Vươn tới quỹ đạo không gian vũ trụ: Khát vọng làm chủ bầu trời Việt Nam

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào kỷ nguyên vươn mình, mong ước làm chủ công nghệ tiếp tục hiện hữu rõ ràng. Trên con đường chinh phục những thử thách mới, chúng ta đối diện với thách thức nhưng cũng đồng thời tận dụng nhiều những cơ hội để bứt phá. Giấc mơ hiện đại hóa ngày nay đang được xây bằng đường sắt, bằng chip bán dẫn và bằng tên lửa, vệ tinh .

Với nỗ lực vun đắp ước mơ này, talkshow “Kiến tạo đất nước” với chủ đề “Vươn tới quỹ đạo không gian vũ trụ” đã đưa khán giả đến gần hơn với một lĩnh vực tưởng chừng xa xôi nhưng vốn vẫn gắn bó mật thiết với đời sống thường nhật: công nghệ vũ trụ. 

LOTUSat-1 - bước ngoặt công nghệ radar của Việt Nam

Mở đầu chương trình, một bài toán thực tế được đưa ra: chính quyền địa phương cần bản đồ ngập úng theo giờ để sơ tán dân, nông dân cần biết tình trạng ruộng đồng, ngư dân xa bờ phải nắm chắc sóng, gió và dòng chảy trước khi ra khơi. Hiện nay, hầu hết các “câu trả lời” phải mua từ vệ tinh nước ngoài, vừa tốn kém vừa chậm trễ.

Sắp tới, bài toán hóc búa này sẽ được giải quyết bằng LOTUSat-1 - vệ tinh công nghệ radar đầu tiên do người Việt thiết kế, tích hợp và điều khiển. Điểm đặc biệt của LOTUSat-1 là khả năng chụp xuyên mây, hoạt động cả ngày lẫn đêm trong mọi điều kiện thời tiết. Vệ tinh đã hoàn thành toàn bộ quá trình thử nghiệm nghiêm ngặt tại Nhật Bản và đang chờ ngày phóng lên quỹ đạo. Trạm thu và hệ thống xử lý ảnh tại Hòa Lạc cũng đã sẵn sàng tiếp nhận dòng dữ liệu radar đầu tiên.

Theo PGS.TS Phạm Anh Tuấn - khách mời của talkshow và cũng chính là người dẫn dắt dự án, LOTUSat-1 sẽ hỗ trợ đắc lực cho nông nghiệp chính xác, cảnh báo lũ, giám sát sạt lở bờ biển và phục vụ quy hoạch giao thông. Không chỉ vậy, nó còn là công cụ quan trọng trong an ninh - quốc phòng, giúp phát hiện tàu lạ, vệt dầu tràn và các tai nạn môi trường. Ông nhấn mạnh, nếu không có ảnh vệ tinh , chúng ta sẽ khó phát hiện sớm những sự cố như vụ Formosa trong quá khứ.

Đào tạo nhân lực - nền móng của hành trình vũ trụ

Không chỉ là câu chuyện về công nghệ, talkshow nhiều lần nhấn mạnh yếu tố con người. PGS.TS Phạm Anh Tuấn cho biết Trung tâm Vũ trụ Việt Nam ngay từ đầu đã xác định nhân lực là quan trọng nhất. Trung tâm đã hợp tác với các trường đại học lớn như Đại học Công nghệ - ĐHQG Hà Nội, Đại học Quốc tế - ĐHQG TP.HCM và Đại học Việt - Pháp, qua đó hình thành các bộ môn và khoa về hàng không vũ trụ.

Từ các dự án hợp tác quốc tế, 36 kỹ sư trẻ Việt Nam đã được cử sang Nhật Bản đào tạo tại 5 trường đại học, tham gia chế tạo vệ tinh MicroDragon và phóng thành công vào năm 2019. Bên cạnh đó, Trung tâm Khám phá Vũ trụ cũng được xây dựng để nuôi dưỡng đam mê, khơi gợi cảm hứng cho thế hệ trẻ từ những bước đi đầu tiên.

Khơi dậy đam mê vũ trụ trong giới trẻ

Theo PGS.TS Phạm Anh Tuấn , để trở thành một mắt xích trong các dự án như LOTUSat-1, điều quan trọng nhất với các bạn trẻ là niềm đam mê và cảm hứng. Ông khẳng định vũ trụ không hề xa vời, bởi chúng ta đang sử dụng công nghệ vũ trụ mỗi ngày: từ dự báo thời tiết, GPS, logistics cho đến dịch vụ giao hàng. Khi nhận thấy công nghệ vũ trụ gắn bó thiết thực với đời sống, giới trẻ sẽ có thêm động lực để cống hiến.

Lộ trình 5-10 năm: từ vệ tinh 200kg đến chùm vệ tinh quan sát Trái Đất

Talkshow cũng đề cập đến tầm nhìn dài hạn. Sau gần 20 năm phát triển, công nghệ vũ trụ Việt Nam đứng trước cơ hội lớn với những định hướng chiến lược cấp quốc gia. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị xác định công nghệ vũ trụ là công nghệ chiến lược, trong khi Thủ tướng đã phê duyệt vệ tinh tầm thấp là sản phẩm chiến lược.

