“Hồi sinh” người chết dậy bán trà, nhà vô địch Olympic đi bán trứng gà: Nhiều người "sập bẫy"

AI "hồi sinh" người chết dậy bán trà, nhà vô địch Olympic đi bán trứng gà

Khi bạn nghĩ rằng “nhìn thấy là tin” - thì công nghệ AI đã buộc chúng ta phải hoài nghi. Mới đây, MXH Trung Quốc xôn xao vụ Trương Thiên Phúc (chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực trà học của Trung Quốc) - người đã qua đời vào năm 2017 bị AI “hồi sinh” để quảng bá cho một thương hiệu trà. 

Cụ thể, một đoạn video quảng cáo xuất hiện trên mạng cho thấy ông lên hình đại diện cho một thương hiệu trà, và quảng bá với lời thoại: “Tôi sống đến 108 tuổi, thử trà hơn 80 năm…rồi mời người xem mua sản phẩm.” Tài khoản đăng tải video thuộc Công ty TNHH Quản lý Thương hiệu Phúc Kiến Trương Thiên Phúc. Nhân viên thừa nhận video là sản phẩm AI. 

Trước sự việc này, bà Trương Hiểu Hồng - vợ Trương Thiên Phúc tuyên bố sẽ nhờ pháp luật bảo vệ quyền lợi. Bạn bè thân cận của Trương Thiên Phúc cũng lên tiếng phản đối, coi đây là hành động thiếu tôn trọng di sản và ký ức tập thể.

Theo HK01, Ở Trung Quốc, chuyện dùng AI “hồi sinh” người nổi tiếng đã qua đời không còn hiếm. Từ cố nghệ sĩ Kiều Nhậm Lương đến Lý Văn, gia đình đều từng lên tiếng phản đối vì bị tổn thương. 

Luật sư Lý Vân Khải (Văn phòng Thiên Nguyên) nhận định hành vi “AI hồi sinh người nổi tiếng” có khả năng vi phạm nghiêm trọng quyền nhân thân và bản quyền hình ảnh: "Những nội dung này có thể gây ảnh hưởng tinh thần cho người thân và rất dễ cấu thành xâm phạm quyền hình ảnh". Gia đình bao gồm vợ, con và cha mẹ, có quyền yêu cầu bồi thường nếu hình ảnh của người thân bị sử dụng trái phép. Ngay cả khi video không có ý đồ xấu, việc đăng tải trên nền tảng mạng xã hội vẫn được xem là hành vi mang tính thương mại, vì có thể tạo ra doanh thu, lượt xem và lợi ích tài chính. Do đó, không thể coi là “dùng riêng tư”.

Câu chuyện của Trương Thiên Phúc không phải cá biệt, theo Đài Trung ương CCTV (Trung Quốc), một số thương nhân lợi dụng AI để tạo ra cảnh livestream giả về nông sản, khiến nhiều người lớn tuổi và người không am hiểu công nghệ bị lừa mua hàng.

Vào tháng 9/2025 vừa qua vụ AI tạo dựng hình ảnh vận động viên nhảy cầu Quan Hongchan để lừa bán trứng đã giao dịch khoảng 47.000 đơn hàng. Cho những ai chưa biết thì Quan Hongchan là một vận động viên nhảy cầu của Trung Quốc, nổi tiếng với tài năng xuất chúng và đã giành được huy chương vàng Olympic. Cô đã giành huy chương vàng ở nội dung nhảy cầu cá nhân 10 mét tại Thế vận hội Mùa hè 2020 và 2024, cùng với huy chương vàng nội dung nhảy cầu đồng bộ 10 mét tại Olympic 2024.

Thậm chí, những kẻ xấu không chỉ fake ảnh mà còn nhại cả giọng nói để giới thiệu trứng gà: “Trang trại nhà tôi nuôi, trứng sạch, an toàn, cam kết mỗi quả đều đạt chuẩn.” Hàng nghìn người tin tưởng và đặt mua. Tuy nhiên, vài ngày sau, chính Quan Hongchan lên tiếng: “Tôi chưa bao giờ livestream bán trứng gà. Video đó hoàn toàn không phải tôi.”

Cơ quan điều tra phát hiện toàn bộ hình ảnh là deepfake: khuôn mặt, biểu cảm, giọng nói đều được AI dựng lại từ các video thi đấu và phỏng vấn cũ của cô. 

Đáng chú ý, nhóm đứng sau video này chạy chiến dịch xuyên tỉnh, nhắm thẳng vào người lớn tuổi qua các phòng chat “sức khỏe - thực phẩm sạch”, lợi dụng niềm tin rằng “người nổi tiếng thì không lừa mình”.

