Làm gì để giải quyết sự mất cân bằng giữa thị trường tín dụng ngân hàng và thị trường vốn?

Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 do Chính phủ và Ban Kinh tế Trung ương đồng chủ trì sáng ngày 2/5/2019 tại Hà Nội đã thu hút sự chú ý rất lớn từ thị trường, trong đó 3 phiên thảo luận gồm: Khơi thông tín dụng trung – dài hạn và thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam; Tăng cường tính hấp dẫn của mô hình quỹ hưu trí tự nguyện; Thúc đẩy phát triển quỹ đầu tư bất động sản tại Việt Nam được giới doanh nghiệp, nhà đầu tư đặc biệt quan tâm.

Theo Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú, sự mất cân đối giữa kênh cung ứng vốn ngân hàng và thị trường vốn còn rất bất cập. Trong khi nhu cầu vốn trung, dài hạn của doanh nghiệp để mở rộng và phát triển sản xuất - kinh doanh rất lớn nhưng thị trường vốn chưa phát triển đủ cả về quy mô và chất lượng để có thể đáp ứng được nhu cầu này. Do đó, vốn trung, dài hạn cho nền kinh tế chủ yếu vẫn phải dựa vào hệ thống ngân hàng, tín dụng trung dài hạn chiếm tỷ trọng khá lớn (khoảng 50,6% tổng dư nợ).

Thực trạng này đã và đang tạo sức ép và rủi ro rất lớn cho hệ thống TCTD. Do đó, để đáp ứng nhu cầu vốn trung, dài hạn của các doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung thì phát triển thị trường chứng khoán là điều kiện tất yếu, giảm dần lệ thuộc vào tín dụng ngân hàng, đặc biệt là các nhu cầu vốn trung, dài hạn.

Trả lời câu hỏi từ người điều phối về sự mất cân bằng thị trường tín dụng và thị trường vốn, ông Nguyễn Quốc Hùng - Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, NHNN cho rằng thực trạng của nền kinh tế hiện nay tạo áp lực quá lớn đến hệ thống các TCTD.

Ông Hùng dẫn ra một số nguyên nhân chính dẫn đến sự mất cân bằng gồm: Phía doanh nghiệp chưa có báo cáo kế hoạch kinh doanh dài hạn, việc quen thói quen sử dụng vốn dài hạn và xây dựng các kế hoạch phát triển dài hạn. Doanh nghiệp chưa có kế hoạch dẫn đến ảnh hưởng lâu dài; Doanh nghiệp còn ngại công bố thông tin, báo cáo thông tin tài chính chưa được rõ ràng, gây khó khăn cho các tổ chức tín dụng; Chưa đáp ứng được điều kiện phát hành trái phiếu, thiếu vắng các nhà đầu tư chuyên nghiệp mang tính lâu dài, tính thanh khoản của trái phiếu chưa cao, chưa có các tổ chức xếp hạng tín dụng tạo điều kiện cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư...

Theo ông Hùng, giải pháp để giải quyết các nguyên nhân trên là rà soát, khuyến khích, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, hiện đại hóa công nghệ thông tin, sớm hình thành công ty xếp hạng tín nghiệm đủ năng lực. Về phía doanh nghiệp cần nâng cao năng lực tài chính, quản trị điều hành, có kế hoạch sản xuất kinh doanh dài hạn, có lộ trình đủ lớn, tập trung vào phát triển vốn thông qua phát hành trái phiếu...

Còn theo ông Phạm Thanh Hà - Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ NHNN, đa số nguồn vốn là ngắn hạn, dự nợ tín dụng vẫn chiếm tỷ trọng lớn. Sự chuyển dịch từ tiền tệ sang thị trường vốn là tất yếu. Hiện, thị trường trái phiếu chính phủ phát triển mạnh mẽ, kiểm soát lạm phát. Hai năm trở lại đây, trái phiếu doanh nghiệp chuyển dịch tích cực. Đối với TCTD, NHNN sẽ đưa ra quy định rõ ràng. Về lãi suất ưu tiên là 6,5%, thị trường tín dụng ngân hàng khác với thị trường vốn, nhất là khi phát hành trái phiếu. Số liệu thông kê, 18% số vốn dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Các đại biểu đã cùng nhau thảo luận tìm kiếm nhiều giải pháp về tăng cường tính hấp dẫn của Quỹ hưu trí tự nguyện - Một trong số các kênh dẫn vốn được đánh giá là hiệu quả cho nền kinh tế.

Bà Phan Thị Thanh Hiền - Vụ Tài chính Ngân hàng, Bộ Tài chính cho biết, việc phát triển hưu trí tự nguyện đang có 2 sản phẩm là bảo hiểm và quỹ hưu trí tự nguyện. Hai mục tiêu quan trọng là phát triển xã hội và tạo nguồn vốn cho doanh nghiệp. Với sản phẩm bảo hiểm hưu trí, cả nước có 6 trên 18 doanh nghiệp có sản phẩm này, tổng tài sản đạt 2.677 tỷ đồng. Trung bình, khoảng 500 tỷ đồng một năm đầu tư cho sản phẩm bảo hiểm hưu trí. Về quỹ hưu trí tự nguyện, từ năm 2016 mới có một doanh nghiệp đề xuất cấp phép đủ hoạt động kinh doanh và dự kiến sẽ được cấp phép trong vài tháng tới.

