Vì sao thu hút FDI từ các đối tác CPTPP giảm mạnh?

"Báo cáo Việt Nam sau 2 năm thực thi CPTPP từ góc nhìn doanh nghiệp" do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam thực hiện vừa được công bố cho thấy, thu hút đầu tư nước ngoài năm đầu thực thi Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương CPTPP không mấy khả quan.

THU HÚT FDI TỪ CÁC ĐỐI TÁC CPTPP GIẢM 

Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong năm 2019, Việt Nam thu hút xấp xỉ 9,5 tỷ USD vốn đầu tư từ các nước CPTPP, giảm gần 36% so với năm 2018. Trong đó, vốn đăng ký cấp mới giảm 51,3% so với năm 2018; vốn đăng ký tăng thêm giảm 50,6%; giá trị góp vốn mua cổ phần tăng 36,5%.

Đáng chú ý, trong khi tổng số vốn đăng ký giảm, số dự án cấp mới lại tăng hơn 13% so với năm 2018. Quy mô trung bình các dự án FDI mới từ các nước CPTPP giảm mạnh trong năm 2019 so với năm trước đó. Từ gần 11 triệu USD/dự án năm 2018 giảm xuống còn khoảng 4,7 triệu USD/dự án năm 2019 (giảm 56,9%).

Xét theo từng đối tác, đầu tư từ Nhật Bản vào Việt Nam có mức giảm sâu nhất về giá trị. Từ gần 9 tỷ USD năm 2018 giảm xuống còn hơn 4 tỷ USD năm 2019, tương đương 52%. Vốn FDI giảm mạnh từ các nguồn truyền thống như Australia giảm gần 63%, Malaysia giảm 50%.

Như vậy, trên bình diện chung, trong so sánh với kết quả thu hút đầu tư nước ngoài nói chung của Việt Nam năm 2019, thu hút đầu tư từ các đối tác CPTPP dường như kém lạc quan hơn.

Cụ thể, báo cáo của VCCI phân tích, vốn FDI từ các nguồn CPTPP giảm gần 36% thì tổng vốn FDI thu hút được năm 2019 của Việt Nam vẫn tăng trên 7%. Đặc biệt, vốn đăng ký mới từ CPTPP giảm trên 51 thì tổng vốn đầu tư đăng ký mới từ tất cả các đối tác mặc dù cũng giảm nhưng chỉ ở mức gần 7%.

Quy mô dự án cũng tương tự, dù cả các dự án từ các đối tác CPTPP và từ thế giới đều giảm, nhưng tốc độ giảm ở các đối tác CPTPP cao gấp 2 lần so với trung bình chung (tương ứng là giảm 56,9% và giảm 26,9%).

Có thể nói, bức tranh FDI chung không mấy sáng sủa của năm 2019, mảng đầu tư nước ngoài từ các đối tác CPTPP "tối màu" hơn đáng kể. Nếu soi chiếu với số liệu đầu tư ra nước ngoài của các nước đối tác thì tình hình còn kém khả quan hơn khi mà tổng đầu tư ra nước ngoài (chỉ tính đầu tư trực tiếp) trên toàn thế giới cũng như từ các nước CPTPP trong năm 2019 đều tăng (lần lượt là tăng 33,19% và 51,25%) so với năm 2018.

VẪN CÒN NHIỀU ĐIỂM SÁNG 

Một số lý do báo cáo đưa ra nhằm lý giải phần nào kết quả thu hút FDI từ các nước CPTPP không mấy khả quan này.

Trước hết, đó là năm 2018 vốn FDI từ Nhật Bản vào Việt Nam tăng đột biến nhờ dự án Thành phố thông minh tại Đông Anh (Hà Nội) của Sumitomo Corporation với tổng vốn đầu tư 4,138 tỷ USD. Chỉ một dự án này đã chiếm tới gần 30% tổng số vốn đầu tư FDI từ các đối tác CPTPP năm 2018.

Đến năm 2019 không có dự án nào lớn như vậy. Nên sự sụt giảm ở mức 35,9% trong bối cảnh sụt giảm chung trong thu hút FDI của Việt Nam trong năm nay cũng là điều có thể dự đoán trước.

Bên cạnh đó, các cam kết về thể chế cần nhiều thời gian hơn để phát huy tác dụng. Còn cam kết mở cửa thị trường trong CPTPP lại phần lớn có lộ trình dài, chưa thực hiện ngay trong 2 năm đầu thực thi.

Song nhìn một cách tích cực hơn, báo cáo cho rằng, bức tranh thu hút đầu tư năm 2019 từ các đối tác CPTPP vẫn có điểm sáng. Mặc dù các dự án vốn FDI từ các đối tác CPTPP năm 2019 giảm mạnh về quy mô vốn trung bình so với năm 2018, trong so sánh về giá trị, quy mô các dự án từ các đối tác CPTPP vẫn cao hơn 9,5% so với quy mô vốn trung bình của các dự án FDI từ tất cả các nguồn.

Hơn nữa, không giống như xuất nhập khẩu hàng hoá, các quyết định đầu tư cần một khoảng thời gian nhất định để cân nhắc nhiều yếu tố liên quan. Vì vậy, ngay cả với các cam kết mở cửa dịch vụ và đầu tư ngay khi CPTPP có hiệu lực, vẫn cần một độ lùi thời gian đáng kể để các cam kết này có tác động vào thực tế.

Mặt khác, dù vốn đầu tư từ các nguồn truyền thống trong CPTPP đều giảm trong năm 2019, vốn FDI từ các đối tác mới trong CPTPP vào Việt Nam (Canada, Mexico) hoặc các đối tác truyền thống nhỏ (Brunei, New Zealand) lại được cải thiện tích cực trong năm 2019. Điều này một lần nữa cho thấy CPTPP đang tạo ra các tác động tích cực đối với các đối tác mới.

Nhìn sang năm 2020, báo cáo cho rằng, so với bức tranh ảm đạm của năm 2019, thu hút đầu tư từ CPTPP năm 2020 dường như khả quan hơn. Cụ thể, số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam năm 2020 đạt 28,5 tỷ USD, giảm gần 25% so với cùng kỳ năm 2019. Trong khi đó, vốn FDI từ các đối tác CPTPP cùng giai đoạn đạt 11,8 tỷ USD, tăng 24,4% so với cùng kỳ.

"CPTPP và các FTA đang góp phần tạo ra sức hấp dẫn riêng của Việt Nam trong thu hút nguồn vốn FDI chuyển dịch từ Trung Quốc dưới ảnh hưởng của dịch Covid-19", báo cáo nhận định.