EU đóng băng vô thời hạn tài sản Nga

Liên minh châu Âu (EU) ngày 13/12 quyết định đóng băng vô thời hạn tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đang bị giữ tại châu Âu, gỡ nút thắt cho khoản vay dành cho Ukraine.

Quyết định được thông qua theo thủ tục khẩn cấp về kinh tế, cho phép EU tránh tình huống bị Hungary hay Slovakia phủ quyết. Lãnh đạo EU khẳng định tài sản Nga sẽ tiếp tục bị phong tỏa cho đến khi Moskva chấm dứt chiến sự và bồi thường thiệt hại cho Ukraine.

Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa cho biết các lãnh đạo EU đã cam kết thực hiện điều này từ tháng 10 và hiện “đã hoàn thành cam kết”.

Khoản vay dự kiến dành cho Ukraine

Từ năm 2022, EU đã phong tỏa hơn 210 tỷ Euro tài sản của Nga, phần lớn được lưu giữ tại Euroclear ở Bỉ. Trong bối cảnh xung đột kéo dài, khối tìm cách sử dụng nguồn lực này để duy trì hỗ trợ tài chính ổn định cho Ukraine, đồng thời giảm áp lực ngân sách lên các nước thành viên.

Theo kế hoạch đang được thảo luận, EU có thể cấp khoản vay tối đa 165 tỷ Euro cho Ukraine trong giai đoạn 2026 - 2027. Kiev chỉ phải hoàn trả khi Nga bồi thường chiến sự, biến khoản vay trở thành hình thức tạm ứng dựa trên nguồn bồi thường tương lai.

Lãnh đạo EU dự kiến họp ngày 18/12 để chốt chi tiết cơ chế vận hành, đặc biệt là việc phân bổ trách nhiệm pháp lý giữa các nước thành viên nếu Nga quyết định khởi kiện.

Đức được cho là sẵn sàng đứng ra bảo lãnh 50 tỷ Euro vì coi đây là phương án duy nhất giúp duy trì sự ổn định tài chính cho Ukraine. Một số nước, trong đó có Đan Mạch, vẫn muốn làm rõ thêm một số rủi ro, nhưng bày tỏ kỳ vọng vào khả năng đạt đồng thuận trong tuần tới.

Ngoại trưởng Pháp Jean-Noël Barrot nhận định trên X rằng với quyết định mới, “không ai ngoài châu Âu có thể định đoạt việc sử dụng các khoản tiền này”.

Hungary, Slovakia đồng loạt phản đối

Thủ tướng Hungary Viktor Orban lên tiếng phản đối, cho rằng việc EU thông qua quyết định bằng hình thức bỏ phiếu đa số đủ điều kiện là hành động “gây tổn hại không thể khắc phục”, và tuyên bố Hungary sẽ làm mọi cách để “khôi phục tính hợp pháp”.

Tại Slovakia, Thủ tướng Robert Fico gửi thư tới ông Costa, tuyên bố sẽ không ủng hộ bất kỳ bước đi nào liên quan tới việc trang trải chi phí quân sự của Ukraine trong các năm tới. Ông cũng cảnh báo việc sử dụng tài sản Nga có thể gây nguy hiểm cho “nỗ lực hòa bình của Mỹ”, vốn dự trù sử dụng nguồn tiền này trong quá trình tái thiết Ukraine.

Ủy ban châu Âu phản bác, cho rằng chiến sự đã gây thiệt hại nặng nề cho kinh tế EU thông qua việc đẩy giá năng lượng tăng cao và làm suy giảm tăng trưởng.

Bỉ – nơi đặt trụ sở Euroclear – vẫn lo ngại kế hoạch sử dụng tài sản Nga cho khoản “vay bồi thường”, cho rằng phương án này tiềm ẩn rủi ro kinh tế, tài chính và pháp lý đáng kể. Nước này kêu gọi các thành viên EU chia sẻ trách nhiệm.

Nga khởi kiện Euroclear

Ngân hàng Trung ương Nga tuyên bố sẽ sử dụng mọi biện pháp pháp lý để bảo vệ lợi ích và gọi kế hoạch của EU là trái luật quốc tế. Cơ quan này cho biết đã đệ đơn kiện Euroclear tại tòa án ở Moskva với cáo buộc gây thiệt hại và cản trở quyền tiếp cận tài sản. Euroclear hiện đang nắm khoảng 185 tỷ Euro trong tổng số tài sản bị phong tỏa.

Ủy viên Kinh tế EU Valdis Dombrovskis khẳng định quyết định của EU “vững chắc về pháp lý” và dự đoán Nga sẽ tiếp tục khởi kiện nhằm gây cản trở.

Chuyên gia Chris Weafer, Giám đốc điều hành hãng tư vấn Macro-Advisory, nhận định thời điểm Nga khởi kiện “rõ ràng liên quan” tới kế hoạch EU sử dụng tài sản đóng băng. Ông cho rằng Moskva đang phát tín hiệu rằng họ sẽ khởi kiện mọi chính phủ liên quan đến quyết định này.

Tiến trình gia nhập EU của Ukraine

Financial Times đưa tin Ukraine có thể gia nhập EU nga y ngày 1/1/2027 trong khuôn khổ một số đề xuất được thảo luận trong các cuộc đàm phán do Mỹ làm trung gian nhằm chấm dứt chiến sự.

Tuy nhiên, một nhà ngoại giao EU cho rằng việc Ukraine gia nhập vào năm 2027 là “vô cùng khó khăn” và chưa rõ lãnh đạo EU có ủng hộ hay không. Nhiều quan chức và nhà ngoại giao châu Âu khác đánh giá mốc thời gian này là “hoàn toàn không khả thi”.