Hút hơn 40 tỷ USD vốn đầu tư sản xuất chỉ trong vài năm, nền kinh tế chỉ 38 triệu dân trỗi dậy thành ‘công xưởng’ mới nổi, thách thức Trung Quốc, Nhật Bản tại trời Âu

Nằm trên bờ bắc Morocco, cảng Tanger Med hướng ra eo biển Gibraltar – một trong những tuyến hàng hải nhộn nhịp nhất thế giới. Từ đây, tàu chở hàng hóa và ô tô vươn tới 180 điểm đến toàn cầu. Với các kế hoạch mở rộng, Tanger Med đang trở thành biểu tượng cho tham vọng trở thành trung tâm sản xuất và thương mại quốc tế của Morocco.

“Nam châm” hút FDI tại châu Phi

Nhờ vị trí cửa ngõ phía Nam châu Âu và là cửa ngõ phía Bắc vào châu Phi, Morocco, với hơn 38 triệu dân, đã thâm nhập ngày càng sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo fDi Markets, từ năm 2020, quốc gia này đã thu hút khoảng 40 tỷ USD vốn đầu tư mới vào sản xuất, đưa Morocco trở thành một trong những quốc gia tiếp nhận đầu tư lớn nhất thế giới. Nhờ đó, xuất khẩu trong 5 năm qua tăng tới 2/3.

Thành công này là nhờ chính sách thân thiện với nhà đầu tư của Vua Mohammed VI. Để thu hút doanh nghiệp ngoại, chính phủ đã chi từ 25–38% GDP mỗi năm cho hạ tầng trong giai đoạn 2001–2017, xây dựng đường sắt cao tốc, cảng biển, cao tốc, điện gió và điện mặt trời.

Một sức hút lớn đối với các công ty châu Âu là hiệp định thương mại tự do được ký kết với EU vào năm 2000. Cùng với 60 thỏa thuận ưu đãi khác, quốc gia châu Phi này đã thu hút các “ông lớn” như Renault, Stellantis cùng mạng lưới nhà cung ứng Yazaki, Lear, Faurecia hay Nexteer.

Hiện nay, mỗi giờ đều có tàu từ Tanger Med đi sang châu Âu, chở ô tô do Renault sản xuất, cũng như phụ tùng và linh kiện cho các ngành công nghiệp khác.

Dọc theo bờ biển, Khu công nghiệp Kenitra trở thành “cứ điểm” của Stellantis, Lear (Mỹ), Faurecia (châu Âu), Nexteer (Trung Quốc). Tính từ 2012, các hãng xe đã rót hơn 8 tỷ USD vào Morocco, tương đương 1/4 tổng vốn FDI trong giai đoạn này. Để đóng gói hàng xuất khẩu, International Paper, một công ty bao bì của Mỹ, đã thành lập các cơ sở sản xuất quy mô lớn tại đây.

Năm 2024, Morocco vượt Trung Quốc và Nhật Bản để trở thành nhà xuất khẩu ô tô và linh kiện lớn nhất sang châu Âu. Bộ trưởng Công nghiệp và Thương mại Ryad Mezzour tuyên bố nước này đang mở rộng chiến lược sang hơn 50 lĩnh vực giá trị cao khác, từ hàng không vũ trụ đến dược phẩm.

Dòng vốn Trung Quốc và thách thức từ châu Âu

Ngoài EU – đối tác thương mại lớn nhất, Morocco đang thu hút mạnh vốn từ Trung Quốc. Trong 2 năm qua, doanh nghiệp Trung Quốc đã công bố ít nhất 10 tỷ USD đầu tư vào xe điện và pin, chiếm khoảng 5% tổng vốn đầu tư liên quan đến Sáng kiến Vành đai – Con đường trên oàn cầu. Điển hình, Gotion rót 6 tỷ USD vào nhà máy pin ở Kenitra, còn China Overseas Engineering Group hỗ trợ xây dựng đường sắt cao tốc.

Tuy nhiên, những khoản đầu tư như vậy có thể đi kèm với những rủi ro. Morocco có thể bị kéo vào căng thẳng thương mại Mỹ – Trung. Đồng thời, một số quan chức trong nước cho rằng chiến lược quá phụ thuộc FDI đã bỏ bê doanh nghiệp nội địa. Có rất ít doanh nghiệp công nghiệp lớn trong nước. Thực tế, tại thành phố Kenitra, chỉ có một công ty Maroc chuyên sản xuất nhựa và mạ.

Thêm vào đó, châu Âu – thị trường xuất khẩu chính – đang siết bảo hộ. Năm 2023, Ủy ban châu Âu áp thuế chống bán phá giá với mâm xe nhôm, khiến Citic Dicastal (Trung Quốc) chọn mở nhà máy mới ở Bồ Đào Nha thay vì xây cơ sở thứ 4 tại Morocco. CATL, “gã khổng lồ” pin Trung Quốc, cũng chọn Tây Ban Nha thay vì Morocco để mở nhà máy mới.

Các quan chức Morocco vẫn hy vọng thuyết phục các nhà lãnh đạo châu Âu kiềm chế chủ nghĩa bảo hộ. Tuy nhiên, họ cũng đang phòng ngừa rủi ro bằng cách chuyển hướng sang châu Phi, nơi nước này là một trong những nhà đầu tư lớn nhất.

Dự án đường ống dẫn khí dài 5.600 km nối Nigeria với 11 quốc gia khác do Morocco dẫn đầu là ví dụ điển hình. Casablanca Finance City trở thành trung tâm tài chính – thương mại , thu hút Posco (Hàn Quốc), Engie (Pháp) và nhiều tập đoàn đa quốc gia.

“Các thách thức sẽ buộc chúng tôi phải đa dạng hóa, và chúng tôi sẽ làm được. Morocco rất cạnh tranh”, Bộ trưởng Ryad Mezzour khẳng định.

Tham khảo: The Economist, Straits Times