Xuất khẩu gạo năm 2025 đối diện nhiều áp lực

Áp lực nhiều phía 

Năm 2025, diện tích sản xuất lúa là 7,0 triệu ha, giảm 132 nghìn ha so với 2024; năng suất dự kiến 61,6 tạ/ha, tăng 0,6 tạ/ha; sản lượng ước đạt khoảng 43,143 triệu tấn, giảm khoảng 357 nghìn tấn so với năm 2024.

Theo số liệu mới nhất từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), ước khối lượng và giá trị xuất khẩu gạo tháng 1/2025 đạt 500 nghìn tấn và 308 triệu USD, tăng 1% về khối lượng nhưng giảm 10,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Điều đáng nói, từ đầu năm đến nay, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam giảm xuống thấp nhất thế giới và tiếp tục có xu hướng giảm mạnh cho đến nay.

Về vấn đề giá gạo , thông tin từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho thấy, gạo 25% tấm ở mức 371 USD/tấn; gạo 100% tấm ở mức 313 USD/tấn; giá gạo 5% tấm xuất khẩu của Việt Nam vẫn đang đứng ở mức 397 USD/tấn, thấp nhất kể từ tháng 9/2022 và cũng là mức giá thấp nhất trong khu vực. Theo đó, gạo 5% tấm của Thái Lan được báo giá ở mức 426 USD/tấn; của Pakistan là 401 USD/tấn; còn tại Ấn Độ đứng ở mức 413 USD/tấn. Trong khi đó, chỉ số giá gạo toàn phần của Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) đạt trung bình 113,6 điểm vào tháng 1, giảm khoảng 4,7% so với tháng trước và giảm đến 20,4% so với cùng kỳ năm trước. Giá gạo Indica ghi nhận mức giảm mạnh nhất trong tháng, giảm 5,4% so với tháng trước xuống mức thấp nhất trong 25 tháng. Giá gạo thơm và gạo nếp giảm lần lượt 4% và 1,8%.

Trao đổi với phóng viên, chuyên gia nông nghiệp Nguyễn Chi Mai cho hay, từ đầu năm 2025, xu hướng đi xuống của giá gạo xuất khẩu đang khiến rất nhiều người sản xuất và doanh nghiệp lo lắng. Hiện giá gạo đã xuống mức thấp nhất trong vòng 3 năm qua qua đã và mức giá xuất khẩu trung bình có thể giảm xuống dưới 600 USD/tấn do nguồn cung dồi dào hơn. 

"Gạo Việt Nam đang đối diện với sự cạnh tranh gay gắt từ các nước xuất khẩu gạo khác như Ấn Độ, Thái Lan, Campuchia...các đối thủ này đang nỗ lực đẩy mạnh nguồn cung lương thực ra thị trường toàn cầu và chính điều này đã tạo áp lực lên giá gạo , khiến giá gạo giảm. Trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu từ các đối tác lớn dự báo sẽ giảm mạnh. Nói chung, nhìn con đường phía trước, xuất khẩu gạo nước ta sẽ đối mặt với không ít gập ngềnh, sóng gió", bà Mai chia sẻ.

Bên cạnh đó, một điểm yếu làm giảm tính cạnh tranh của gạo Việt là chất lượng gạo không đồng đều. Ông Đoàn Quốc Tài - một thương lái thu mua gạo tại Sóc Trăng cho biết, quy mô của ngành sản xuất lúa gạo nước ta vẫn còn nhỏ lẻ, phân tán và khâu tổ chức sản xuất nhỏ lẻ dẫn đến chất lượng gạo không đồng đều, gây khó khăn cho việc xuất khẩu .

Đặc biệt, theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu, một khó khăn khác đối với xuất khẩu gạo Việt Nam trong năm 2025 đó là chính sách bảo hộ. Chính sách này có xu hướng gia tăng mạnh mẽ có thể ảnh hưởng đáng kể đến xuất khẩu gạo của Việt Nam. "Khi các nước nhập khẩu áp dụng chính sách bảo hộ, điều đầu tiên họ làm sẽ là tăng thuế nhập khẩu hoặc áp đặt hạn ngạch nhập khẩu để bảo vệ nông nghiệp trong nước. Điều này có thể làm giảm nhu cầu nhập khẩu gạo , dẫn đến giảm kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này của nước ta", ông Hiếu phân tích.

Doanh nghiệp cần làm gì?

Trả lời cho câu hỏi này, bà Mai cho rằng, trước hết, nước ta phải tăng cường chất lượng gạo , tập trung vào sản xuất gạo chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của các thị trường nhập khẩu , kể cả thị trường khó tính nhất như EU. Ngành hàng và các địa phương cần tập trung sản xuất các loại gạo chất lượng cao đã và đang được thị trường ưa chuộng như các loại gạo thơm, gạo đặc sản. Đồng thời, chủ động nghiên cứu, nắm bắt thông tin về nhu cầu, xu hướng của thị trường để điều chỉnh kế hoạch sản xuất, xuất khẩu cho phù hợp.

"Việt Nam cần chủ động đa dạng hóa thị trường , tăng cường xuất khẩu gạo sang các thị trường mới như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Đông, Tây Á, châu Phi...Chúng ta nên tận dụng các Hiệp định thương mại tự do để vừa hưởng ưu đãi thuế quan, vừa chinh phục, tăng cường xuất khẩu gạo sang các thị trường mới", bà Mai nhấn mạnh thêm.

Việt Nam sắp bước vào vụ thu hoạch đông xuân - vụ có sản lượng lớn nhất năm cùng với thời tiết thuận lợi nên sản lượng dự báo sẽ dồi dào, khiến nhiều nhà nhập khẩu chờ mua với giá thấp hơn.

Bên cạnh đó, về vấn đề đối phó với chính sách bảo hộ, theo ông Hiếu, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu , tăng cường chất lượng và giá trị gia tăng của gạo xuất khẩu và tận dụng các cơ hội từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) là giải pháp hữu hiệu. Việt Nam có thể tận dụng các chính sách bảo hộ để tăng cường xuất khẩu gạo sang các thị trường khác. Ví dụ, việc tham gia các FTA như EVFTA, UKVFTA, EAEU...có thể giúp Việt Nam tăng cường xuất khẩu gạo sang các thị trường mới và mở rộng thị phần tại các thị trường hiện có.

"Việc tăng cường hợp tác với các nước nhập khẩu và tham gia vào các diễn đàn thương mại quốc tế cũng có thể giúp Việt Nam bảo vệ quyền lợi của mình và tăng cường xuất khẩu gạo . Mặt khác, doanh nghiệp trong ngành lúa gạo nên tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp nước ngoài để học hỏi kinh nghiệm và chuyển giao công nghệ, đào tạo lao động có kỹ năng trong ngành xuất khẩu gạo để đáp ứng nhu cầu của thị trường ", ông Hiếu khuyến nghị.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên đã chỉ đạo, trong bối cảnh thị trường gạo biến động và khó đoán định, ngành sản xuất lúa gạo trong nước phải tổ chức sản xuất tốt, bảo đảm chất lượng hạt gạo và thương hiệu sản phẩm, giữ vững an ninh lương thực trong mọi tình huống, giữ đơn hàng và giữ được thị trường xuất khẩu . Các bộ ngành liên quan kịp thời đề xuất các biện pháp hỗ trợ cho người trồng lúa và thương nhân sản xuất, xuất khẩu gạo để họ chuyên tâm vào sản xuất, nâng cao chất lượng gạo . Để từ đó, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia tiên phong trong sản xuất lúa chất lượng cao, tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn nữa cho hạt gạo Việt Nam.