Lúa gạo miền Tây thay đổi tư duy 'làm nhiều' sang 'làm đúng'

Nhìn lại đề án 1 ha ha lúa chất lượng cao sau 1 năm

Ngày 31.12 tại thành phố Cần Thơ, Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) tổ chức tọa đàm "Gặp gỡ VIETRISA: Một triệu ha - Một chặng đường", tham dự có Phó chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan. Cùng dự có nguyên Bộ trưởng Bộ NN - PTNT (nay là Bộ NN - MT) Cao Đức Phát, Chủ tịch Viện Nghiên cứu lúa Quốc tế (IRRI); Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam Bùi Bá Bổng cùng lãnh đạo các địa phương, nhà khoa học và nhiều doanh nghiệp kinh doanh ngành hàng lúa gạo Việt Nam.

ẢNH: ĐT

Ông Lê Thanh Tùng, Phó chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký VIETRISA cho biết, trong năm 2025, hiệp hội đã cấp nhãn hiệu "Gạo Việt xanh phát thải thấp" cho 8 doanh nghiệp với diện tích hơn 18.000 ha, sản lượng đạt trên 71.000 tấn. Đặc biệt, ngày 5.6.2025, 500 tấn gạo mang nhãn hiệu này đã chính thức được xuất khẩu sang thị trường khó tính Nhật Bản. Đây là minh chứng thực tế nhất cho hướng đi đúng đắn của Đề án.

Tuy nhiên, từ góc độ địa phương, ông Trần Chí Hùng, Phó chủ tịch UBND TP.Cần Thơ cho rằng, còn không ít lo ngại khi quy mô sản xuất của nông dân còn nhỏ lẻ. Hợp tác xã hoạt động rất hiệu quả nhưng khi tham gia đề án chưa thực sự hiệu quả, nhất là sự liên kết giữa hợp tác xã và doanh nghiệp chưa chặt chẽ. Ngoài ra việc đo đếm khí phát thải nhà kính đã có quy trình, thiết bị nhưng chi phí còn đắt đỏ và phụ thuộc vào cán bộ kỹ thuật, chuyên gia mới thực hiện được. "Bên cạnh đó, nông dân rất quan tâm ổn định về thị trường nhưng các năm vừa qua giá thu mua lúa gạo lên xuống bất thường. Cái này cũng tạo khó khăn cho doanh nghiệp và các hợp tác xã tham gia đề án", ông Hùng nói.

ẢNH: ĐT

Để đề án bền vững, nguyên Bộ trưởng Bộ NN-PTNT (nay là Bộ NN-MT) Cao Đức Phát cho rằng, hiện tại đề án đã có nhiều thuận lợi về hướng đi, cách triển khai, sự quan tâm hưởng ứng của nông dân , doanh nghiệp, chính quyền các cấp. Tuy nhiên, thời gian tới, các đơn vị liên quan cần chú trọng đến công tác mở rộng thị trường để lúa xanh, sạch của bà con làm ra được các doanh nghiệp săn đón, xuất khẩu ra thế giới với mức giá xứng đáng.

Gạo Việt bắt đầu có "danh tính xanh" trên thị trường

Tại tọa đàm, Phó chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhận định, kết quả 1 năm qua không nằm ở con số ha đã được triển khai mà quan trọng nhất là sự chuyển dịch trong tư duy phát triển. Từ những mô hình tiên phong ở An Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ… nông dân miền Tây đã mạnh dạn giảm giống, giảm phân, giảm nước. Doanh nghiệp bắt đầu đo phát thải, truy xuất nguồn gốc. Nhà khoa học đi cùng ruộng lúa, không chỉ ở phòng thí nghiệm. Nhờ đó, bà con giảm chi phí, đất khỏe hơn, cây lúa bền hơn và hạt gạo Việt Nam bắt đầu có danh tính xanh trên thị trường quốc tế.

"Chúng ta đang chuyển từ tư duy làm nhiều sang tư duy làm đúng, từ tư duy chuỗi ngành hàng sang tư duy hệ sinh thái ngành hàng. Và lúa, người nông dân , doanh nghiệp và Nhà nước không đứng một mình, không ai bị bỏ lại phía sau mà cùng hợp lại trong một hệ sinh thái gồm đất, nước, giống, con người, tri thức, thị trường, môi trường", ông Hoan nói. Chính từ những nỗ lực trên, hạt gạo Việt Nam đã bắt đầu có "danh tính xanh" trên thị trường quốc tế. Đó không chỉ là hạt gạo ngon mà là "hạt gạo có trách nhiệm" với môi trường và cộng đồng toàn cầu.

ẢNH: ĐT

Phó chủ tịch Quốc hội cũng mong muốn, những nhà khoa học dám bước ra khỏi phòng nghiên cứu, đi cùng nông dân dưới nắng, dưới bùn, để khoa học không nằm trên giấy. Những doanh nghiệp tiên phong, chấp nhận đầu tư dài hạn, đo lường phát thải khi thị trường chưa trả giá ngay, nhưng tin vào tương lai của gạo Việt Nam xanh. Những hợp tác xã tiên phong, dám thay đổi tập quán, dám học cách quản trị mới, để nông dân không chỉ là người sản xuất, mà là thành viên của chuỗi giá trị. Đặc biệt là các địa phương ĐBSCL sẽ tiếp tục đồng hành cùng VIETRISA đưa Đề án 1 triệu ha lúa về đích đúng lộ trình 2030.

Năm 2025, VIETRISA đã phát triển được 148 hội viên (bao gồm tổ chức, doanh nghiệp, HTX và cá nhân). Trong năm 2026, hiệp hội dự kiến sẽ mở rộng áp dụng quy trình kỹ thuật, xây dựng thêm nhiều mô hình liên kết và hoàn thiện hệ thống dịch vụ hỗ trợ sản xuất lúa phát thải thấp.