Bị Washington 'tuýt còi', đồng minh của Mỹ có nguy cơ mất 5 tỷ mét khối khí đốt trung chuyển qua nước láng giềng BRICS, hàng triệu hộ gia đình 'chịu trận'

lraq đang nỗ lực tìm cách giải quyết tình trạng thiếu điện trầm trọng bằng nguồn khí đốt của Turkmenistan trung chuyển qua Iran. Tuy nhiên, nỗ lực này đã đổ bể dưới áp lực từ Mỹ, buộc Baghdad phải tìm giải pháp thay thế để duy trì nguồn điện.

Dù giàu dầu mỏ, Iraq vẫn gặp khó khăn trong việc cung cấp điện cho người dân kể từ sau cuộc chiến năm 2003. Điều này khiến nhiều hộ gia đình phải dựa vào các đơn vị phát điện tư nhân đắt đỏ.

Một thỏa thuận đề xuất năm 2023 cho phép Turkmenistan xuất khẩu khí đốt sang Iraq qua Iran. Theo dự thảo hợp đồng, Iraq muốn nhập khẩu 5,025 tỷ mét khối khí đốt từ Turkmenistan mỗi năm, thông qua Tập đoàn Khí đốt Quốc gia Iran (NIGC).

Theo thoả thuận, Iran không nhận phí trung chuyển mà giữ lại khoảng 23% lượng khí vận chuyển để đáp ứng nhu cầu trong nước, và phần còn lại chuyển sang Iraq. Tuy nhiên, thoả thuận này được cho là vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran và đã bị Washington bác bỏ trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump đẩy mạnh chiến dịch gây sức ép tối đa lên Tehran.

"Việc tiếp tục (thỏa thuận với Turkmenistan) có thể dẫn đến lệnh trừng phạt đối với các ngân hàng và tổ chức tài chính Iraq, do đó hợp đồng hiện đang bị đình chỉ", Adel Karim, cố vấn của thủ tướng Iraq về các vấn đề điện lực, nói với Reuters.

Bộ Tài chính Mỹ từ chối bình luận nhưng một nguồn tin thân cận từ Washington cho biết chính quyền ông Trump sẽ không chấp thuận các thỏa thuận có thể có lợi cho Iran, mặc dù họ đang hợp tác với Iraq về nhu cầu năng lượng của nước này. Đáng chú ý, Iran (quốc gia thuộc BRICS) và Mỹ đều là đồng minh của Iraq.

Iraq phụ thuộc vào khí đốt và điện nhập khẩu từ Iran trong nhiều năm qua. Khí đốt Iran chiếm gần 1/3 sản lượng điện của Iraq. Năm 2024, lượng khí đốt nhập khẩu đã đạt 9,5 tỷ mét khối, một quan chức điện lực Iraq giấu tên cho biết.

"Nếu mất nguồn khí đốt từ Iran, chúng ta sẽ phải đối mặt với vấn đề nghiêm trọng trong sản xuất điện", ông Karim nói.

Mặc dù là quốc gia sản xuất dầu lớn thứ 2 OPEC , nhưng Iraq lại sử dụng phần lớn khí đốt và dầu do nước này sản xuất do thiếu đầu tư và cơ sở hạ tầng thu gom, xử lý khí đốt còn hạn chế.

Theo IEA, Iraq chỉ khai thác được 11 tỷ mét khối khí đốt vào năm 2023, đủ đáp ứng nhu cầu điện hoặc công nghiệp. Ông Karim cho biết nhu cầu khí đốt của Iraq thay đổi theo mùa, tăng vọt vào mùa hè lên khoảng 45 triệu mét khối mỗi ngày và giảm xuống còn 10-20 triệu vào giai đoạn thấp điểm.

Vào tháng 3, chính quyền ông Trump đã chấm dứt lệnh miễn trừ trừng phạt từ 2018 vốn cho phép Iraq trả tiền điện cho Iran kể từ năm.

Việc thiếu nguồn cung khí đốt từ Iran đã khiến Iraq mất khoảng 3.000 MW sản lượng điện kể từ khi lệnh miễn trừ kết thúc. Ngoài ra, nhu cầu cao điểm vào mùa hè, cao hơn 10% tổng công suất khoảng 28.000 MW của Iraq, đủ để ảnh hưởng đến khoảng 2,5 triệu hộ gia đình, theo các quan chức điện lực Iraq.

Các nguồn tin và tài liệu cho biết Baghdad đang nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung và tránh nguy cơ vi phạm lệnh trừng phạt với thỏa thuận với Turkmenistan.

Trong thư gửi Ngân hàng Thương mại Iraq (TBI) vào ngày 27/5 - 3 tháng trước khi xảy ra tình trạng mất điện trên toàn quốc vào tháng 8 - Bộ Điện lực Iraq đã cảnh báo rằng việc không đạt được thỏa thuận có thể gây rủi ro lớn cho khả năng duy trì các nhà máy khí đốt của Baghdad trong giai đoạn cao điểm vào mùa hè.

Vì thỏa thuận Turkmenistan bị chặn, Iraq hiện đang tìm kiếm các giải pháp thay thế để đáp ứng nhu cầu điện, bao gồm xây dựng cơ sở hạ tầng để nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Qatar.

Ông Hamza Abdul Baqi, Giám đốc Công ty Khí đốt miền Nam thuộc sở hữu nhà nước, nói với Reuters hồi tháng 3 rằng Iraq sẽ thuê một cảng LNG nổi để xử lý khí đốt của Qatar và Oman. Chính phủ đã giao Bộ Dầu mỏ tìm kiếm các nguồn khí đốt thay thế Iran trong trường hợp Mỹ vẫn quyết chặn tuyến trung chuyển Turkmenistan, ông nói.

Iran cũng đã ký các thỏa thuận với các tập đoàn dầu khí lớn trên thế giới như TotalEnergies, BP và Chevron trong 2 năm qua để đẩy nhanh các dự án khí đốt trong nước.

Tuần này, công ty dầu mỏ TotalEnergies (Pháp) cho biết đã khởi động giai đoạn 2 tại mỏ Ratawi của Iraq với tổng giá trị 27 tỷ USD. Dự án nhằm thúc đẩy sản lượng dầu, khí đốt và điện của Iraq.

Vào tháng 3, tập đoàn BP (Anh) cho biết đã nhận được sự chấp thuận cuối cùng của chính phủ cho dự án tái phát triển các mỏ dầu Kirkuk của Iraq, với kế hoạch ban đầu là sản xuất 3 tỷ thùng.

Tham khảo: Reuters