Dòng chảy dầu thế giới đã được vẽ lại

Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga nhằm vào Ukraine đã tái cấu trúc thị trường dầu mỏ toàn cầu khi các nhà cung cấp từ châu Phi đang trở thành lựa chọn của châu Âu. Trong khi đó, Moscow – vốn bị ảnh hưởng nặng nề từ các lệnh trừng phạt – lại tăng cường khai thác các chuyến tàu chở dầu đầy rủi ro để đưa sang châu Á.

Việc dòng chảy của dầu thô được định tuyết lại đánh dấu sự rung chuyển lớn nhất về nguồn cung kể từ cuộc cách mạng dầu đá phiến của Mỹ cách đây một thập kỷ. Nó cũng cho thấy Nga vẫn có thể chống chọi với các lệnh trừng phạt từ EU, miễn là châu Á và Trung Quốc tiếp tục mua dầu thô của họ.

Dầu Nga hướng sang châu Á

Các biện pháp trừng phạt áp đặt đối với Moscow bắt đầu vào tháng 2 đã khiến Nga phải "xoay trục" khỏi châu Âu. Các khách hàng mới của họ chủ yếu là Ấn Độ và Trung Quốc – những quốc gia tỏ ra "thèm khát" loại dầu thô với chiết khấu cực cao của Nga, theo dữ liệu ngành và thông tin từ các thương nhân.

Xuất khẩu dầu của Nga ở thời điểm tháng 4 đã trở lại mức trước xung đột, theo dữ liệu từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA). Giá dầu cũng đã phần nào ổn định ở quanh mức 110 USD trước khi vọt tăng sau thông tin EU đạt thoả thuận cấm vận 90% dầu của Nga vào cuối năm hôm 30/5.

Tuy nhiên, ngay cả khi động thái cứng rắn này được thông qua, các nhà phân tích cho rằng tác động của nó không đáng sợ như dự báo trước đây, chủ yếu nhờ nhu cầu đến từ châu Á.

"Trừ khi phương Tây gây áp lực ngoại giao đối với những người mua dầu ở châu Á, chúng tôi không thấy khoảng cách nguồn cung ngày càng mở rộng và giá dầu tăng vọt", Norbert Rucker đến từ Julius Baer cho biết.

Các lệnh trừng phạt từ Mỹ, EU và Anh được đánh giá là chắp vá và phức tạp. Lệnh trừng phạt này cấm các tàu thuộc sở hữu của Nga hoặc mang cờ Nga ghé cảng, buộc Nga phải thực hiện các cuộc chuyển hàng từ tàu này sang tàu khác để vận chuyển sang châu Á – một quá trình tốn kém và có nguy cơ gây tràn dầu.

Tổng thể, dòng chảy dầu thô của Nga sang châu Á qua đường biển đã tăng ít nhất 50% kể từ đầu năm, theo công ty theo dõi tàu chở dầu Petro-Logistics và các dữ liệu khác.

Việc chuyển dầu từ tàu này qua tàu khác đã chuyển từ khu vực bờ biển Đan Mạch sang biển Địa Trung Hải để tránh sự phản đối và các lệnh trừng phạt, theo Mark Gerber – Chủ tịch Petro-Logistics. Gerber cho biết lượng dầu thô của và các sản phẩm từ dầu của Nga được chuyển giữa các tàu chở dầu ở Địa Trung Hải vào khoảng 400.000 thùng/ngày, trong đó phần lớn được chuyển đến châu Á – đẩy lượng dầu Nga chuyển trực tiếp sang châu Á lên mức 2,3 triệu thùng/ngày. Trước đó vào tháng 1, số lượng chỉ ở mức khoảng 1,5 triệu thùng/ngày.

Dầu của Nga được chất trên các tàu chở dầu Aframax hoặc Suezmax có sức chở dưới 1 triệu thùng, được chuyển sang các tàu lớn hơn, có thể chở 2 triệu thùng - giúp tiết kiệm chi phí vận chuyển.

Vận chuyển bằng đường biển chỉ chiếm một phần trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Nga. Tính cả việc vận chuyển bằng đường ống, tổng xuất khẩu dầu thô và sản phẩm từ dầu của Nga đạt mức 8 triệu thùng/ngày trong tháng 4.

Tây Phi, Mỹ bù đắp cho lượng dầu thiếu hụt của châu Âu

Để bù đắp cho lượng dầu bị trừng phạt từ Nga, các nhà máy lọc dầu châu Âu đã chuyển sang nhập khẩu dầu thô Tây Phi - tăng 17% trong tháng 4 so với mức trung bình các năm 2018-2021, theo Petro-Logistics.

Dữ liệu của Eikon cũng cho thấy 600.000 thùng dầu, chủ yếu từ Nigeria, Angola và Cameroom đến Tây Bắc châu Âu mỗi ngày vào tháng 5.

Trong khi đó, lượng dầu thô Tây Phi xuất sang Ấn Độ đã giảm gần một nửa, xuống còn 280.000 thùng/ngày được giao trong tháng 4 so với mức 510.000 thùng/ngày trong tháng 3. Đó cũng là thời điểm Delhi bắt đầu tăng nhập khẩu dầu từ Nga.

Theo các nhà giao dịch, với nhu cầu của châu Âu tăng cao, giá dầu thô ngọt nhẹ của Nigeria đang đạt mức cao kỷ lục. Chẳng hạn, loại dầu thô Forcados của họ đang được chào với giá cao hơn ít nhất 7 USD so với dầu Brent.

Nguồn cung từ Bắc Phi sang châu Âu cũng đã tăng 30% kể từ tháng 3, Petro-Logistics cho biết. Dữ liệu của Eilon cho thấy dầu tho đến Tây Bắc châu Âu từ cảng Sidi Kerir (Ai Cập) vào tháng 5 tăng gấp đôi so với tháng 3, lên mức hơn 400.000 thùng/ngày. Các nhà phân tích tin rằng đây là dầu thô của Ả Rập Xê Út.

Mỹ cũng đã tăng cường cung cấp cho châu Âu. Nhập khẩu đầu thô của châu Âu trong tháng 5 từ Mỹ tăng hơn 15% so với tháng 3 – tốc độ giao hàng được xem là nhanh nhất từ trước đến nay theo hồ sơ theo dõi của Kpler. Châu Âu đã nhập khoảng 1,45 triệu thùng/ngày dầu thô từ Mỹ.