Hai yếu tố quan trọng sẽ định hình cuộc cạnh tranh giữa các công ty chứng khoán

Margin kỷ lục và "cuộc đua mới" của các công ty chứng khoán

Theo thống kê, tính đến cuối quý 2/2025, dư nợ cho vay tại các công ty chứng khoán ước tính vào khoảng 300.000 tỷ đồng (~11,5 tỷ USD), tăng 20.000 tỷ so với cuối quý 1 và là mức cao kỷ lục từ trước đến nay. Trong đó, dư nợ margin ước tính khoảng 292.000 tỷ đồng, tăng 19.000 tỷ so với cuối quý 1 và cũng là con số cao nhất trong lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam.

Chia sẻ tại talkshow The Investors mùa 2: The Resilent do CafeF và VPBankS đồng tổ chức, ông Huỳnh Minh Tuấn, Nhà sáng lập FIDT kiêm Phó Chủ tịch Chứng khoán APG đưa ra thống kê từ năm 2009 đến nay, dư nợ margin tăng lên tới hàng trăm lần. Cho vay ký quỹ cũng trở thành sản phẩm chủ lực của các công ty chứng khoán.

Ông Tuấn cho rằng trong giai đoạn sắp tới, cạnh tranh giữa các công ty chứng khoán sẽ xoay quanh hai câu chuyện chủ đạo. Thứ nhất là cuộc đua về nguồn lực và chi phí vốn (cost of fund), khi những đơn vị có lãi suất giá vốn rẻ sẽ chiếm ưu thế. Thứ hai là sự chuyển dịch trong hoạt động tư vấn, khi các công ty chứng khoán dần thay thế khái niệm "broker" (nhà môi giới) bằng "advisor" (nhà tư vấn), hứa hẹn làm thay đổi diện mạo của ngành trong những năm tới.

Cùng với xu thế này, một vấn đề khác cũng đang trở thành tâm điểm bàn luận trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa các công ty chứng khoán, đó là câu chuyện zero fee.

Theo vị chuyên gia, từ năm 2009 – thời điểm thị trường chứng khoán Việt Nam bắt đầu hình thành rõ nét – nghề "môi giới" gắn liền với hai yếu tố: phí hoa hồng và cho vay ký quỹ. Tư duy gắn chặt môi giới với mục tiêu khách hàng vay càng nhiều càng được nhiều hoa hồng đã để lại nhiều hệ lụy. Rủi ro từ margin thường dẫn tới "margin call - force sell" (lệnh gọi đóng tiền thêm, nếu không sẽ bán giải chấp) và tạo hiệu ứng "hòn tuyết lăn" trong các giai đoạn 2018 và 2022 khi thị trường biến động mạnh.

Bên cạnh đó, trong mối quan hệ giữa tư vấn và khách hàng, điểm mâu thuẫn lớn nhất nằm ở phí giao dịch. Môi giới chỉ có thu nhập cao khi khách hàng giao dịch càng nhiều, trong khi mục tiêu của nhà đầu tư là tối ưu lợi nhuận. Sự bất cân xứng này tạo ra những hệ quả tiêu cực: khách hàng có thể đạt lợi nhuận danh nghĩa, nhưng phí giao dịch chiếm phần lớn, thậm chí vượt xa mức lãi. Ông dẫn một ví dụ cụ thể: một nhà đầu tư có 1 tỷ đồng, cả năm chỉ lãi 10% (tức 100 triệu), nhưng tổng phí giao dịch có thể lên tới 200 triệu đồng – một con số phi lý.

Trong chia sẻ, Nhà sáng lập FIDT cũng chia sẻ một kỷ niệm vui: môi giới được trao giải "best broker" (nhà môi giới tốt nhất) nhưng ngay lập tức nhận tin nhắn từ khách hàng: "Em được best broker là nhờ anh đấy". Câu nói hàm ý rằng chính khối lượng giao dịch "khủng" của khách hàng đã làm nên thành tích cho môi giới.

Từ đó, Phó Chủ tịch Chứng khoán APG nhấn mạnh rằng phải thay đổi tư duy: nhà tư vấn không thể chỉ chăm chăm vào phí giao dịch. Mô hình zero fee (không phí giao dịch) vốn đã phổ biến tại các thị trường lớn như Mỹ và được kỳ vọng là xu thế tương lai. Đây không chỉ là một thay đổi mang tính thời điểm mà sẽ là xu hướng lâu dài, định hình lại vai trò và cách thức hoạt động của nghề tư vấn chứng khoán ở Việt Nam.

VN-Index có thể lên tới 2.000 điểm vào năm 2026

Về triển vọng của VN-Index, ông Huỳnh Minh Tuấn nói: "Việc dự đoán con số cụ thể thường "vô thưởng, vô phạt", và nhiều lần dự báo trước đây của tôi đều… sai". Tuy vậy, xét ở góc độ định giá, thị trường hiện đang ở mức "rẻ" nếu so sánh với sức khỏe doanh nghiệp niêm yết.

Cụ thể, P/E hiện tại của VN-Index vào khoảng 14 lần, trong khi P/E forward cuối năm 2025 chỉ còn 12,5 lần. Trong bối cảnh lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) của các doanh nghiệp niêm yết tiếp tục cải thiện, định giá như vậy được xem là hấp dẫn. Song, cần lưu ý rằng bất kỳ dự báo nào cũng khó bao quát được các yếu tố rủi ro chính trị và biến động địa chính trị toàn cầu, như trường hợp xung đột Nga–Ukraine.

Mặt khác, vị chuyên gia cho rằng nền tảng kinh tế vĩ mô rất vững chắc: "Việt Nam đang thực sự là "một đại công trường" với hàng loạt dự án hạ tầng lớn: metro TP HCM, sân bay Long Thành, thậm chí kỳ vọng cả tàu siêu tốc trong tương lai".

Ông Tuấn so sánh trải nghiệm đi từ Quảng Tây tới Quảng Đông (Trung Quốc) bằng đường sắt cao tốc chỉ trong hai tiếng, nhanh hơn cả máy bay, và tin rằng hạ tầng tương tự sẽ giúp Việt Nam tăng năng suất kinh tế, qua đó kéo tăng trưởng GDP. Thị trường chứng khoán sẽ là nơi phản ánh kỳ vọng này.

Với tầm nhìn đó, vị khách mời dự phóng cuối năm nay, VN-Index hoàn toàn có thể chạm ngưỡng 1.800–1.900 điểm. Xa hơn nữa, việc vượt mốc 2.000 điểm có thể diễn ra trong năm 2026.

"Phải lạc quan như vậy!", ông nhấn mạnh.