên thị trường đến từ 2 nguồn chính, bao gồm nhà đầu tư chi tiền mua cổ phiếu, và từ doanh nghiệp thông qua cổ tức bằng tiền mặt. Thói quen lướt sóng ngắn hạn cổ phiếu đã bào mòn phần lớn tiền của nhà đầu tư cá nhân với các loại phí giao dịch hoặc các khoản cắt lỗ. Trong khi số lượng cổ phiếu tăng giá trong ngắn hạn rất ít, vì quá trình phản ánh hiệu quả kinh doanh vào giá trị thị trường có thể kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm trời.

Tuy vậy, với các nhà đầu tư cá nhân thực sự kiên nhẫn, họ hoàn toàn có thể kiếm được lợi nhuận từ đầu tư chứng khoán, kể cả khi không có đủ các kiến thức chuyên sâu về vĩ mô hay doanh nghiệp. Không phải bởi việc lựa chọn cổ phiếu và nắm giữ dài hạn, mà bằng việc nắm giữ danh mục toàn thị trường thông qua việc đầu tư vào các quỹ chỉ số thị trường (Exchange-Traded Fund – ETF).

Trong vòng 10 năm qua, chỉ số VN-Index tăng trưởng trung bình khoảng hơn 10% mỗi năm. Kể từ khi chỉ số này được tính toán lần đầu vào tháng 7/2000 với chỉ 2 cổ phiếu thành phần, tới nay mức tăng trưởng bình quân hàng năm là 13,5%. Thành tích này vượt trội so với lãi suất tiền gửi tiết kiệm, thắng được sự xói mòn của lạm phát và cao hơn tỷ suất sinh lời của nhiều loại tài sản đầu tư phổ biến hiện nay. Quan trọng nhất, trong dài hạn, tỷ suất tăng trưởng của chỉ số là vượt trội so với hầu hết các cổ phiếu riêng lẻ.

Khác với các quỹ tương hỗ hoặc quỹ đóng ít dành cho nhà đầu tư cá nhân, ETFs còn có hai lợi thế mạnh mẽ mà nhà đầu tư cá nhân không thể đạt được. Thứ nhất là chi phí thấp. Danh mục đầu tư của các ETF được phân bổ theo danh mục các cổ phiếu trong rổ chỉ số với cùng một tỷ trọng, do đó, các ETF hầu như không phải tốn các khoản chi phí khổng lồ để trả cho các chuyên gia phân tích và các nhà quản lý quỹ, mà vẫn đảm bảo tỷ suất sinh lời hấp dẫn trong dài hạn. Các chi phí về thuế hay chi phí giao dịch của ETFs cũng rất thấp, bởi hầu như các ETFs chỉ mua các cổ phiếu được giao dịch dễ dàng và công khia trên sàn.

Thứ hai là lợi thế đa dạng hóa. Hầu như không một nhà đầu tư cá nhân có đủ tiền và công sức để phân bổ vốn đối với toàn bộ cổ phiếu trong một rổ chỉ số. Chỉ các ETFs, với hệ thống tính toán và giao dịch được hỗ trợ bởi máy tính và quy mô vốn lớn, mới làm được việc này.

Jack Bogle, người sáng lập ra Tập đoàn Vanguard khổng lồ sở hữu quỹ chỉ số đầu tiên trên thế giới, trong một bài viết đầy tâm huyết từ năm 2007 đã nhấn mạnh rằng, trong khi nhà đầu tư cá nhân luôn cố gắng tìm kiếm các quy tắc phức tạp mà trên thực tế họ không bao giờ áp dụng được, thì cách kiếm lời hiệu quả nhất dành cho họ lại cực kỳ đơn giản. Ông nêu ra 4 nguyên tắc ngắn gọn nhưng đặc biệt có ý nghĩa: tối thiểu chi phí đầu tư, đa dạng hóa, phân bổ các loại tài sản (cổ phiếu, trái phiếu), và kiên nhẫn. Chính những triết lý rất thực tế này đã đưa ETFs trở thành ngành công nghiệp lớn mạnh, nắm giữ lượng vốn nhiều nhất trên thế giới tài chính hiện nay.

Thực tế đã chứng minh, chỉ số luôn được dẫn dắt tăng trưởng, bởi một vài hoặc nhiều các công ty tốt được lựa chọn qua từng giai đoạn để thêm vào. Trong khi các cổ phiếu tăng giảm theo vòng đời tồn tại của doanh nghiệp, thì các chỉ số chứng khoán lại luôn đi lên, bởi khi có một doanh nghiêp chấm dứt vòng đời hoạt động và cổ phiếu của nó trở nên hết giá trị, thì có nhiều doanh nghiệp mới với ngành nghề thời thượng phát triển khác được niêm yết. Các nhà đầu tư cá nhân, với hiểu biết hạn chế nhưng có đủ sự kiên nhẫn, hoàn toàn có thể kiếm lời bằng cách đặt cược vào sự đi lên tất yếu của nền kinh tế trong dài hạn.