Kinh tế tư nhân có dấu hiệu 'hụt hơi', nhiều doanh nghiệp không muốn lớn

Nhận định trên được GS.TS Ngô Thắng Lợi đưa ra tại tọa đàm " Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân " do Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức ngày 15/8.

Mặc dù vẫn là khu vực dẫn dắt toàn nền kinh tế về tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp, vốn, lao động, song ông Lợi cho rằng, khu vực kinh tế tư nhân đang có những dấu hiệu "chững lại" hay nói đúng hơn là đang có biểu hiện "hụt hơi".

GS Lợi dẫn chứng, hiệu quả hoạt động kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân đang thấp hơn so với Nhà nước và FDI, khi gần một nửa số doanh nghiệp thua lỗ hàng năm.

Xét theo lợi nhuận trước thuế bình quân của một doanh nghiệp bằng 0,52% của doanh nghiệp Nhà nước và gần 3,1% của doanh nghiệp FDI. Năng suất lao động của khu vực kinh tế tư nhân chỉ bằng 34% năng suất lao động của khu vực doanh nghiệp Nhà nước và khoảng 69% năng suất lao động của khu vực FDI.

Cạnh đó, năng lực khoa học - công nghệ khu vực kinh tế tư nhân còn yếu với số doanh nghiệp công nghệ cao chỉ chiếm 12,1%. Thu nhập của người lao động khu vực tư nhân vẫn ở mức thấp, chỉ bằng 57,1% so với khu vực Nhà nước và 80,5% so với khu vực FDI...

" Hiện tượng doanh nghiệp không muốn lớn hay thậm chí 'mini hóa' có xu hướng ngày càng gia tăng trong những năm gần đây, quy mô bình quân của doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân ngày càng nhỏ hơn nhiều so với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI cả về vốn, lao động và doanh thu… ", GS.TS Ngô Thắng Lợi đánh giá.

Nguyên nhân của những hạn chế này, theo GS Lợi, đến từ nhiều "điểm nghẽn". Về nhận thức, vẫn còn tư duy khu vực kinh tế tư nhân chỉ là phép cộng đơn thuần của các bộ phận cấu thành. Vị trí của khu vực này trong mối quan hệ với các khu vực kinh tế khác vẫn chưa được định vị rõ ràng, tồn tại tâm lý e ngại rằng sự phát triển mạnh của kinh tế tư nhân sẽ đi chệch định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đặc biệt, hệ thống chính sách dù đã cải thiện nhưng vẫn thiếu tính bao trùm, chưa tạo điều kiện cho mọi thành phần tư nhân phát huy tối đa tiềm lực. Doanh nghiệp tư nhân chưa được bảo đảm bình đẳng trong tiếp cận cơ hội kinh doanh, nguồn lực đất đai, vốn; gặp khó khăn khi bổ sung vốn trong quá trình sản xuất, kinh doanh; chênh lệch trong chính sách thuế so với doanh nghiệp nhà nước hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

" Bản thân khu vực kinh tế tư nhân cũng chưa gắn kết, đôi khi cạnh tranh không lành mạnh và thiếu sự liên kết với cộng đồng doanh nhân Việt Nam ở nước ngoài ", ông Lợi nêu thực tế.

Để thực hiện được mục tiêu tăng trưởng 8% thì khu vực kinh tế tư nhân cần đạt được con số tăng trưởng là 10,3% và từ sau năm 2025, để đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số thì khu vực tư nhân tối thiểu phải tăng trưởng khoảng 11,5-12% trở lên. Trước yêu cầu này, GS.TS Ngô Thắng Lợi đề xuất 2 giải pháp.

Trước tiên, ông Lợi kiến nghị, hoàn thiện mô hình phát triển bao trùm, bảo đảm bình đẳng giữa các loại hình doanh nghiệp trong tiếp cận cơ hội và phân phối kết quả hoạt động kinh doanh. Chính sách cần hỗ trợ riêng cho từng nhóm đối tượng, từ doanh nghiệp quy mô lớn, doanh nghiệp vừa và nhỏ đến các hộ kinh doanh, để khuyến khích phát triển và mở rộng quy mô.

Giải pháp thứ 2, vị chuyên gia cho rằng, cần thúc đẩy liên kết nội khối và quốc tế, cần hoàn thiện mô hình hiệp hội kinh doanh, trao quyền điều hành cho các doanh nhân tâm huyết để trở thành đầu mối kết nối doanh nghiệp.

" Cần nhanh chóng chuyển đổi các hiệp hội mang tính địa phương sang tầm cỡ vùng, xóa bỏ rào cản hành chính, lấy lợi ích kinh tế và sự thống nhất nội tại làm tiêu chuẩn liên kết ", GS.TS Ngô Thắng Lợi nói thêm.

Tán thành với yêu cầu hoàn thiện thể chế, TS Trần Văn Thế, Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển InDel Petro, nhìn nhận, cải cách thủ tục hành chính phải đi vào thực chất, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí tuân thủ.

Ông Thế kiến nghị, Nhà nước cần hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến liên kết, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp lớn dẫn dắt SME nhằm tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án đầu tư công và chuỗi cung ứng công nghiệp quốc gia.

Bên cạnh đó, cần ban hành cơ chế ưu đãi về thuế, tài trợ tài chính, hỗ trợ kỹ thuật và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

" Đồng thời, Nhà nước cần sửa đổi cho phép, tạo điều kiện hỗ trợ viên chức hoặc tổ chức sở hữu tài sản trí tuệ, sản phẩm khoa học được góp vốn thành lập doanh nghiệp ", TS Thế nói.