"Quỹ hưu trí tự nguyện chưa được triển khai như mong muốn bởi đây là sản phẩm có sự tham gia của người lao động và người sử dụng lao động. Mọi người chỉ có thể tham gia nếu doanh nghiệp có chính sách cho người lao động, trong khi người dân cũng có nguồn lực tài chính nhất định". "Việc phát triển quỹ hưu trí tốn nhiều thời gian, nhiều nước mất 30-50 năm. Điều này cần có sự đồng hành từ doanh nghiệp, người dân, cơ chế chính sách phù hợp", bà nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Trung Thực - Giám đốc một doanh nghiệp, đại diện Hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Đức chia sẻ, kinh tế hộ gia đình có những dự án kinh doanh rất tốt, trong khi khó có thể minh bạch thông tin đáp ứng nhu cầu của ngân hàng, bày tỏ mong muốn có giải pháp giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn thuận lợi hơn.

Ông Nguyễn Quốc Hùng - Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, NHNN cho biết, thời gian qua, cơ quan quản lý có nhiều chính sách quan tâm đến doanh nghiệp. Ngành Ngân hàng cũng chỉ đạo quyết liệt, hỗ trợ doanh nghiệp vay vốn. Tuy nhiên, ông Hùng cho rằng bên cạnh cơ chế chính sách, bản thân doanh nghiệp cũng cần công khai thông tin, minh mạch để tăng độ uy tín.

Theo ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM, bên cạnh sự điều chỉnh từ phía nhà nước, các doanh nghiệp bất động sản cũng cần nâng uy tín doanh nghiệp để đủ điều kiện vay vốn. Đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, hiện nay có nhiều điểm mới mở ra khả năng huy động vốn nhưng thông tin cần hết sức minh bạch.

Cũng tại Hội thảo, các đại biểu đã cùng nhau trao đổi về chủ đề "Thúc đẩy phát triển qũy đầu tư bất động sản tại Việt Nam".

Cảm ơn những ý kiến thiết thực của các chuyên gia, nhà quản lý, thay mặt Ban tổ chức, ông Cấn Văn Lực - Chuyên gia kinh tế trưởng, Giám đốc Viện đào tạo và nghiên cứu BIDV tóm tắt lại những hiến kế của doanh nghiệp qua 3 phiên thảo luận.

Về thị trường tài chính, các chuyên gia đưa ra 8 hiến kế gồm: tiếp tục hoàn thiện thể chế; tái cơ cấu thị trường tài chính và thị trường vốn; tăng cường minh bạch thông tin; xây dựng văn hóa minh bạch thông tin và văn hóa xếp hạng tín nhiệm; thúc đẩy xây dựng hạ tầng về tài chính, cổng thông tin, cơ quan xếp hạng tín nhiệm; đưa ra giải pháp thanh khoản thị trường.

Bên cạnh đó, việc giáo dục tài chính cũng đóng vai trò quan trọng, cần phải tuyên truyền cho người dân, nhà đầu tư hiểu các vấn đề của thị trường. Với các nhà quản lý, việc thực thi, phối hợp chính sách phải tốt hơn.

Với quỹ hưu trí tự nguyện, các chuyên gia đưa ra nhiều hiến kế quan trọng như: chính sách thuế phải phù hợp hơn; quy định linh hoạt hoạt động của quỹ, cho phép rút trước hạn... Quỹ hưu trí cũng cần đa dạng hóa danh mục đầu tư, đa dạng hóa kênh phân phối, tăng tính thanh khoản.

Trong thị trường bất động sản, Chính phủ cần hoàn thiện khung pháp lý, giải đáp các vướng mắc về chuyển ngượng bất động sản; tăng tính thanh khoảng, nhất là chứng chỉ quỹ, sửa đổi luật chứng khoán. Bên cạnh đó, cần có chính sách thuế phù hợp hơn mà vẫn quản lý được rủi ro đi kèm.

Ông Nguyễn Hữu Nghĩa - Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương đánh giá cao nhiều kiến nghị được đề cập tại phiên hiến kế. Nhiều vấn đề đáng lưu ý như hệ thống tài chính đang dựa nhiều vào hệ thống ngân hàng; các quỹ đầu tư bất động sản, quỹ hưu trí tự nguyện sau 8- 9 năm vẫn chưa được vận hành, đối tượng thực hiện chưa nhiều. Tuy nhiên, nhiều vấn đề còn phức tạp, cần đánh giá dưới góc độ đa chiều để tiến hành giải quyết.