Vào tháng 10 vừa qua, cư dân mạng cũng được phen xôn xao với vụ việc MC Đài Truyền hình Trung ương bị AI giả mạo livestream bán hàng. Theo đó, MC Lý Tử Mông xuất hiện trong livestream để giới thiệu sản phẩm trong buổi phát sóng ghi rõ: “Phù hợp cho người đau đầu, chóng mặt, tê tay chân, suy giảm trí nhớ”… những từ ngữ mang tính chất điều trị bệnh. Tài khoản livestream sở hữu hơn 880.000 người theo dõi, phần lớn là nhóm trung niên và cao tuổi, và rất nhiều người đã sập bẫy.

Nhìn như đang phát sóng thật, giọng giống thật, hình giống thật, khẩu hình khớp từng chữ. Nhưng sau giám định của kỹ thuật số, cơ quan điều tra xác nhận toàn bộ hình ảnh người dẫn chương trình là AI tạo ra từ video tin tức cũ, cắt ghép thành lời quảng cáo. 

Liên tục những vụ việc xảy ra gây hoang mang trong dư luận, nhiều người trở thành nạn nhân mà không hề hay biết. "Thật khó để phân biệt, AI ngày nay quá tinh vi", một cư dân mạng bình luận nhận về nhiều sự đồng tình. 

Sập bẫy người ảo, rủi ro thật 

Ở Trung Quốc, livestream bán hàng đã trở thành nghề phổ biến, với hàng triệu người theo dõi mỗi ngày. Ngày nay, nhiều công ty đã ứng dụng AI để có thể dựng cảnh, điều khiển lời nói, biểu cảm nhân vật. Bởi, khi nhân vật là người ảo, doanh nghiệp vừa giảm chi phí, vừa vận hành liên tục 24/7, đồng thời tránh rủi ro bản quyền.

Nhưng khi rơi vào tay kẻ xấu, AI trở thành công cụ lừa đảo tinh vi, khiến niềm tin và đạo đức bị thử thách. Cơ hội thương mại đi kèm rủi ro đạo đức và pháp lý lớn.

Hình ảnh và giọng nói của người nổi tiếng bị AI dựng lại dễ khiến người tiêu dùng, đặc biệt là người lớn tuổi, sập bẫy. Các chiêu “khẩn cấp, chỉ hôm nay” nhắm vào nhóm ít am hiểu công nghệ, kích thích cảm xúc mua hàng. Nhiều livestream AI có sơ hở, nhưng mắt thường rất khó phát hiện, khiến người tiêu dùng tin tưởng và đặt mua sản phẩm không đúng thực tế.

Ngay cả khi video không có ác ý, việc đăng trên nền tảng mạng xã hội vẫn được xem là hành vi mang tính thương mại, vì có thể tạo doanh thu, lượt xem và lợi ích tài chính. Các cơ quan chức năng đã bắt đầu vào cuộc, như vụ Bắc Kinh xử lý livestream giả mạo MC Lý Tử Mông. Tuy nhiên, xác minh nguồn gốc AI, trách nhiệm nền tảng và ranh giới pháp lý vẫn còn là thách thức lớn.

Vụ việc không đơn thuần là một quảng cáo sai phạm, mà chạm đến bài toán đạo đức lớn của thời đại AI: Sự xuất hiện của những “người đã mất” trong livestream, quảng cáo, thậm chí lời chào mời mua hàng, đang phá vỡ cảm nhận truyền thống về sự ra đi và sự tôn trọng dành cho người khuất. Đặc biệt khi hình ảnh đó được dùng để bán sản phẩm, câu hỏi trở nên gai góc hơn: đó là tưởng nhớ hay đang tiêu thụ chính họ? AI có thể tạo khuôn mặt và giọng nói, nhưng không thể tái tạo linh hồn, nên mọi lý do “tri ân” đều rất dễ biến thành trục lợi.

"Trước tình hình này, người tiêu dùng cần tự bảo vệ mình. Hãy xác minh người livestream, kiểm tra thông tin, đánh giá phản hồi từ khách hàng. Cẩn trọng với các quảng cáo kiểu “chữa được nhiều bệnh”, “chỉ hôm nay”, đặc biệt khi người nổi tiếng xuất hiện nhưng quyền sử dụng không rõ ràng. Đồng thời, cần kiểm tra các cảnh báo “AI tạo”. Khi nghi ngờ, hãy báo cáo lên nền tảng hoặc cơ quan quản lý để kịp thời xử lý", tờ HK01 bình luận thêm.

Trần Hà - Nguồn: CTTV, HK01, SOHU, SCMP