Theo PGS.TS Phạm Anh Tuấn , mục tiêu đến năm 2030 - 2040 là làm chủ toàn bộ quy trình thiết kế, chế tạo, tích hợp và thử nghiệm vệ tinh tại Việt Nam, hướng đến chế tạo vệ tinh nặng 200kg và hình thành chùm vệ tinh quan sát Trái Đất. Song song với đó, Trung tâm Dữ liệu Vệ tinh Quốc gia sẽ được xây dựng, coi dữ liệu vệ tinh như nguồn tài nguyên “dầu thô” để phục vụ nông nghiệp, môi trường, giao thông và an ninh.

Tinh thần “Kiến tạo dân tộc - Tự hào Việt Nam”

Trong talkshow, PGS.TS Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh không gian vũ trụ là một trong năm không gian quốc gia cần bảo vệ, bên cạnh đất liền, vùng trời, vùng biển và không gian mạng. Tinh thần “Kiến tạo dân tộc - Tự hào Việt Nam” được thể hiện rõ qua giấc mơ làm chủ bầu trời. Trung tâm Khám phá Vũ trụ chính là nơi để người trẻ cảm thấy vũ trụ gần gũi, từ đó tìm thấy cảm hứng tham gia vào sự nghiệp không gian của đất nước.

Dữ liệu vệ tinh - tài sản quốc gia, nguồn lực ASEAN

Một trong những điểm nhấn của chương trình là câu chuyện về dữ liệu vệ tinh . Việt Nam không chỉ phóng vệ tinh cho riêng mình mà còn hướng tới trở thành trung tâm chia sẻ dữ liệu không gian trong khu vực ASEAN. Trung tâm Dữ liệu Vệ tinh Quốc gia sẽ tích hợp dữ liệu từ Việt Nam cũng như Mỹ, Nhật, châu Âu.

Điều quan trọng, theo PGS.TS Phạm Anh Tuấn , là phải sử dụng hiệu quả khối dữ liệu khổng lồ này. Trung tâm đã và sẽ mở nhiều lớp đào tạo cho cán bộ các bộ ngành, địa phương về cách khai thác ảnh vệ tinh . Dự án Vietnam Data Cube cũng đã tập hợp dữ liệu vệ tinh từ hàng chục năm qua, sẵn sàng phục vụ phát triển kinh tế – xã hội và bảo đảm an ninh quốc gia.

Câu chuyện truyền cảm hứng của người đứng đầu

Trong phần cuối talkshow, khán giả được lắng nghe câu chuyện đầy cảm xúc về hành trình cá nhân của PGS.TS Phạm Anh Tuấn . Cảm hứng bắt đầu từ sự kiện phi hành gia Phạm Tuân bay vào vũ trụ, đến kỷ niệm được thầy giáo người Đức nhắn nhủ “chân trời còn rộng lớn lắm”, khiến ông quyết tâm học hành nghiêm túc và bảo vệ luận án tiến sĩ ở tuổi 25.

Cuốn sách “Thế giới rộng lớn và có nhiều việc phải làm” mà ông đọc xong trong 7 tiếng trên đường về nước cũng góp phần thôi thúc ông trở về Việt Nam cống hiến. Năm 2005, khi được lãnh đạo viện giao nhiệm vụ chuẩn bị cho chiến lược vũ trụ, ông đã chuyển hướng từ nghiên cứu robot sang lĩnh vực hoàn toàn mới. Nhờ sự hỗ trợ của giáo sư Mỹ Robert Bishop, ông có cơ hội tiếp cận hệ thống vũ trụ Mỹ và từ đó hình thành ý tưởng xây dựng Trung tâm Vũ trụ Việt Nam.

 Khẩu hiệu mà ông và cộng sự lựa chọn là “Lift off your dream” - cất cánh cho ước mơ, bởi theo ông: “Người ta làm được, tại sao mình không làm được?”. Đây cũng là tinh thần xuyên suốt hành trình chinh phục không gian của Việt Nam.

Khát vọng chinh phục bầu trời

Kết thúc talkshow, PGS.TS Phạm Anh Tuấn một lần nữa khẳng định: công nghệ vũ trụ Việt Nam đã đi được chặng đường gần 20 năm và giờ đây đang đứng trước những cơ hội lớn. Với tầm nhìn 2030 - 2040, Việt Nam không chỉ làm chủ công nghệ vệ tinh , mà còn hướng tới vai trò trung tâm dữ liệu trong khu vực, đóng góp thiết thực cho phát triển kinh tế- xã hội, an ninh và khẳng định chủ quyền trong không gian vũ trụ.

Hưởng ứng tinh thần của PGS.TS Phạm Anh Tuấn , talkshow “Kiến tạo đất nước: Vươn tới quỹ đạo không gian vũ trụ” mong muốn truyền đi cảm hứng về tinh thần dám mơ, dám làm của người Việt Nam. Đó là khát vọng đưa Việt Nam lên quỹ đạo, từng bước làm chủ bầu trời và khẳng định vị thế trong kỷ nguyên vũ trụ.