Giữ hay chuyển Văn phòng Đăng ký đất đai về xã?

Tinh gọn, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền

Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TPHCM (IEEr) vừa có văn bản gửi Bộ Nội vụ, Bộ Công an, Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiến nghị về việc sắp xếp Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh phải hợp luật và điều kiện thực tế tại UBND cấp xã.

Trước đó, Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Đảng ủy Cục Quản lý Đất đai đã đưa ra hai phương án chuyển giao thẩm quyền và chức năng, nhiệm vụ của chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai về cấp xã.

Phương án 1 là UBND cấp xã thành lập đơn vị sự nghiệp công lập cấp xã để tiếp nhận nguyên trạng thẩm quyền và chức năng, nhiệm vụ của chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai.

Phương án 2 là chuyển giao thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận, xác nhận thay đổi trên Giấy chứng nhận đối với trường hợp đăng ký biến động thuộc thẩm quyền của chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai cho Chủ tịch UBND cấp xã. Đồng thời, chuyển chức năng, nhiệm vụ của chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai cho cơ quan có chức năng quản lý đất đai cấp xã (phòng Kinh tế hoặc phòng Kinh tế - Hạ tầng), bố trí tối thiểu từ 2 cán bộ của chi nhánh về cơ quan này.

Đảng ủy Cục Quản lý Đất đai đánh giá phương án 2 là lựa chọn phù hợp, có tính khả thi cao, đáp ứng yêu cầu của Chính phủ về tinh gọn tổ chức, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho chính quyền cơ sở.

Theo đó, phương án này bảo đảm nguyên tắc “một cấp, một cơ quan”, thống nhất thực hiện nhiệm vụ đăng ký đất đai, phù hợp với định hướng tinh gọn bộ máy và cải cách bộ máy hành chính, đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước và tính linh hoạt trong tổ chức thực hiện.

Không phù hợp?

Theo IEEr, Luật Đất đai 2024 và Nghị định 102/2024 quy định chức năng nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh rất cụ thể là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc cơ quan có chức năng quản lý đất đai cấp tỉnh, hoạt động ổn định theo ngành dọc. Tuy nhiên, ngày 29/10, Bộ Nội vụ có đề xuất sắp xếp đội ngũ viên chức Văn phòng Đăng ký đất đai về cấp xã quản lý.

Viện IEEr cho rằng, đề xuất này không phù hợp với quy định của pháp luật, mục tiêu chung của Đảng và Chính phủ là phục vụ người dân tốt hơn với chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo Viện IEEr, do tính đặc thù của ngành tài nguyên, đặc biệt là kỹ thuật tài nguyên về đất, vốn rất phức tạp. Đất nước trải qua 4 thời kỳ phát triển, quản lý nhà nước về thửa đất theo tờ bản đồ xác định vị trí, ranh thửa như bản đồ 299, bản đồ 02, bản đồ 2010 và nay là bản đồ kỹ thuật số.

Việc làm sạch dữ liệu rất cần sự đồng nhất dữ liệu qua các thời kỳ thuộc trách nhiệm của Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh. Tư liệu về bản đồ thửa là phải có thừa kế, lũy kế, đặc biệt là yếu tố con người trong quản lý về kỹ thuật tài nguyên. Ngoài kinh nghiệm và trách nhiệm, công tác này còn có những việc khác khó khăn hơn như dữ liệu về tách chiết hàng triệu thửa nhỏ không thể tích hợp được vì mỗi tỉnh áp dụng mỗi phần mềm khác nhau. Đôi khi trong 1 tỉnh đã khác nhau do có nhiều đơn vị đo vẽ thực hiện, bản mềm và bản giấy cũng có thể khác nhau. Đây là vấn đề kỹ thuật tài nguyên có tính phức tạp cao trong nghiệp vụ quản lý nhà nước về đất đai.

Do đó, Viện IEEr kiến nghị hai phương án thực hiện. Phương án 1 là tách bạch chức năng kỹ thuật tài nguyên về Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh quản lý và chức năng hành chính đất đai về UBND cấp xã quản lý theo đúng quy định của Luật Đất đai 2024, Nghị định 102/2024 và Luật Chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo đó, duy trì chức năng kỹ thuật tài nguyên tại Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh. Phân quyền, phân cấp cho cơ quan chuyên ngành quản lý Văn phòng Đăng ký đất đai theo đơn vị sự nghiệp tự chủ hoàn toàn, phải đáp ứng nhu cầu của người dân và tùy số lượng dân cư trên từng khu vực để xác định cơ sở tiếp nhận hồ sơ kỹ thuật tài nguyên theo chức năng nhiệm vụ quy định tại Nghị định 102/2024.

Đồng thời, phối hợp chính quyền cấp xã xử lý các sự vụ kỹ thuật có tính chất quản lý nhà nước về đất đai theo chức năng nhiệm vụ đã phân định cho cấp xã thực hiện. Sắp xếp 703 Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh theo hướng là cơ sở tiếp nhận của Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh nhằm gần dân, sát dân hơn nhưng không được sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước để thực hiện nhiệm vụ.

Tổ chức sắp xếp chức năng quản lý nhà nước về tài nguyên cho cấp xã quản lý như cấp sổ hồng lần đầu; thụ lý, chỉnh lý thông tin trên sổ do cấp quận huyện (cũ) cấp lần đầu; xét duyệt chuyển mục đích sử dụng đất của người dân; tiếp nhận hồ sơ liên quan đến đất đai.

Phương án 2, Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh là đầu mối duy nhất tiếp nhận và xử lý tất cả các sự vụ liên quan đến tài nguyên và đất đai, kể cả cấp sổ hồng lần đầu, nhằm thực hiện chính quyền cấp xã tinh gọn và hành chính hóa tốt hơn trong chính quyền địa phương 2 cấp. Điều này có nghĩa UBND cấp xã không giải quyết các đầu việc liên quan đến tài nguyên và đất đai.

Viện IEEr cho rằng, việc giữ nguyên Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh thực hiện dịch vụ kỹ thuật tài nguyên là rất cần thiết do tính chất riêng của ngành tài nguyên. Điều này về lợi ích kinh tế xã hội là rất lớn, phù hợp trong giai đoạn chuyển đổi số quốc gia về dữ liệu tài nguyên.

Trường hợp điều chỉnh luật về quản lý chức năng nhiệm vụ Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh hay giải thể chuyển về cấp xã thì phải có lộ trình nhất định, nhất là hạ tầng cơ sở, biên chế, quy chế phối hợp cơ quan chuyên môn về tài nguyên, con người có chuyên kỹ thuật tài nguyên để bố trí cho 3.321 cấp xã.

Tuy nhiên, giải pháp này theo Viện IEEr là rất tốn kém, tăng kinh phí thường xuyên, làm phình to bộ máy chính quyền cấp xã, đi ngược tinh thần chỉ đạo của Đảng khi sắp xếp bộ máy hành chính nhà nước tinh gọn, hiệu năng, hiệu quả.